كودك كار را تعريف كنيم
غزل لطفي
براساس، قرارداد شماره ۱۳۸ سازمان بين‌المللي كار براي مشاغل مختلف يك حداقل سن را تعيين كرده كه اگر كودكي كه سنش پايين‌تر از اين سن است مشغول به فعاليت در آن شغل باشد، آن كودك يك كودك كار در‌نظر گرفته مي‌شود. اين سنين عبارتند از: ۱۸ سال براي مشاغل پرخطر (مشاغلي كه سلامت جسمي، رواني يا اخلاقي كودك را به خطر مي‌اندازند)، 15-13 سال براي مشاغل سبك (مشاغلي كه سلامت و امنيت كودك را تهديد نمي‌كنند و كودك را از تحصيل بازنمي‌دارند)، البته سن ۱4-۱2 سال ممكن است كه تحت شرايط خاصي در كشوهاي فقير پذيرفتني باشد. براساس تعريف ديگري كه توسط برنامه اطلاعات آماري و نظارت بر كودك كار در سازمان بين‌المللي كار ارايه شده است، فردي كودك كار ناميده مي‌شود كه مشغول به يك فعاليت اقتصادي باشد و سنش كمتر از ۱۲ سال باشد و يك ساعت در هفته يا بيشتر كار كند، يا سنش ۱۴ سال يا كمتر باشد و حداقل ۱۴ ساعت در هفته كار كند، يا سنش ۱۴ سال يا كمتر باشد و حداقل يك ساعت در هفته در يكي از مشاغل پرخطر مشغول به كار يا سنش ۱۷ سال يا كمتر و در مشاغل «بدترين شكل‌هاي كار كودكان» مشغول به كار باشد.
از بين ۱۸۷ عضو سازمان بين‌المللي كار ILO تعداد ۱۸۱ كشور تا سال ۲۰۱۷، ممنوعيت و اقدام فوري براي لغو بدترين نوع كار كودكان كه به اختصار كنوانسيون بدترين شكل كار كودكان مشهور است در سال ۱۹۹۹ به وسيله International Labour Organization (ILO) در بند شماره ۱۸۲ پيمان ILO تصويب شد را امضا كرده‌اند.
كنوانسيون ۱۸۲ اشكال كار سخت كودكان را به شرح زير توضيح داده است:
- هر شكل از بردگي يا اقدامي شبيه بردگي.
- فروش كودكان - قاچاق كودكان كه به معناي استخدام كودكان و بردن آنها دور از خانه و خانواده در جهت استثمار آنها.
- بيگاري مابه‌ازاي بدهي نزد شخص طلبكار، يا سرواژ
- استفاده نظامي از كودكان.
- تجارت كودكان براي استثمار جنسي آنها يا واسطه‌گري براي اين كار و وادار كردن كودكان به تن‌فروشي يا هرزه‌نگاري.
- فراهم آوردن كودكان براي ديگري كه آنها را در كارهاي غيراخلاقي و غيرقانوني به كار بگيرد. اين موضوع تحت عنوان به كارگيري كودكان به وسيله بزرگ‌ترها در ارتكاب جنايت (CUBAC) نظير مواد مخدر و كارهاي قاچاق آمده است.
- كار كشيدن از كودك به‌طور طبيعي كه به وضعيت جسمي يا روحي او آسيب برساند.
علاوه بر موارد ذكر شده در كنوانسيون 182، سازمان جهاني كار در پيشنهاد شماره 190 خود، فعاليت‌هاي زير را براي كودكان خطرناك تلقي مي‌كند و به دولت‌ها توصيه مي‌كند كه جلوي استفاده از كودكان در اين فعاليت‌ها را بگيرند:
- كارهايي كه كودكان را از نظر فيزيكي يا رواني درمعرض سوءاستفاده جنسي قرار مي‌دهد.
- كار در زير سطح زمين، زير آب، ارتفاع بسيار بالا، مكان‌هاي محدود و بسته.
- كار با ماشين‌هاي سنگين يا ابزارآلات خطرناك، يا حمل‌ونقل وسايل سنگين به صورت دستي.
- كار در محيط‌هايي كه براي سلامتي مضر است مانند اماكني كه در آنها مواد شيميايي مضر وجود دارد يا سر و صدا يا دماي هوا يا لرزش زياد است به نحوي كه به سلامتي آسيب مي‌رساند.
- كار تحت شرايط سخت مانند: كار براي مدت زمان طولاني، كار در طول شب، كار در اماكني كه به شكل غيرقابل قبولي محدود و در كنترل صاحب كار باشد به نحوي كه انگار كودك در چنگال كارفرما گرفتار است.
طبق تعاريف بالا هر فعاليتي كه كودك را در معرض خطرات روحي و جسمي قرار دهد، سوءاستفاده از كودك شمرده مي‌شود. ما معمولا عمده‌ترين بخش كودكان كار را پشت چراغ قرمزها در حال دستفروشي مي‌بينيم كه به جهت برانگيختن احساسات افراد و فروش و سود بيشتر از آنها سوءاستفاده مي‌شوند و اين موضوع بسيار رقت‌برانگيز است اما بايد در‌نظر داشت هر گونه استفاده ابزاري از كودكان در فعاليت‌هايي كه مناسب سن‌شان نيست يا دركي از آن ندارند و به اجبار سرپرست يا والدين مشغول به آن فعاليت هستند، قابل تاييد نيست. كودك ابزار تبليغاتي نيست كه در سنين بسيار پايين براي بيشتر ديده شدن استفاده شود.
بايد در‌نظر داشت وقتي كودكان به‌طور دايم در بحث‌ها و گفت‌وگوهايي كه مناسب سن‌شان نيست شركت داده مي‌شوند يا همراه اعضاي خانواده فيلم‌هايي كه متناسب محدوده سني‌شان نيست را تماشا مي‌كنند شروع به تقليد مي‌كنند و اگر اين تقليد با تشويق والدين همراه شود كودك احساس رضايتمندي مي‌كند و ديگر رغبتي براي بازي‌هاي كودكانه نشان نمي‌دهد.
حتي گاهي ديده شده از كودكان و نوجوانان خواسته مي‌شود در بحث‌هايي كه اصلا در محدوده سني و حتي آموزشي آنها نيست در ميان جمعي از افراد بالغ جامعه اظهارنظر كنند. هر چند اين بلوغ ظاهري و مقلدانه شايد در نگاه اول مورد تاييد باشد اما با در‌نظر گرفتن صدمات رواني و روحي كه به كودكان وارد مي‌كند در تمام جوامع روانشناسي غير قابل قبول است.
اجازه دهيم كودكان‌مان متناسب با سن خود بزرگ شوند و بچه‌ها را در محيط‌هايي قرار دهيم كه بيشتر با همسن و سالان خودشان ارتباط داشته باشند و آنها را درمعرض بزرگسالي زودرس قرار ندهيم تا در آينده از صدمات آن رنج نبرند.
تحصيل و بازي و گفت‌وگو با همسن و سالان و همچنين كمك و راهنمايي گرفتن از بزرگسالان و آموزش مودبانه و در حيطه دانش كودكي صحبت كردن، از مهم‌ترين عوامل رشد تدريجي و موفق كودكان است.