برْداً و سلاماً يا بغداد

گروه اجتماعي

«آتش پخش شد... برادرم را برداشتم و به خيابان بردم و بعد برگشتم و به طبقه آخر رفتم كه نمي‌سوخت. دختري حدودا 19 ساله را پيدا كردم كه داشت خفه مي‌شد و در آستانه مرگ بود. او را به دوش كشيدم و بيرون زدم. آدم‌ها داشتند (از ساختمان) بيرون مي‌پريدند. دكترها روي ماشين‌ها مي‌افتادند. همه داشتند مي‌پريدند. من مدام برمي‌گشتم و آدم‌ها را بيرون مي‌كشيدم.» اين بخشي از صحبت‌هاي احمد زاكي در گفت‌وگو با خبرگزاري رويترز است، احمد براي ملاقات با برادرش به بيمارستان ابن الخطيب بغداد رفته بود كه آتش‌سوزي شروع شد. تصاوير يك به يك از راه مي‌رسند و آمار كشته‌شدگان و آسيب‌ديدگان حادثه شنبه شب در بيمارستان محل نگهداري بيماران كرونا افزوده مي‌شود تا ابعاد غم‌انگيز ماجرا روشن‌تر شود. بنا بر آمارهاي منتشرشده توسط وزارت كشور عراق (تا لحظه تنظيم اين گزارش) 82 نفر جان خود را از دست داده‌اند و 110 نفر آسيب ديده‌اند. همزمان با دست و پنجه نرم كردن با كرونا، بغداد حالا شاهد تراژدي ديگري است كه رمق از جان زيرساخت‌هاي آسيب‌ديده و نحيف بيمارستاني‌اش برده است. عراق سه روزي عزاي عمومي پيش رو دارد، كشورهاي مختلف يك به يك پيام تسليت و همدردي مي‌فرستند و كساني كه شاهد دهه‌ها درگيري و جنگ و مصيبت در عراق بوده‌اند آرزو دارند كه اين آتش عاقبت روزي سرد شود و بغداد به سلامت از آن گذر كند؛ آتشي كه در آخرين زبانه كشيدن‌هايش بيماران بي‌دفاع روي تخت‌هاي بيمارستان را در خود سوزاند.  شبكه سي‌ان‌ان به نقل از دو مقام وزارت بهداشت عراق خبر داد كه آتش با انفجار يك كپسول اكسيژن آغاز شد. تصاويري كه از پايتخت عراق در شب حادثه مخابره مي‌شود، هياهويي است از آتش‌نشان‌هايي كه سراسيمه در حال فرونشاندن شعله‌ها هستند و كادر درمان و كاركنان بيمارستان كه تلاش مي‌كنند بيماران را از ساختمان بيرون بكشند. سي‌ان‌ان در گزارش خود آورده است كه بيمارستان ابن‌خطيب محل مراجعه بيماران در بخش جنوب شرقي بغداد بوده؛ از جمله بسياري از مبتلايان به كوويد19. علي اكرم‌البياتي از كميسيون عالي مستقل حقوق بشر در عراق گفته است كه 28 نفر از قربانيان اين حادثه بيماران مبتلا به كرونا بودند كه در بخش آي‌سي‌يو اين بيمارستان تحت درمان قرار داشتند. اين سازمان از دولت خواسته است كه مسووليت مستقيم اين حادثه را بر‌عهده بگيرد. عراق در شوك و غم حادثه فرو رفته است و منابع حاضر در صحنه گفته‌اند كه برخي از اجساد به دليل شدت سوختگي قابل شناسايي نيستند. رسانه‌ها به نقل از كاركنان بيمارستان خبر مي‌دهند كه آتش‌سوزي در بخش مراقبت‌هاي ويژه بيماران كرونايي در نيمه شب آغاز شد و به طبقات ديگر سرايت كرد. نيروهاي آتش‌نشاني گفته‌اند اكثر قربانيان اين حادثه بر اثر استنشاق دود درگذشته‌اند. ايرنا در خبري به واكنش رييس‌جمهوري عراق پس از اين حادثه اشاره كرده و نوشته است: «رييس‌جمهوري عراق با «فاجعه» خواندن حادثه آتش‌سوزي در بيمارستان «ابن الخطيب» بغداد، آن را نتيجه انباشت فساد، نابودي سازمان‌هاي دولتي و سوء مديريت در جريان فسادهاي كشورش عنوان كرد.» به گزارش ايرنا «برهم صالح» با انتشار توييتي نوشت: «فاجعه بيمارستان ابن الخطيب در بغداد، زخمي بر تمام وطن است و نتيجه انباشت فساد و نابودي سازمان‌هاي دولتي و سوءمديريت در جريان فسادها است. رييس‌جمهوري عراق ضمن اظهار همدردي با خانواده جانباختگان افزود: بازخواست و حسابرسي مقصران بدون اجراي تمهيدات كامل و جدي براي اطمينان از جلوگيري چنين حوادثي، كافي نيست.» مصطفي الكاظمي، نخست‌وزير عراق دستور تحقيقات فوري را در اين باره صادر كرد. الكاظمي اين حادثه آتش‌سوزي را يك «فاجعه» توصيف كرد و دستور داد تا مدير بيمارستان، مدير بخش ايمني و مسوولان بخش فني و نگهداري تجهيزات بيمارستان براي تحقيقات فوري احضار و تا زمان تكميل تحقيقات و بازخواست قانوني همه مقصران، نگه داشته شوند. او خواهان اعلام نتايج تحقيقات در طول 24 ساعت و تشكيل تيمي فني از همه وزارتخانه‌هاي ذي‌ربط براي تضمين بررسي تدابير ايمني در همه بيمارستان‌ها، هتل‌ها و اماكن عمومي سراسر عراق در طول يك هفته شد.  خبرگزاري مهر با انتشار تصويري از توييت محمد البلداوي از نمايندگان پارلمان عراق، به نقل از او نوشته است: «فاجعه پشت فاجعه، ناكامي پشت ناكامي. دولتي كه مدعي است يك حكومت است اما برنامه و هدفي ندارد و پروژه‌اي را هم دنبال نمي‌كند. ديروز در ديالي و امروز در بيمارستان ابن‌الخطيب بي‌ارزش‌ترين چيز خون مردم است. امنيت از دست رفته است، بخش خدمات در وضعيت بحراني است، بهداشت و درماني وجود ندارد، اوضاع اقتصادي و مالي هم بحراني است. شما چه چيزي باقي گذاشته‌ايد؟» برخي از منابع از احتمال بركناري وزير بهداشت اين كشور خبر مي‌دهند. «حادثه دردناك و مصيبت بزرگ بيمارستان ابن‌الخطيب بغداد را به دولت و ملت برادر عراق و خانواده‌هاي قربانيان صميمانه تسليت مي‌گويم. از خداوند متعال براي شهداي اين حادثه رحمت و براي مجروحان شفاي عاجل خواهانم.» محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران در توييتر متن تسليتي به زبان عربي منتشر كرد. سايت وزارت امور خارجه كشورمان همچنين پيام سخنگوي اين وزارتخانه را منتشر كرد و نوشت: «سعيد خطيب‌زاده سخنگوي وزارت امور خارجه در پي حادثه ناگوار به وقوع پيوسته در بيمارستان ابن خطيب بغداد كه منجر به جانباختن و جراحت ده‌ها نفر از شهروندان عراقي شد، مراتب تسليت و همدردي عميق دولت و ملت ايران با دولت و ملت عراق به ويژه خانواده قربانيان را ابراز و براي شهداي اين حادثه تلخ رحمت و مغفرت و براي مجروحين شفاي عاجل و براي خانواده قربانيان صبر و اجر مسالت كرد.»

بدنه مجروح نظام درمان عراق
سوم شهريور ماه سال گذشته بود كه روزنامه اعتماد در مطلبي با عنوان «بيمارستان‌ها؛ خاطرات جنگ، داعش و كرونا» به وضعيت شيوع كرونا در اين كشور و چگونگي مواجهه كادر درمان و نظام سلامت اين كشور با شيوع كرونا پرداخت. در زمان انتشار آن گزارش ميزان مبتلايان به كرونا در عراق به بالاي 200 هزار نفر رسيده بود. حالا تعداد كل موارد ثبت‌شده بيماري از ابتداي شيوع بيماري در اين كشور به بالاي يك ميليون نفر رسيده است و دست‌كم 15 هزار نفر هم جان خود را به خاطر كرونا ازدست داده‌اند. در گزارش «اعتماد» آمده بود: «از همان ابتداي شيوع در عراق، گروه‌هاي خيريه بين‌المللي و كارشناسان بسياري در رسانه‌ها هشدار دادند كه عراق براي مبارزه با گسترش ويروس دچار مشكلات جدي خواهد شد. دهه‌ها برخورد و درگيري‌هاي مختلف در شهرهاي مختلف اين كشور و البته نبود سرمايه‌گذاري مناسب در بخش سلامت، تا پيش از كرونا هم سبب شده بود كه بيمارستان‌هاي اين كشور از كمبود دارو، تخت‌هاي بيمارستاني و تجهيزات محافظتي كادر درمان رنج ببرند. بيمارستان‌هاي عراق خاطرات فراواني از اين هجمه‌هاي بيمار و كمبود دارند اما اين ضربه توش و توان آنها را گرفت. واشنگتن‌پست در گزارش خود توضيح داده بود: «در طول جنگ خونين داخلي اين كشور كه در سال 2007 به اوج خود رسيد، بيمارستان‌ها در اغلب روزها قربانيان انفجار را بستري مي‌كردند. داعش قتل‌عام‌هاي بيشتري با خود به همراه آورد. اما اين‌بار دشمن متفاوت است و در حالي كه سرايتش دارد همه متخصصان سلامت در كل دنيا را به چالش مي‌كشد، بسياري در عراق نگران اين هستند كه اين دشمن سيستم لرزان بهداشت اين كشور را كاملا به زانو درآورد.» حالا در تمامي گزارش‌هايي كه رسانه‌هاي بين‌المللي از ماجراي آتش‌سوزي در بيمارستان بغداد منتشر مي‌كنند به اين نكات اشاره مي‌شود؛ اينكه عراق پس از سال‌ها درگيري‌هاي داخلي، بمباران، حضور داعش و انفجارهاي گاه و بي‌گاه، به‌شدت از كمبودهاي لانه كرده در نظام سلامتش رنج مي‌برد. شيوع كرونا ضربه مهلكي به بدنه اين نظام سلامت وارد كرد و حالا اين آتش‌سوزي كه جان بيماران بي‌دفاع روي تخت‌هاي بيمارستان و بخش ويژه بستري بيماران كرونايي را گرفت نشان مي‌دهد كه اين ضعف در زيرساخت‌هاي درماني چطور مي‌تواند تبديل به تراژدي بزرگي شود. 
حالا ديگر صداي پزشكان و كادر درمان اين كشور بلندتر از هر زمان ديگري بلند شده است: «در چنين شرايطي ديگر كار نمي‌كنيم.» در بيانيه‌اي كه روز گذشته منتشر شد يادآوري شده كه حادثه آتش‌سوزي بيمارستان آنها را به ياد حوادث ديگر در ساير نهادهاي مشابه مي‌اندازد كه ناشي از «نقص در تمام سطوح دولت» است كه نظارت بر الزامات ايمني و اجتماعي در ساختمان‌هايي كه از رده خارج شده‌اند؛ به خوبي انجام نمي‌گيرد. ساختمان‌هايي كه فقط بيماران بي‌بضاعت در آنها بستري مي‌شوند و فقط پزشكاني در آنجا كار مي‌كنند كه يا داوطلبانه يا وظيفه‌شان را بر آنها تحميل كرده‌اند. ايرنا به نقل از بيانيه سنديكاي پزشكان عراق نوشته: «حادثه آتش‌سوزي در بيمارستان ابن‌الخطيب محل بستري بيماران مبتلا به «ويروس كرونا»، بيماري‌هاي قابل انتقال و «سل» و محل حضور تعدادي از پزشكان و پرسنل پزشكي و بهداشتي بود را ديده و شنيده‌ايم. ما از شهادت و مجروحيت تعدادي از شهروندان، از جمله همكاران خود كه در سطح بالايي از فداكاري و تعهد بودند، بسيار متاثر شده‌ايم. امروز در حالي كه ما در قلب‌مان از همكاران و برادران خود از اتحاديه‌هاي ديگر و شهروندان عزيز خداحافظي مي‌كرديم كه وظيفه داشتيم آنها را به سوي شفا از سوي خداوند هدايت كنيم، نه اينكه باعث مرگ آنها شويم. همه نهادهاي دولتي بايد اطمينان دهند كه شرايط ايمني كامل با توجه به الزامات (استاندارد) حفاظت شهري و تامين الزامات محافظت شخصي در بالاترين سطح را فراهم سازند، در غير اين صورت ما در آينده نمي‌پذيريم كه در شرايط مشابه و چنين تهديدي كار كنيم.»