«روسيا اليوم» از سفر امير قطر به عربستان خبر داد
گام بلند به سوي آشتي كامل؟
گروه جهان
امير قطر براي اولين‌بار پس از نشست العلا تصميم دارد راهي عربستان سعودي شود تا ضمن ديدار با ملك سلمان پادشاه عربستان پيرامون موضوعات روز جهان عرب و خاورميانه با او به گفت‌وگو بپردازد؛ اتفاقي مهم در روابط دو كشوري كه از زمان آغاز رياست‌جمهوري دونالد ترامپ در امريكا در سال 2017، روابط تنش‌آلودي را سپري مي‌كردند و با رفتن ترامپ گام در مسير آشتي گذاشتند. خبرگزاري روسيا اليوم صبح روز دوشنبه به نقل از يك منبع ديپلماتيك در رياض ضمن تاييد زمزمه‌هايي كه درخصوص سفر امير قطر به عربستان سعودي به گوش مي‌رسيد، نوشت كه قرار است طرف‌هاي سعودي و قطري اجلاس دوجانبه‌اي برگزار كرده و طي آن اوضاع منطقه خليج‌فارس را با توجه به تحولات مذاكرات بين‌المللي با تهران درباره پرونده هسته‌اي ايران و نيز تلاش‌هاي دو طرف براي مقابله با تجاوزات رژيم اسراييل به فلسطينيان در مسجدالاقصي و منطقه «باب‌العامود» و محله شيخ جراح مورد بررسي قرار دهند. به نوشته اين خبرگزاري اوضاع يمن و تحولات اخير در روند صلح افغانستان نيز از جمله ساير موضوعاتي است كه طرف قطري و سعودي در اين اجلاس به آن مي‌پردازند. منابع عربستاني روسيا اليوم همچنين خبر دادند كه دو طرف درباره روابط دوجانبه قطر و عربستان و راهكارهاي توسعه روابط در همه زمينه‌ها گفت‌وگو خواهند كرد. بخش عربي شبكه خبري فرانس 24 نيز ضمن بازنشر خبر روسيا اليوم در تحليلي، موضوع ايران و به ويژه بحث تلاش‌ها براي احياي توافق هسته‌اي ميان تهران و كشورهاي 1+5 را يكي از محوري‌ترين موضوعاتي دانست كه احتمالا ميان سران دو كشور قطر و عربستان مورد گفت‌وگو قرار گيرد. محمد بن عبدالرحمن آل ثاني، وزير خارجه قطر هفته گذشته به رويترز گفته بود كه دوحه از گفت‌وگوهايي كه ميان ايران و ساير كشورهاي منطقه شكل گرفته استقبال مي‌كند و همچنين براي ميانجي‌گري يا تسهيل گفت‌وگوها ميان ايران و ايالات متحده ابراز تمايل كرده بود. او در عين حال گفت كه تماس‌هاي قطر با واشنگتن و تهران به منظور تشويق آنها به بازگشت به گفت‌وگوي مثبت، به‌طور مستمر ادامه داشت، چراكه افزايش تنش‌ها بر قطر و منطقه تاثير منفي مي‌گذارد و ما اين را نمي‌خواهيم. آل ثاني تاكيد كرده بود: «گفت‌وگوي مستمر و سازنده بين دوطرف تنها راه بازگشت به برجام است و ما اميدوار هستيم كه مذاكرات وين موفق باشد و تمامي دغدغه‌هاي همه طرف‌ها برطرف شود همچنان‌كه اميدوار هستيم اين مذاكرات به تلاش‌هاي منطقه‌اي و گفت‌وگوي منطقه‌اي بين ايران با كشورهاي منطقه منجر شود. ثبات منطقه هرگز بدون تلاش‌هاي ديپلماتيك حاصل نخواهد شد و اين مختص به ايران و امريكا و پنج كشور نيست بلكه كشورهاي منطقه نيز به گفت‌وگوي مستقيم با ايران براي حل مشكلات پيراموني اهتمام دارند.» وزير خارجه قطر درباره گزارش‌هاي رسانه‌اي درخصوص گفت‌وگوهاي عربستان سعودي و ايران نيز اظهار داشت: «از هرگونه گفت‌وگو، تلاش و روحيه مثبتي كه به روابط بين ايران و كشورهاي حوزه خليج (فارس) به ويژه عربستان بازگردد، استقبال و از اين تلاش‌ها حمايت مي‌كنيم و معتقديم كه گفت‌وگو گامي سازنده در مسير ثبات منطقه است.» محمد بن عبدالرحمن آل ثاني همچنين گفت كه ما همواره به گفت‌وگو و تلاش‌هاي ديپلماتيك ترغيب مي‌كنيم اما نگراني‌هايي بين دو طرف ايران و كشورهاي حوزه خليج‌فارس وجود دارد و ضرورت دارد كه گفت‌وگوي مستقيمي براي رفع اين نگراني‌ها صورت گيرد. عربستان به همراه امارات متحده عربي، بحرين و مصر در ژوئن 2017 به بهانه حمايت قطر از تروريسم، دوحه را تحت تحريم همه‌جانبه قرار داده بود. اين چهار كشور عربي از همان زمان با وارد كردن اتهامات فراوان به دوحه روابط ديپلماتيك خود را با قطر قطع و اين كشور را به صورت زميني، دريايي و هوايي تحت محاصره قرار دادند. دوحه نيز با رد اتهامات وارده از سوي همسايگان عرب خود و مصر، آنها را به تلاش براي دست‌اندازي به حاكميت قطر و تسلط بر منابع آن متهم كرد. روابط ميان دوحه و تهران يكي از عوامل اصلي اختلافات ميان قطر و كشورهاي تحريم‌كننده به رهبري عربستان بود. مربع عربستان، امارات، بحرين و مصر زماني كه تحريم‌هاي خود عليه قطر در خرداد سال ۹۶ را آغاز كردند ۱۳ شرط براي از سرگيري روابط با دوحه اعلام كردند كه يكي از اين شروط قطع رابطه با تهران بود. با اين وجود روابط ميان قطر و عربستان سه سال و نيم بعد از تحريم دوحه از سوي سعودي و كشورهاي متحد آن در نشستي كه دي ماه گذشته در شهر العلا برگزار گرديد در حالي از سر گرفته شد كه هيچ كدام از 13 شرط عربستان سعودي براي احياي روابط خود با قطر و رفع تحريم‌ها عليه اين كشور تحقق نيافته بود.
چرخش سياست عربستان
در كنار تلاش رياض براي احياي كامل روابط با قطر، تصميم اين كشور براي حل و فصل اختلافات با ايران از طريق گفت‌وگو و همچنين بازسازي روابط دوجانبه با تركيه كه در سايه موضوعات مورد مناقشه متعدد از جمله ترور جمال خاشقچي، خبرنگار روزنامه واشنگتن پست به دستور وليعهد سعودي در استانبول به سردي گراييده بود، به عنوان نشانه‌هايي از چرخش در سياست خارجي عربستان سعودي درنظر گرفته مي‌شود. عربستان در سال‌هاي اخير با حمايت كامل دونالد ترامپ و با چك سفيد امضايي كه از سوي كاخ سفيد دراختيار رياض قرار داده شده بود بر آتش تنش‌ها در منطقه دميدند و اين سياست امارات و عربستان به بي‌ثباتي و ناآرامي در منطقه دامن زد. از زمان نهايي شدن خروج ترامپ از كاخ سفيد اما ورق برگشت. عربستان به احياي روابط با قطر روي آورد، براي جلب رضايت دولت جديد امريكا اقداماتي را براي پايان دادن به جنگ يمن آغاز كرد و همزمان با گفت‌وگوهاي قدرت‌هاي بين‌المللي با ايران، پذيرفت كه با تهران به گفت‌وگو بنشيند. تحليلگران دليل اين تغيير عمده در سياست عربستان را برآورد رياض از شكست قطعي سياست پيشين قلمداد مي‌كنند.
سفر وزير خارجه تركيه به عربستان براي رفع اختلاف‌ها
پس از گذشت دو سال و ۷ ماه از قتل «جمال خاشقچي» روزنامه‌نگار عربستاني در كنسولگري اين كشور در استانبول كه منجر به تيرگي روابط دو كشور شد، آنكارا اعلام كرد كه وزير خارجه تركيه براي رفع اختلافات عازم رياض شده است. اين نخستين سفر رسمي مقام بلندپايه ترك به رياض در اين مدت بوده است. وزارت خارجه تركيه اعلام كرد: سفر روز دوشنبه مولود چاووش اوغلو سفري دو روزه به منظور گفت‌وگو درخصوص روابط و مناسبات دو جانبه با عربستان سعودي است. پيش‌تر رييس‌جمهوري تركيه در يك گفت‌وگوي تلفني با شاه سعودي درباره مناسبات دو جانبه با يكديگر گفت‌وگو و تبادل‌نظر كرده بودند. خاشقچي روزنامه‌نگار مخالف وليعهد سعودي مهر ماه سال ۹۷ زماني كه براي انجام يك كار اداري به كنسولگري عربستان در استانبول تركيه مراجعه كرد، به قتل رسيد، اما جسد او هيچ‌گاه پيدا نشد. سازمان اطلاعات مركزي امريكا (سيا) پس از قتل خاشقچي در كنسولگري عربستان در تركيه با قطعيت بالايي گزارش داد كه «محمد بن سلمان» شخصا دستور اين قتل را صادر كرده است، اما مقامات اطلاعاتي به‌طور علني در اين باره صحبت نكرده و شواهدي ارايه نكردند. عربستان از ۱۵ نوامبر ۲۰۲۰ و در مرحله دوم از اوايل اسفند ماه سال گذشته به جنگ اقتصادي عليه آنكارا رفت و با اعلام كمپين مردمي تحريم كالاهاي ساخت تركيه، بر آتش اختلافات ميان رياض-آنكارا افزود. از زمان راه‌اندازي كمپين تحريم كالاهاي تركيه در عربستان كه با هدايت رژيم آل سعود انجام شده، تعدادي از شركت‌ها، فروشگاه‌ها و بازارهاي عربستان از اين امر استقبال و برخي آنها از طريق بيانيه‌هاي رسمي تاكيد كردند كه كالاهاي تركيه موجود در انبارها را تا زمان انقضاي آنها از بين مي‌برند. به گفته «ابراهيم كالين» سخنگوي نهاد رياست‌جمهوري تركيه، آنكارا با رياض راه‌هاي اصلاح روابط را با دستور كار مثبتي بررسي خواهد كرد. او نسبت به برداشته شدن اين تحريم‌ها با شروع مذاكرات هم ابراز اميدواري كرده است.