دهك‌هاي درآمدي چه تاثيري از تورم مي‌گيرند؟
انتظارات تورمي ميان دهك‌هاي كم درآمد
گروه اقتصادي |در حالي تورم سالانه فروردين سال جاري به حدود 39 درصد رسيد كه برخي تصور مي‌كردند با تحولات انتخاباتي در امريكا همچنين افزايش احتمال احياي برجام، وضعيت اقتصادي رو به بهبود مي‌گذارد و انتظارات تورمي نيز كاهش مي‌يابد و بازارها پس از مدت نسبتا طولاني به ثباتي در قيمت مي‌رسند و خبري از كميابي اجناس در فروشگاه‌ها نخواهد بود. اما ادامه‌دار شدن مشكلات اقتصادي حتي پس از روي كار آمدن رييس‌جمهور جديد در كاخ سفيد و نبود برخي كالاهاي اساسي مانند روغن و مرغ در قفسه‌هاي فروشگاه‌ها، مشخص كرد كه اقتصاد ايران نه به خارج كه به سياستمداران داخلي‌اش وابسته است. اما وضعيت زماني نگران‌كننده‌تر مي‌شود كه تورم نقطه‌اي دهك‌ها يا همان قدرت خريد خانواده‌هاي كشور در فروردين نسبت به اسفند در برخي دهك‌ها افزايش يافته است. براساس آنچه مركز آمار در گزارش «شاخص قيمت مصرف‌كننده كل كشور براساس دهك‌هاي هزينه‌اي» منتشر كرده، تورم نقطه‌اي دهك‌ها در فروردين 49.5 درصد بود كه نسبت به اسفند افزايشي 0.9 واحد درصدي داشته؛ بيشترين تغيير در تورم نقطه‌اي دهك‌ها درگروه «كالاها و خدمات غيرخوراكي» با افزايشي 2.5 واحد درصدي رقم خورد. در سوي ديگر تورم براي «كالاهاي خوراكي» كاهشي 3.5 درصدي نسبت به تورم نقطه‌اي اسفند ماه داشته است. با مقايسه اعداد و ارقام تورم نقطه‌اي دهك‌ها مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه حتي با وجود روي كار آمدن بايدن دركاخ سفيد و اميد به برداشته شدن تحريم‌ها در برخي بخش‌ها همچنان تورم نقطه‌اي براي برخي كالاها بالاست كه اين امر از افزايش تورم انتظاري افراد نشأت مي‌گيرد. مهم‌ترين دليل اين افزايش نيز نوع سياستگذاري‌ها و نحوه مقابله با مشكلاتي بود كه تحريم براي اقتصاد ايران ايجاد كرد. هر چند نبايد از تاثير نرخ ارز و نوسان‌هاي ريز و درشت آن بر افزايش انتظارات تورمي نيز به سادگي عبور كرد.
تورم نقطه‌اي در مسير صعودي
براساس آنچه مركز آمار روز گذشته درگزارش «شاخص قيمت مصرف‌كننده كل كشور براساس دهك‌هاي هزينه‌اي» اعلام كرده، تورم نقطه‌اي فروردين به نزديك 50 درصد رسيده است. با وجود آنكه تورم نقطه‌اي كالاهاي خوراكي از 66.6 در اسفند 99 به 63.1 درصد در ماه فروردين رسيده اما تورم نقطه‌اي «كالاهاي غيرخوراكي و خدمات» در اين ماه حدود 43.5 درصد بود. در اين گزارش تورم نقطه‌اي دهك اول در فروردين ماه 50.3 درصد بود كه نسبت به تورم نقطه‌اي اسفند ماه تنها 0.1 واحد درصد كاهش داشته است.
از سوي ديگر اين رقم براي دهك دهم يا همان دهك پردرآمد به 52.7 درصد رسيده كه افزايشي 1.2 واحد درصدي را نشان مي‌دهد. اما نكته مهمي كه در اين گزارش وجود دارد، بالا بودن تورم نقطه‌اي گروه خوراكي‌ها براي دهك اول نسبت به تورم نقطه‌اي كل كشور و عدد 63.4 درصد است. بدين معنا كه افراد حاضر در اين دهك براي خريد يك سبد مشخصي از كالاهاي خوراكي و آشاميدني در فروردين سال جاري نسبت به فروردين 99 بايد بيش از 63.4 درصد هزينه بيشتري پرداخت كنند. اين در حالي است كه تورم نقطه‌اي اين گروه از كالاها براي دهك دهم يا دهك پردرآمد تنها 61.3 درصد است؛ هر چند ضريب اهميت كالاها در سبد مصرفي افراد مي‌توان اين اختلاف در تورم را توجيه كند.
ضريب اهميت بالا براي كالاهاي خوراكي
با استناد به گزارش‌هاي رسمي مركز آمار، ضريب اهميت كالاهاي خوراكي براي دهك اول 43.3 و براي دهك دهم 17.22 است. بدين معنا كه دهك اول هزينه بيشتري براي خريد كالاها مي‌پردازد و با هر تغييري در قيمت بايد هزينه تحميل شده به سبد مصرفي‌اش را نيز پوشش دهد. به عنوان مثال با افزايش قيمت مرغ، تخم‌مرغ بيشتري مصرف مي‌كند. حال آنكه دهك دهم به دليل اينكه مشكلات كمتري براي خريد كالاهاي خوراكي دارند، هزينه بيشتري براي خريد كالاهاي غيرخوراكي و خدمات مي‌پردازند. در بخش ديگري از گزارش مركز آمار، ضريب اهميت كالاهاي غيرخوراكي براي دهك اول 56.7 و براي دهك دهم نيز 82.78 اعلام شده است. تورم سالانه براي گروه كالاي خوراكي و آشاميدني براي دهك‌هاي اول و دهم به ترتيب 45.4 و 40.8 درصد گزارش شد. اين در حالي است كه تورم سالانه خوراكي‌ها براي كل كشور 43.5 درصد بود. اين امر نشان مي‌دهد هر سياستي كه به كمبود مواد غذايي، انحراف در توزيع كالاهاي اساسي يا افزايش قيمت اين گروه كالاها بينجامد، مستقيما بر تغذيه افراد كم‌درآمد تاثيرگذار است بنابراين انحراف در سياست ارز 4200 توماني نه به دهك‌هاي با درآمد بالا كه به اقشار آسيب‌پذير صدمه وارد كرد.
رقم تورم ماهانه تقريبا يكسان براي همه
در بخش ديگري از اين گزارش به بررسي تغيير تورم ماهانه براي دهك‌هاي كشور نيز پرداخته شده كه براساس آن دو دهك اول و دهم تورم ماهانه 2.6درصدي را تجربه كردند. هر چند تورم ماهانه خوراكي‌ها براي دهك اول 2.8 و براي دهك دهم 2.9 درصد بود اما اين اعداد نشان مي‌دهد كه تغيير قيمت ماهانه در خوراكي‌ها تنها 0.1 واحد درصد هزينه بيشتري را به دهك با درآمد بالا منتقل مي‌كند. از فروردين 99 تا فروردين سال جاري بيشترين تغيير ماهانه قيمت خوراكي‌ها براي دهك اول در آبان 99 با افزايشي 14.7 درصدي رقم خورد.
انتظارات تورمي دهك‌هاي اول بالاست
با مقايسه اعداد و ارقام تورم سالانه و نقطه‌اي دهك‌هاي هزينه‌اي مي‌توان اين موضوع را عنوان كرد كه حتي با وجود گمانه‌زني‌هايي پيرامون احياي برجام از نخستين روزهاي انتخاب بايدن به عنوان رييس‌جمهور، دهك‌هاي كم‌درآمد اميدي به بهبود شرايط‌شان ندارند يا آن را زمانبر مي‌دانند و اين نكته را مي‌توان از تورم كالاها چه خوراكي و چه غيرخوراكي متوجه شد. از آبان سال گذشته فاصله تورم ماهانه دو دهك اول و دهم كاهشي شد و از 2.2 واحد درصد به 0.1 واحد درصد در فروردين ماه رسيد. از سوي ديگر بهبود شرايط به نحوه و نوع سياستگذاري نيز بستگي دارد كه به نظر نمي‌رسد سياستگذار نمره خوبي در اين زمينه گرفته باشد. به عنوان مثال در تير 99 كه تورم ماهانه به 6.7 درصد رسيد، بحث‌هايي درخصوص چاپ پول براي جبران كسري بودجه مطرح شد. هر چند سياستگذاران آن را تكذيب كردند اما نتيجه آن فاصله 4.6 درصدي ميان تورم دهك اول و دهم بود.