يادداشت چهار ماه پيش!
عباس عبدي
اين يادداشت در روزهاي اول دي‌ماه ۱۳۹۹ نوشته و براي انتشار به روزنامه داده شد. مديرمسوول محترم با اين تذكر كه اگر الان منتشر كنيم خواهند گفت در توان داخلي توليد واكسن تشكيك مي‌كنيم عدم انتشار را توصيه كردند كه منطقي بود. ولي اكنون كه ۴ ماه گذشته و قول‌هاي داده شده محقق نشده است انتشار آن ضروري است و نشان مي‌دهد كه سكوت و حتي حمايت رسانه‌ها نمي‌تواند واقعيت را تغيير دهد. نكته ديگر اينكه بنده تا حدي از مشكلات واردات واكسن واقف هستم ولي سياست‌هاي تبليغي وزارت بهداشت درباره واكسن توجيه‌پذير نبود.
واكسن شافي!
ماجراي كروناياب مستعان را در ابتداي سال به ياد داريد؟ قصدم يادآوري يك رويداد ناراحت‌كننده نيست. دنبال اين هستم كه بدانيم چرا آن كلاه گشاد به سادگي به سر گذاشته شد؟ قطعا اگر از ابتدا مي‌دانستند كه اين نوعي فريب است، آن اشتباه انجام نمي‌شد. پس چرا مرتكب آن شدند؟ علت و چرايي اين ماجرا مهم است و بايد آنها را شناسايي و حذف كرد و با وجود آن علت‌ها، همچنان آمادگي داريم كه كلاه‌هاي مشابه ديگري را به سرمان بگذارند. البته برخي از اين كلاه‌گذاري‌ها مجرمانه است و آگاهانه صورت مي‌گيرد ولي بسياري از آنها نيز مي‌تواند محصول ناآگاهي يا خوش‌خيالي مفرط باشد. حتي مي‌تواند محصول ذهنيت خيرخواه و استقلال‌جو باشد. از اين رو بايد نسبت به تكرار اين اتفاق در موضوع واكسن كوويد-19 هشدار داد. اگر براي ساكت كردن ديگران، روزانه بر موفقيت‌هاي احتمالي و كارآيي چنين واكسني تاكيد مي‌شود، در اين صورت بايد توجه كرد كه در صورت شكست و عدم موفقيت، خسارات روحي و رواني آن بيشتر خواهد بود. به عنوان يك فرد و شهروند از اينكه خودمان هم واكسن توليد كنيم بسيار خوشحال مي‌شوم و اميدوارم چنين شود ولي از آنجا كه مار گزيده از ريسمان سياه و سفيد مي‌ترسد و نيز حمايت‌هاي مقامات بهداشتي و درماني را هم از طب مثلا سنتي ديده‌ام، لذا دور از انتظار نيست كه نگران سرنوشت واكسن ايراني هم باشم. ماجراي مستعان چرا رخ داد؟ چندين پيش‌فرض و انگيزه با يكديگر تلاقي مي‌كنند و در محيطي خاص موجب شكل‌گيري چنين رويدادي مي‌شوند. اولين آنها سودجويي است. افرادي هستند كه با هدف سودجويي سعي در سوءاستفاده از شرايط كرده و با استفاده از جعل و تقلب، چيزهايي را به ديگران قالب مي‌كنند. يا براي چيزي كه توليد نمي‌كنند، دستمزد و سرمايه مي‌گيرند تا مثلا توليد كنند، آخرش هزار توجيه براي عدم موفقيت مي‌آورند. از اين كلاهبرداري‌ها همه جا هست. حتما يادتان هست كه در جريان حمله امريكا به عراق، تعداد زيادي از نيروهاي عراقي به دليل بمب‌هاي كنار جاده‌اي كشته مي‌شدند. تا اينكه يك كلاهبردار انگليسي تعدادي دستگاه به آنان فروخت كه مدعي بمب‌يابي بود! و طبعا تعداد تلفات را كم نكرد اگر بيشتر نكرد! البته در انگليس او را به 7 سال زندان محكوم كردند.
اين انگيزه در طرف عرضه‌كننده به تنهايي منجر به اين كلاهبرداري‌ها نمي‌شود. مشكلات اصلي در طرف تقاضا است. شدت نياز، متقاضي را مستأصل و دچار هيجان مي‌كند كه هر چه زودتر به كالاي مورد نياز برسد. اين پيش‌فرض نادرست كه هر كاري شدني است و فقط نيازمند اراده است و اين اراده را داريم، پس آن كار شدني است. اين تصور كه ديگران در برابر غرب خودباخته هستند و ما نيستم. اينكه ايمان و خلوص نقش مهمي در اين اختراعات و اكتشافات دارد و ما نيز سراپا مومن و خالص هستيم و از همه مهم‌تر اينكه علم كشك است و هر كس با هر ميزان آشنايي مي‌تواند در مورد گزاره‌هاي علمي نظر دهد و نيازي به آزمون روش‌هاي علمي براي اثبات ادعاها نيست. علل ذهني اين نوع فريب خوردن است. همه اينها را بگذاريد در كنار محيطي كه فاقد نظارت و پاسخگويي است، به‌شدت دنبال خودكفايي در همه زمينه‌ها و به هر قيمتي است، فاقد فروتني و آشنايي علمي است. به‌شدت مستعد بروز اين نوع كلاهبرداري‌ها است. متاسفانه همه اين علل و زمينه‌ها در جامعه ما همچنان وجود دارد. ديگران را مي‌ترسانند كه مبادا اين ادعاها را نقد كنند. ديگران را از طريق متهم كردن به خودباختگي مي‌ترسانند تا اعتراضي نكنند و... اگر احتمال موفقيت توليد واكسن هم وجود داشت، بايد هزينه و كيفيت آن را هم شفاف محاسبه كرد. واكسن كرونا مثل موشك نيست كه نتوان خريد و لازم باشد كه به هر قيمتي در داخل توليد شود. واكسن، هم نياز ضروري است و هم قابل خريد است. اينكه با افتخار بگوييم واكسن خارجي نمي‌زنيم، در عين حال در همان لحظه بخش مهمي از پوشش و وسايل خانه و كار ما كه ساده‌ترين توليدات است، خارجي باشد، فعلا محل بحث نيست. در هر حال مردم را نمي‌توان معطل اين وعده‌ها كرد. يكي، دو روز پيش ديدم كه آقاي دكتر بابك زماني در همين مورد به نكته درستي اشاره و نوشته بودند، چرا واكسن آنفلوآنزا كه ساده‌تر است را پس از سال‌ها نتوانستيد توليد كنيد؟ جست‌وجو كردم ديدم كه از سال ۸۸ وعده توليد آن داده مي‌شد، امسال هم اين وعده چندين نوبت تكرار شد حتي با زمان معين (نمي‌دانم اكنون توليد شده يا خير؟) نتيجه چه بود؟ نه توليد و نه واردات و البته اتلاف پول براي خريد امسال كه به‌موقع به دست مردم نرسيد!! آيا نتيجه واكسن كرونا نيز همين خواهد شد؟ خوب است مسوولان امر قدري محتاطانه رفتار كنند. حداقل اگر واكسني درست شد، مثل آن كروناياب نام خداوند را روي آن نگذاريم و مثلا نگوييم، واكسن شافي! با نام‌‌گذاري، واقعيت تغيير نمي‌كند و روحِ نام در واقعيت پديده وارد نمي‌شود.