مقام ارشد وزارت خارجه از چند و چون رايزني‌هاي برجامي خبر داد
روايت ايران از مذاكرات در وين
گروه ديپلماسي
گفت‌وگوها براي احياي توافق هسته‌اي ايران با 1+4 و ايالات متحده امريكا همچنان ادامه دارد. چهارمين دور از اين رايزني‌هاي فني و حقوقي در شرايطي در جريان است كه تفاهم ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تا 10 روز ديگر به پايان مي‌رسد و در شرايطي كه سازمان انرژي اتمي ايران مدت زمان اين تفاهم با آژانس را تمديد نكند، اوضاع در وين وخيم‌تر از پيش خواهد شد. هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و 1+4 و ايالات متحده براي چهارمين بار از ابتداي سال 1400 در وين دور هم جمع شده‌اند اما اين‌بار موضع‌گيري‌هاي صورت‌گرفته نشان از پيشرفت ولو تدريجي كار دارد. نشانه‌هاي موجود حاكي از آن است كه نگارش متن‌ها كه از سومين دور رايزني‌هاي وين آغاز شده بود به‌رغم اختلاف‌ها و پرانتزهاي باز متعدد در متن ادامه دارد. طبيعت اين‌گونه مذاكرات به اين شكل است كه دو طرف رايزني‌ها را با مواضع حداكثري آغاز مي‌كنند، بخشي از اين مواضع در مسير نگارش به برگ‌هاي امتياز و بده و بستان تبديل مي‌شود و برخي ديگر كه به نوعي خط قرمزهاي نهايي دو طرف محسوب مي‌شوند تا بسته شدن آخرين پرانتزهاي باز در متن، به قوت خود باقي مي‌مانند. تجربه قريب به سه سال مذاكره براي تولد برجام نشان مي‌دهد كه اين روزها مي‌توان موفقيت در احياي توافق را نزديك‌تر از هر زمان ديگري تصور كرد و درست در چنين فضايي است كه دو طرف آخرين مطالبه‌ها و خطوط قرمز نهايي را به فضاي رسانه‌اي مي‌كشانند تا شايد بتوانند در پشت ميز مذاكره امتياز بيشتري دريافت كنند. در حالي كه مذاكرات در وين به دليل شرايط كرونا از پوشش رسانه‌اي آنچناني برخوردار نيست مقام‌هاي ايراني و امريكايي جدا از اظهارنظرهاي رسمي درباره آنچه در وين مي‌گذرد با حفظ نام نيز جريان رسانه‌اي مطلوب را پيش مي‌برند.
روز گذشته يك مقام ارشد وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در يك جلسه پرسش و پاسخ، به سوالاتي در خصوص آخرين وضعيت گفت‌وگوها، مواضع جمهوري اسلامي ايران در مذاكرات و چشم‌انداز احياي برجام پاسخ گفت. اين نخستين‌بار از زمان آغاز مذاكرات در وين از 20 فروردين‌ماه بود كه يك مقام وزارت خارجه بدون قيد نام و عنوان توضيحاتي درباره آنچه پشت درهاي بسته در وين مي‌گذرد، داد.
عبور از مذاكره درباره مفاهيم
به گزارش «اعتماد» اين مقام وزارت خارجه در پاسخ به پرسشي درباره آخرين وضعيت رايزني‌ها در وين گفت: ما الان كم و بيش از يك مرحله سخت مذاكره در خصوص مفاهيم گذر كرده‌ايم و به مرحله‌اي به همان اندازه دشوار، يعني مرحله مذاكره در خصوص متن رسيده‌ايم. البته در خصوص مفاهيم هم هنوز بعضا موضوعات حل‌‌نشده‌اي باقي مانده است؛ لذا الان هم مذاكرات مفهومي در خصوص بعضي از مسائل حل نشده جريان دارد و هم مذاكرات نگارشي در خصوص مسائلي كه يك اتفاق‌نظر كلي در خصوص‌شان هست و بايد در مورد نگارش آنها بحث شده و در جمله‌بندي‌ها دقت صورت گيرد.
تفكر ترامپ در كاخ سفيد ادامه دارد
اين مقام ايراني با اشاره به اينكه اين امريكاست كه بايد تصميم خودش را بگيرد، افزود: اين آنها هستند كه بايد تصميم سخت را بگيرند. ما تصميم سخت خود را زماني گرفتيم كه وقتي ترامپ از توافق خارج شد، در اين توافق مانديم. ما تصميم سخت خود را زماني گرفتيم كه براي يك سال بعد از خروج امريكا، به اجراي كامل تعهدات خود ادامه داديم. ما تصميم خود را زماني گرفتيم كه كاهش اجراي تعهدات خود را به صورت مرحله به مرحله و حساب‌شده اجرا كرديم تا ديپلماسي حفظ شود. الان هم تصميم خودمان را گرفته‌ايم. ايران اگر خواسته‌هايش تامين شود، به اجراي كامل برجام بازمي‌گردد. بيش از اين چيزي براي تصميم‌گيري از سمت ما نيست. اين آنها هستند كه بايد تصميم بگيرند كه از تحريم‌ها دل بكنند و اين اعتياد مفرط به تحريم كردن ديگران و استفاده از تحريم به عنوان ابزار ديپلماسي را كنار بگذارند. اين همان تفكر ترامپي است. تقريبا ۵ ماه است كه اين دولت در كاخ سفيد است و هنوز سياست فشار حداكثري را رها نكرده‌اند. ايران معتقد است كه همه تحريم‌ها بايد برداشته شوند و اين امر با بازگشت به برجام هيچ تناقضي ندارد، چرا كه همه تحريم‌هايي كه الان عليه جمهوري اسلامي ايران وجود دارد، تحريم‌هايي هستند كه به خاطر نابودي برجام و با هدف به اصطلاح رسيدن به يك توافق بهتر وضع شده‌اند. بنابراين امريكا بايد از همه اينها بگذرد.
ترامپ مسير بازگشت را مين‌گذاري كرد
اين مقام ارشد وزارت خارجه در ادامه افزود: دولت دونالد ترامپ آگاهانه و با برنامه‌ريزي و با كمك گرفتن از انديشكده‌هاي مختلف ضدايراني، تمام تلاش خود را كرد تا مسير بازگشت آتي به برجام را مين‌گذاري كند و اين را همان زمان هم مطرح مي‌كردند كه اين تحريم‌هاي جديد و شناسه‌گذاري‌هاي جديد به اين منظور انجام مي‌شود كه مسير بازگشت يك دولت دموكرات احتمالي در آينده را با مشكل مواجه كنند.
قوانين داخلي امريكا يك پيچيدگي‌هايي دارد كه البته اين از نظر ما مشكل خود آنهاست، اما به هر حال اين روند پيچيده‌تر كردن تحريم‌ها، به هم گره زدن تحريم‌ها، آشفته كردن اين بازار، استفاده از انواع و اقسام شناسه‌هاي جديد و بي‌ربط و تحريم‌هاي متعدد و متكثر باعث شده است كه يك مشكلاتي به وجود بيايد كه نيازمند آن است كه به آنها پرداخته شود. اينكه امريكا صرفا به برجام بازگشته و ميراث ترامپ را پابرجاي بگذارد براي ما قابل پذيرش نيست. كاري كه در دوره ترامپ انجام شد اين بود كه بسياري از تحريم‌ها به بهانه ظاهرا غيرمرتبط با برجام وضع شدند، اما ما معتقديم كه اين تحريم‌ها اتفاقا كاملا مرتبط با برجام بوده و روي تعهدات برجامي امريكا تاثيرگذار است و اگر امريكا در برجام بود، نبايد و نمي‌توانست اين اقدامات را انجام دهد و اتفاقا خواسته ما اين است كه همه اينها مورد رسيدگي قرار گرفته و حل شوند. بنابراين يك بازگشت ساده به آنچه در برجام نوشته شده، اگر به معني ناديده گرفتن ميراث ترامپ باشد، از نظر ما نه درست است و نه برجامي است. در اين صورت اگر قرار به حل اين مسائل باشد، موضوع با پيچيدگي روبه‌رو مي‌شود، يعني شفاف كردن آب گل‌آلودي كه ترامپ درست كرده است كار سخت، پيچيده و زمانبري است.
ضمن اينكه همين بحث در رابطه با برنامه هسته‌اي ايران هم وجود دارد، يعني برنامه هسته‌اي ايران هم در طول دو سال گذشته كه ايران شروع به اجراي گام‌هاي جبراني و كاهش اجراي تعهدات خودش كرد، به هر حال يك‌سري تحولات كمي و كيفي را شاهد بوده است و وضعيت دقيقا مثل سال ۲۰۱۵ نيست. بايد يك سري تنظيماتي صورت بگيرد. يك‌سري اقدامات در صحنه عملي انجام شده كه بايد در مورد آنها تصميم‌گيري شود. يك‌سري پيشرفت‌ها و دستاوردهاي علمي به دست آمده است، يك‌سري مسيرهايي كه پيش از آن بسته بوده، الان باز شده و اينها چيزهايي است كه مساله بازگشت به تعهدات در برجام را پيچيده كرده است.
ما به خاطر انتخابات نه حركت خود را تند و نه كند مي‌كنيم
اين مقام ايراني در پاسخ به پرسشي درباره وجود ارتباط ميان انتخابات 1400 در ايران و مذاكرات جاري در وين گفت: برجام يك موضوع ملي است، يك موضوع كلان سياست خارجي است كه در چارچوب سياست‌هاي كلان جمهوري اسلامي تصميم‌گيري مي‌شود و در خصوص اين مذاكرات هم سياست‌هاي كلان نظام مشخص است كه از سوي مقام معظم رهبري به عنوان مواضع قطعي نظام اعلام شده است و لذا هيات مذاكره‌كننده بدون توجه به آنچه در صحنه انتخابات و فضاي داخلي مي‌گذرد، فقط در راستاي تامين مواضع قطعي نظام حركت مي‌كند و هر دولتي كه باشد، بايد اين سياست‌ها و مواضع قطعي نظام را پيگيري كند. مذاكرات هيچ ارتباطي به انتخابات در ايران ندارد و مسير خودش را طي مي‌كند. ما به خاطر انتخابات نه حركت خود را تند و نه كند مي‌كنيم و صرفا منافع مردم را در نظر مي‌گيريم و مواضع قطعي نظام را دنبال مي‌كنيم. اگر و هر زمان مواضع قطعي نظام تامين شد، توافق مي‌كنيم. اگر فردا تامين شود، فردا توافق مي‌كنيم و اگر دو ماه ديگر تامين شود، آن زمان توافق مي‌كنيم و مسائل داخلي ايران هيچ تاثيري بر اين امر ندارد. ضمنا بايد توجه داشت كه جريان مذاكرات به‌طور مرتب براي نهادهاي تصميم‌گير و مقامات عالي نظام ارسال مي‌شود و تصميم‌گيري‌ها در تهران صورت مي‌گيرد و تيم مذاكره‌كننده صرفا مجري دستورات است.
فراتر از برجام چيزي نمي‌خواهيم
اين ديپلمات ايراني در ادامه افزود: نگاه ما اين است كه هر آنچه ايران اكنون مي‌خواهد واقعا برجامي است، يعني ايران نه چيزي فراتر از برجام مي‌خواهد و نه حاضر است چيزي فراتر از برجام واگذار كند، اما ممكن است يك چيزهايي از نظر آنها به برجام ارتباط نداشته باشد، اما از نظر ما كاملا مرتبط با برجام است، مانند بعضي اسامي و عناوين يا شناسه‌هايي كه در قوانين داخلي امريكا مطرح است. حقوق ما مشخص است، تعهدات امريكا هم طبق برجام مشخص است. اينكه در دولت ترامپ ممكن است اسامي و عناوين متفاوتي استفاده شده باشد، اين مساله ما نيست. از نظر ما هر آنچه ما داريم مطالبه مي‌كنيم، اتفاقا كاملا منطبق با برجام است. از آن طرف در حوزه هسته‌اي هم حاضر نيستيم هيچ چيز فراتر از برجام بدهيم. اما پيچيدگي مذاكرات تا حدي در اينجاست كه ممكن است نظرات دو طرف در خصوص اينكه چه چيز با برجام مرتبط و چه چيز با برجام مرتبط نيست، از منظر كارشناسي و تخصصي باهم اختلاف داشته باشد كه روي همين‌ها در حال بحث و كار هستيم.
مذاكرات صرفا برجامي
مقام ايراني در پاسخ به پرسشي درباره مذاكرات فرابرجامي گفت: از نظر جمهوري اسلامي ايران اين مذاكرات فقط مربوط به اجراي برجام است و هيچ چيزي فراتر از برجام را مذاكره نمي‌كنيم و در واقع حتي خود برجام هم مذاكره نمي‌شود، بلكه اين اجراي برجام است كه اكنون مورد مذاكره قرار مي‌گيرد و با هيچ موضوع ديگري هم ارتباط ندارد. ضمن اينكه هيچ دليلي هم وجود ندارد كه جمهوري اسلامي ايران بخواهد با امريكا يا ديگران در خصوص موضوعات ديگر مذاكره كند. تجربه چهار سال گذشته، فشار حداكثري، تحريم‌هاي گسترده، اينها هيچ زمينه‌اي را باقي نمي‌گذارد كه بشود با دولت امريكا و حتي دولت‌هاي اروپايي در موضوع ديگري وارد گفت‌وگو شويم. توصيه ما به طرف‌هاي مقابل اين است كه به جاي اينكه به فكر هرگونه مذاكره‌اي در آينده باشند، تلاش كنند كه نتيجه مذاكرات فعلي را تقويت كنند و مذاكرات به سرانجام برسد تا برجام تبديل به تجربه‌اي خوب شود. تا الان ما از مذاكره با غربي‌ها تجربه خوبي نداشته‌ايم.
شايد فرصت بيشتري به مذاكرات بدهيم
آيا تفاهم ميان ايران و آژانس تمديد مي‌شود؟ ديپلمات ايراني در پاسخ به اين پرسش گفت: بايد توجه داشت كه آنچه بين ما و آژانس اتفاق افتاده، هيچ بخشي از قانون مجلس شوراي اسلامي را معطل نكرده است. قانون مجلس به‌طور كامل اجرا شده است، يعني هر آنچه مجلس به دولت تكليف كرده، به‌طور كامل اجرا شده است و هيچ بندي از قانون مجلس اجرانشده باقي نمانده است. يعني الان آژانس هيچ دسترسي غيرپادماني ندارد و به اطلاعات هيچ‌‌يك از دوربين‌هاي فراپادماني نيز دسترسي ندارد. اينكه خود ما در داخل حافظه دوربين‌ها را پاك كنيم يا نه، اين امري داخلي است و به داخل كشور مربوط است. قانون مجلس خواهان قطع دسترسي‌هاي فراپادماني آژانس شده است و اكنون نيز با توجه به اينكه دوربين‌ها هيچ‌گاه آنلاين نبوده و نيستند و به هيچ‌وجه ارتباطي با خارج نداشته و ندارند و آژانس هم به حافظه آنها دسترسي ندارد، عملا هيچ دسترسي فراتر از پادمان به آژانس داده نشده است. ممكن است مقامات عالي و نهادهاي تصميم‌گير تصميم بگيرند كه اين سه ماه را يك مقدار ديگر تمديد كنند كه در آن صورت هم كماكان قانون مجلس اجرا خواهد شد و آژانس هيچ دسترسي فراپادماني نخواهد داشت، ولي ما يك فرصت بيشتري براي رسيدن به راه‌حل در اختيار مذاكرات قرار مي‌دهيم. ضمن اينكه اين امر هنوز قطعي نيست و همان‌طوركه گفته شده، اين موضوع در زمان مقتضي تصميم‌گيري خواهد شد و مذاكره‌كنندگان اميدوارند كه تا آن زمان به نتيجه برسند، اما اگر به نتيجه نرسيديم و مذاكرات پيشرفت معقول و مناسبي داشت، تصميم‌گيران در تهران اين را مدنظر قرار خواهند داد.
امريكا هيچ راهي جز مذاكره ندارد
اين ديپلمات ايراني در پاسخ به پرسشي درباره تهديدهاي امريكا درباره راه‌هاي جايگزين در صورت شكست مذاكرات گفت: بايد لفاظي را از واقعيات در مذاكرات جدا كرد. واقعيت اين است كه امريكا هيچ راهي جز مذاكره درباره برنامه هسته‌اي ايران ندارد و آنها و متحدان‌شان پيش از اين همه راه‌ها را آزموده‌اند. از تهديدات نظامي گرفته تا خرابكاري سايبري و غيرسايبري، ترور دانشمندان و تحريم تمام اقتصاد ايران. امريكا آنقدر تحريم وضع كرده كه اكنون خود آنها اذعان دارند كه ديگر تحريمي باقي نمانده است كه وضع كنند. بنابراين همه راه‌ها را پيش از اين رفته‌اند. بقيه گزينه‌هاي مشهور آنها هم كه مدت‌هاست بي‌خاصيت شده و كسي را در ايران هراسان نمي‌كند.
سوييس، واسطه مذاكرات براي تبادل زنداني
مقام ارشد وزارت خارجه ايران در پاسخ به پرسشي درباره تبادل زندانيان ميان ايران و امريكا گفت: بحث تبادل زندانيان يك بحث كاملا مستقل است كه ميان همه كشورها جريان دارد و اساسا مساله تبادل زندانيان امري پذيرفته‌‌شده در روابط بين كشورهاست و ما هم هميشه به واسطه ابعاد انساني اين موضوع، در اين خصوص بحث‌هايي با امريكايي‌ها داشته‌ايم و اين هيچ ارتباطي با موضوعات سياسي ندارد. در چند سال گذشته ما با كشورهاي مختلف چندين مورد تبادل زنداني داشته‌ايم، از جمله در دو مورد با خود امريكا. حتي در دوره ترامپ ما با امريكا تبادل زندانيان را انجام داديم. نكته مهم در اين خصوص اين است كه در اين تبادلات، نگاه ما از منظر انساني و شفقت اسلامي است. اين براي ما بسيار حايز اهميت است كه مشكل اتباع ايراني كه به ناحق و ظالمانه و عمدتا به اتهام دور زدن تحريم‌هايي كه اساسا غيرقانوني هستند، با مشكل مواجه شده‌اند، حل شود. وضعيت تك تك اين افراد براي ما بسيار حايز اهميت است و حتي اگر بتوانيم يك نفر از آنها را به آغوش خانواده بازگردانيم، اين براي ما بسيار ارزشمند است و دنبال آن هستيم كه اگر ممكن باشد اين اتفاق بيفتد. هر چند ما با امريكا مذاكره‌اي نمي‌كنيم، اما اين موضوع را هيچ‌گاه به وضعيت روابط موكول نكرده‌ايم و از اين منظر، اين مساله يك استثنا به شمار مي‌آيد. البته مذاكرات در اين خصوص هم به صورت مستقيم صورت نمي‌گيرد و تا الان با واسطه سوييس بوده و كماكان هم با واسطه انجام مي‌شود حتي در دوره ترامپ هم ما تعدادي از اتباع خودمان را كه به شكلي ظالمانه و به واسطه بحث تحريم‌ها بازداشت شده بودند، آزاد كرديم. چنين مذاكراتي هميشه در جريان بوده و الان هم جريان دارد، اما ربطي به مذاكرات وين ندارد و از مسيرهاي واسطه غير از مذاكرات وين در حال انجام است و اگر به سرانجام برسد، در زمان و قالب خودش اطلاع‌رساني مي‌شود.