گزارش فعاليت‌هاي تئاتري در هفته‌اي كه گذشت
تئاتر فقط در تهران نيست
بابك احمدي
پيش از آنكه مروري بر اتفاق‌هاي هفته اخير تئاتر داشته باشم، جا دارد به اين نكته اشاره كنم كه بسيار ناخرسندم از اينكه فعاليت‌ها و خبرهاي ما بيشتر حول كارگردانان مركزنشين چرخ مي‌زند و خبرگزاري‌ها و رسانه‌ها عموما به آنچه در ديگر شهرهاي ايران جريان دارد(يا ندارد!) توجه نمي‌كنند. اين نقد به نگارنده همين سطور نيز وارد است و به نظرم همه ما زماني بايد پي ببريم كه اگر گسترش فعاليت هنري در گرو تقسيم برابر فرصت‌هاي مالي و امكانات سخت‌افزاري است به همان ميزان هنرمندان سراسر ايران بايد از امكان حضور در روزنامه‌ها و خبرگزاري‌ها برخوردار باشند. البته كه اخبار فعاليت‌هاي نمايشي در تمام رسانه‌هاي جهان عموما حول سالن‌ها و كمپاني‌هاي حرفه‌اي شناخته شده چرخ مي‌زند ولي اگر اتفاق خوشايندي در تئاتر يك شهر كوچك رخ دهد، بازتاب آن حتما در رسانه‌هاي جريان اصلي قابل مشاهده است. بنابراين اگر در شهرهاي بزرگ و كوچك ايران اتفاق خاص تئاتري نمي‌افتد بايد جويا شويم كه اوضاع از چه قرار است؟ چرا فقط خبرهاي احكام مديريتي منتشر مي‌شود و معلوم نيست نويسندگان، بازيگران، طراحان، كارگردان يا كارگردانان موثر در شهرهاي اصفهان، مشهد، خرمشهر و آبادان يا كرمان و كردستان و كرمانشاه چه مي‌كنند. اگر آغاز و توقف چندباره تمرين‌هاي نمايش «هادي مرزبان» در تهران تا اين حد اهميت دارد كه چندباره در رسانه‌ها منعكس شود حداقل بايد باخبر باشيم وضعيت گروه‌ها و كارگردانان ديگر شهرهاي ما از چه قرار است. مثلا روز گذشته خبري منتشر شد مبني بر اينكه «اولين جلسه مجمع عمومي تئاتر كلان‌شهر اهواز با رعايت كامل پروتكل بهداشتي در تالار آفتاب اهواز برگزار شد.» خيلي عالي! حالا نتيجه اين جلسه‌هايي كه با رعايت كامل پروتكل‌هاي بهداشتي برگزار مي‌شود در نهايت كجا قابل مشاهده است؟ مگر ما نبايد خروجي فعاليت اين آقايان را روي صحنه‌ها يا در قالب حمايت از توليد نمايشنامه‌هاي تازه ببينيم؟ آيا در اهواز خبري هست؟ درست كه در وضعيت تعطيلي و قرنطينه كرونايي به سر مي‌بريم ولي بايسته است كه مديران حداقل گزارشي منتشر كنند و به آگاهي همه برسانند كه ظرف يك سال گذشته تا بهار 1400 چه كرده‌اند. خبرنگار ايران‌تئاتر از خوزستان گزارش داده كه «حميدرضا سالاروند، رييس انجمن هنرهاي نمايشي اهواز با اعلام اين خبر گفت: با توجه به ميزان علاقه‌مندان به اين رشته هنري و مطالبه هنرمندان براي رفع مشكلات عديده تئاتر در كلان‌شهر اهواز، انجمن هنرهاي نمايشي اهواز اولين مجمع عمومي تئاتر اهواز را روز چهارشنبه ۱۸ فروردين 1400 در سالن اصلي تالار آفتاب برگزار كرد. رييس انجمن هنرهاي نمايشي اهواز اظهار كرد: اين مجمع براي همراهي و يكدلي هنرمندان و شناخت و رفع موانع موجود با حضور پيشكسوتان، سرپرستان گروه‌هاي نمايشي، كارگردانان و تاثيرگذاران تئاتر اهواز با رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي برگزار شد. سالاروند افزود: در اين جلسه نقطه نظر همه اعضاي حاضر در خصوص اين مجمع عنوان شد و دغدغه توليد گروه‌هاي نمايشي پس از يك سال و يك ماه تعطيلي در محدوديت بيماري كرونا مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت.» براساس اين گزارش روشن است كه مشكلاتي وجود دارد ولي رسانه‌ها از جزييات نظر هنرمندان بي‌خبرند كه معتقدم بايد كاري كرد.
جشنواره تئاتر عربي خوزستان يك دلگرمي ساده
در ادامه خبرهاي مرتبط با فعاليت‌هاي مديران و هنردوستان جنوب كشور خبر رسيده كه جلسه ستادي هفدهمين جشنواره بين‌المللي تئاتر عربي خوزستان به منظور بررسي شرايط برگزاري و فعال شدن ستاد شهرستاني جشنواره برگزار شده است. اي كاش امكانات مجازي و پهناي باند طوري باشد كه بتوانيم از طريق امكانات فضاي مجازي در جريان اجراها و متن‌هاي خلق شده در اين جشنواره قرار بگيريم. خبرنگار ايران تئاتر از خوزستان گزارش داده كه اين جلسه «با حضور ناصر چناني معاون هنري سينمايي اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي، امين ملايري مدير حراست اداره كل، نسرين بيگدلي رييس اداره هنري اداره كل، سعيد نگراوي دبير جشنواره، عبدالحسين جليلي‌نسب رييس ستاد جشنواره و منصور سلامت ناظر كيفي و نماينده اداره كل در جشنواره روز سه‌شنبه 24 فروردين ماه 1400 در تالار اجتماعات اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي خوزستان برگزار شد.» يعني يك جمعيتي بلندپايه از مسوولان ارشاد استان دور يك ميز نشسته‌اند و درباره چند و چون برگزاري اين جشنواره كه حداقل عنوانش براي من اهميت زيادي دارد، گفت‌وگو كنند. راستي! چرا جشنواره تئاتر فجر كه خود را آينه تمام‌نماي تئاتر ايران معرفي مي‌كند در سال‌هاي اخير فرصت و امكاني براي حضور فرهنگ‌ها و زبان‌هاي گوناگون كشور فراهم نكرده است؟ چرا جشنواره تئاتر فجر هم بيش از هر چيز جشنواره تئاتر «تهران» به نظر مي‌رسد؟ مگر ما يك ملت multiethnic نيستيم؟ پس چرا مديران و مسوولان جشنواره فجر شرايطي فراهم نمي‌كنند كه جشنواره تئاتر فجر بازتاب‌دهنده زبان و فرهنگ و زيبا‌يي‌شناسي اقوام گوناگون سراسر كشور باشد؟ چرا وقتي بحث سفارش به هنرمندان براي حضور در جشنواره مطرح مي‌شود همگي ياد اسامي كارگردانان آنچناني ساكن پايتخت مي‌افتند؟ من البته آگاه هستم كه همين نگاه ممكن است به نوعي تبعيض‌آميز و از زاويه ديد يك ساكن پايتخت به نقاط نزديك‌تر يا دورتر به اين نقطه تلقي شود ولي تصور مي‌كنم ميزاني حسن‌نيت نيز بين خطوط قابل درك و دريافت باشد. به عنوان يك مخاطب هنر نمايش بسيار علاقه دارم كه تئاترهاي عربي، كردي، تركمني و تركي را به زبان اصلي و با استفاده از بالانويس تماشا كنم؛ مشابه همان تهميدي كه وقت تماشاي نمايشي با هر زبان ديگري در جشنواره به كار مي‌گيريم. به گزارش خبرنگار پس از ارايه گزارش فعاليت‌هاي انجام گرفته توسط سعيد نگراوي، دبير هفدهمين جشنواره بين‌المللي تئاتر عربي و عبدالحسين جلالي‌نسب، رييس ستاد جشنواره در خصوص مسائل مختلف ستادي جشنواره گفت‌وگو‌هايي انجام گرفته و مقرر شده دبيرخانه جشنواره هر چه زودتر در شهرستان سوسنگرد فعال شود. همچنين در اين جلسه مقرر شده با توجه به شيوع بيماري كرونا در استان خوزستان، هماهنگي كامل با ستاد استاني كرونا و هماهنگي با ادارات مرتبط و مختلف در شهرستان دشت‌آزادگان براي برنامه‌ريزي و برگزاري جشنواره صورت پذيرد و ستاد جشنواره در شهرستان فعال‌تر شود. مسوولان در پايان اين جلسه اعلام كرده‌اند كه «بازبيني محتواي آثار بخش بين‌الملل هفدهمين جشنواره بين‌الملي تئاتر عربي خوزستان به زودي انجام پذيرد و تاريخ پذيرش آثار در بخش صحنه‌اي ايران تا 15 ارديبهشت ماه 1400 و تاريخ برگزاري جشنواره با هماهنگي ستاد استاني كرونا به زودي اعلام مي‌شود.» حالا بماند كه در اين وضعيت سياه و بنفش و قرمز شدن شهرهاي مختلف ايران در پي بالا گرفتن ماجراهاي كرونايي، اين بخش «بين‌الملل» ديگر چه صيغه‌اي است ولي حداقل اميد كه هر چه سريع‌تر با گروه‌ها و آثار جشنواره تئاتر عربي آشنا شويم. هفدهمين جشنواره بين‌المللي تئاتر عربي خوزستان به دبيري سعيد نگراوي در 3 بخش تئاتر صحنه‌اي بين‌الملل، تئاتر صحنه‌اي ايران و نمايشنامه‌نويسي در شهرستان دشت‌آزادگان برگزار مي‌شود.
بحث مهم حريم تئاتر شهر
ماجراي ايجاد حريم پيرامون مجموعه «تئاتر شهر» همچنان در رسانه‌ها بازتاب دارد ولي معلوم نيست مديران شهري چرا به سنگ‌اندازي ادامه مي‌دهند، البته كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز بايد به عنوان بهره‌بردار اصلي اين بناي مهم هنري كمي جرات و جسارت بيشتري به خرج دهد. مسعود دلخواه، مدرس دانشگاه و كارگردان تئاتر تازه‌ترين فردي است كه در اين باره اظهارنظر كرده است. او در گفت‌وگويي با خبرگزاري مهر مي‌گويد: «مجموعه «تئاتر شهر» نياز به حريمي حساب شده دارد؛ حريمي كه بر فرهنگي و هنري بودن مجموعه تاكيد داشته باشد.» آقاي دلخواه كه در سال‌هاي اخير نمايش‌هايي از جمله «مفيستو» و «شاه لير» را روي صحنه داشته در ادامه مي‌گويد:«شهرداري و شوراي شهر تهران مسووليتي جدي بر عهده دارند و بايد به پارك‌ها و فضاهاي فرهنگي و هنري به درستي رسيدگي كنند. در حال حاضر يك ناهماهنگي و شلختگي در خصوص پيرامون مجموعه تئاتر شهر وجود دارد و اگر يك حريم حساب شده براي مجموعه در نظر گرفته شود، فضايي امن براي تئاتر شهر و مخاطبان فراهم خواهد شد.» اين هنرمند نيز مانند رسانه‌ها و فعالان باسابقه هنرهاي نمايشي معتقد است كه وضعيت بايد سروسامان پيدا كند. « بازيگران بعد از اجراي نمايش با احساس ناامني مجموعه را ترك مي‌كنند. به همين علت مجموعه بايد داراي حريمي حساب شده باشد كه به فضاي فرهنگي مجموعه اضافه كند و نيازمند نيروهايي اجرايي براي حفظ امنيت فضاي پيرامون خود است. اگر قرار است حريمي ايجاد شود بهتر است داخل آن فعاليت‌هاي فرهنگي، كافه و كتابفروشي كه احساس فضاي فرهنگي را در مخاطب ايجاد كند در نظر گرفته شود.»
نمي‌توان با كرونا جنگيد
چنانكه در ابتداي گزارش اشاره كردم، هادي مرزبان كارگردان قديمي تئاتر از توقف دوباره تمرين‌هاي نمايش «دكتر نون» خبر مي‌دهد. اين هنرمند مي‌گويد:«متاسفانه با شرايط پيش آمده مشخص نيست كه اجراي نمايش كي خواهد بود چون اين روزها با تنها چيزي كه نمي‌توان جنگيد كروناست و اتفاقات پيش رو قابل پيش‌بيني نيست.» البته مشخص نيست كه اگر نمي‌توان با كرونا جنگيد چرا جمعي از كارگردانان و هنرمندان تئاتر دست بردار نيستند! يعني چه اتفاقي مي‌افتد كه گروه‌هاي تئاتري حاضرند در اين شرايط خطر گردهمايي و تمرين در فضاهاي سربسته را به جان بخرند اما فكر نمي‌كنند بهتر اين است كه از وضعيت به وجود آمده براي كمي تامل و تعمق درباره چيزي كه روي صحنه مي‌بريم، استفاده كنيم؟ كمي فاصله گرفتن از تئاتر فستفودي و بسازبفروشي سال‌هاي اخير. صدرالدين زاهد بازيگر، دراماتورژ و كارگردان تئاتر درباره اجراي مجدد نمايش «افسانه ببر» فرد ديگري است كه در همين رابطه با خبرنگار مهر گفت‌وگو كرده است. «قرار بر اين بود نمايش «افسانه ببر» را اواخر خرداد ماه و بعد از انتخابات اجرا كنم اما با وضعيتي كه پيش آمده و تعطيلي سالن‌هاي تئاتر به دليل وضعيت قرمز تهران نمي‌دانم تكليف اجرا چه مي‌شود و زمان دقيق اجرا كي خواهد بود. از آنجا كه من در نمايش «دكتر نون» هادي مرزبان نيز در نقش دكتر مصدق بازي مي‌كنم كه اجراي اين نمايش قرار بود در ارديبهشت ماه و قبل از اجراي نمايش من باشد از اين رو تداخلي در اجراها به وجود نمي‌آمد اما با اين شرايط نمي‌دانم اجراي «دكتر نون» چگونه و كي خواهد بود. همه برنامه‌ريزي‌هاي ما به هم ريخته است و فعلا مشخص نيست كه وضعيت اجراها چگونه است.»
جشنواره آييني - سنتي برگزار مي‌شود؟
دبير بيستمين جشنواره نمايش‌هاي آييني- سنتي ابراز اميدواري كرد همزمان با برگزاري اين جشنواره، واكسن‌هاي كرونا موثر واقع شود و جشن همزمان با فروكش كردن اين بيماري برگزار شود. فتحعلي‌بيگي درباره شيوه برگزاري اين دوره از جشنواره به دليل شرايط موجود كرونايي توضيح داد: بايد طوري برنامه‌ريزي كنيم كه اگر كرونا تا آن زمان برطرف نشد، برنامه‌هايمان دچار اختلال نشود. خوشبختانه ساختار بيشتر نمايش‌هاي سنتي ما به گونه‌اي است كه امكان اجرا در فضاي باز را دارند. به همين دليل شايد بتوان نمايش‌هاي صحنه‌اي را هم در فضاي باز اجرا كرد ضمن اينكه به اين شيوه مي‌توانيم به اصالت‌هاي نمايشي خود نزديك‌تر شويم. او خاطرنشان كرد: البته شرايط فصل را هم بايد در نظر بگيريم چراكه به هر حال فصل بارش است و بايد ببينيم شرايط زماني در آن مقطع چگونه خواهد بود. به طور مثال آيا بهتر است نمايش‌ها را در مكان‌هاي تاريخي اجرا كنيم يا در پهنه رودكي يا مكان‌هايي كه معماري سنتي دارند و... اينها تصميم‌هايي است كه بعدا بايد گرفته شوند. البته كه هميشه در جشنواره بخش‌هاي ميداني و آييني داشته‌ايم و بخش قهوه‌خانه هم عموما در فضاي باز برگزار مي‌شده است.»
نام‌گذاري آلبوم موسيقي به ياد اكبر رادي
اوايل هفته‌اي كه گذشت «آهسته با ماه» تازه‌ترين آلبوم موسيقي سعيد ذهني در اختيار هنردوستان قرار گرفت. ذهني سابقه طولاني در زمينه همكاري با گروه‌هاي نمايشي در كارنامه دارد و به همين علت آلبوم تازه‌اش به نام نمايشنامه مهم زنده‌ياد اكبر رادي «آهسته با گل سرخ» نزديك است. خودش در اين باره توضيح داده برخي جزييات آلبوم «آهسته با ماه» كه عنوان آن با اداي احترام به مرحوم اكبر رادي نمايشنامه‌نويس فقيد كشورمان منتشر شده. «آلبوم «آهسته با ماه» مشتمل بر ۳۰ اثر بي‌كلام در مدت زمان يك ساعت است كه من طي اين سال‌ها در قالب موسيقي متن آثار سينمايي، سريال‌هاي تلويزيوني و چند نمايش توليد كرده‌ام. درباره عنوان آلبوم هم بايد بگويم به جهت اينكه بنده پيشينه‌اي در تئاتر داشته و ارادت خاصي هم به استاد اكبر رادي داشته و دارم، تصميم گرفتيم با انتخاب عنوان «آهسته با ماه» براي اين آلبوم اداي احترامي هم به اين هنرمند فقيد عرصه تئاتر داشته باشم.» همايون رحيميان، ارسلان كامكار، علي جعفري‌پويان، ابراهيم لطفي، ميثم مروستي، ميلاد عالمي (نوازندگان ويولن)، سهراب برهمندي نوازنده ويولا، كريم قرباني نوازنده ويولنسل، ناصر رحيمي نوازنده فلوت، فيروز ويسانلو، بابك ارجمند و آيين احمدي‌فر(نوازندگان گيتار)، حسن فراهاني نوازنده ترومپت، بابك صفرنژاد نوازنده هارمونيكا، كوروش بابايي، مجيد مولانيا نوازنده تار و سه‌تار، مسعود خادم نوازنده تار، پاشا هنجني نوازنده ني، سودابه شمس، فريبا قنادي، شقايق اسدي، محمدرضا صفي و احمد مهدي برخي از هنرمنداني هستند كه در توليد اين آلبوم مشاركت داشته‌اند.
پيام لاريان و چاپ چند نمايشنامه تازه
پيام لاريان، نويسنده و كارگردان تئاتر درباره فعاليت اين روزهاي خود به هنرآنلاين گفت من از دو سال پيش طرح نمايشنامه‌اي به نام «اشتقاق» يا «سياره ميمون‌ها» را داشتم كه مي‌خواستم آن را در تماشاخانه ايرانشهر اجرا كنم. تابستان سال گذشته شروع به نوشتن آن كردم و اواخر تابستان تمام شد و آخر سال گذشته به چاپ رسيد. داستان اين نمايشنامه درباره 5 پسر بچه در يك مدرسه است كه داستان آن در دهه 60 اهواز مي‌گذرد. آن پسرها يك روز تصميم مي‌گيرند يك اشتقاق روي كلمات انجام دهند و كلمات را با همان معنايي كه دارند به كار نبرند. اين بازي كم‌كم آنقدر پيچيده مي‌شود كه در نهايت منجر به حذف زبان از ذهن آنها مي‌شود. يعني كم‌كم ارتباط را فراموش مي‌كنند. اين نويسنده عنوان كرد: من قرار بود نمايش «اشتقاق» را آبان سال 98 اجرا كنم ولي آن موقع به مسافرت رفتم و 3 ماه ايران نبودم. پس از آن قرار شد فروردين سال 99 آن را اجرا كنيم اما به كرونا برخورديم و ديگر شرايط اجرا را پيدا نكرديم. من با توجه به شرايط كرونا فكر مي‌كنم تا سال ديگر هم نتوانيم اجرا برويم. لاريان با بيان اينكه يك نمايشنامه ديگر به نام «مديترانه‌اي» نوشته كه نمايشنامه بسيار طولاني است، ادامه داد: به جرات مي‌گويم اين نمايشنامه طولاني‌ترين نمايشنامه‌اي است كه در ايران نوشته شده و درباره 30 سال زندگي در ايران است. يك نمايشنامه ديگر به نام «بابِل» براي عامر مسافرآستانه نوشتم كه آن هم به خاطر شرايط كرونا به تعويق افتاد و الان هم عامر در ايران نيست. احتمالا سال آينده بيايد و نمايش را اجرا كند. يك فيلمنامه هم نوشته‌ام كه قرار است سيدعماد حسيني آن را بسازد. ترجيح مي‌دهم فعلا جزييات آن را نگويم. نشر نيو قرار است 4 نمايشنامه قديمي من با نام‌هاي «امپرسيون جيغ بنفش»، «اگزيستنس»، «بالستيك زخم» و «گزارش بازگشت» را چاپ كند ولي نمي‌دانم چه زماني به چاپ مي‌رسند. نمايشنامه «بابِل» را تا زمان اجرا نمي‌توانم چاپ كنم. يك مونولوگ هم به نام «موومان» نوشته‌ام كه قرار است كيومرث مرادي آن را اجرا كند و به همين خاطر فعلا نمي‌توانم آن را به چاپ برسانم. نمايشنامه «مديترانه‌اي» را هم ترجيح مي‌دهم فعلا چاپش نكنم چون متن طولاني است. شايد آن را در فضاي مجازي منتشر كنم.