پيشنهادات راهبردي
براي نجات بختگان بخت برگشته
روژان نظري
تالاب‌ها نخستين قربانيان اهداف ترقي و پيشرفت محلي به شمار مي‌روند كه تالاب بختگان هم مانند ديگر تالاب‌هاي كشور از اين قضيه مستثنا نيست. جداي از بحث پايداري سيستم‌ها و حلقه‌هاي اكوسيستمي كه براي انسان‌ها اهميت دارد، مساله مهمي كه اكنون شرايط را بحراني كرده است، خطر مرگ 5 تا 12 هزار جوجه فلامينگوي ساكن در اين اين تالاب است كه در صورت پرداخت نشدن حقابه تالاب در ورودي تالاب(نه‌در خروجي سد) فلامينگوها از بين مي‌روند. لازم به يادآوري است كه طبق ماده۱- قانون حفاظت، احيا و مديريت تالاب‌هاي كشور هر گونه بهره‌برداري و اقدامي كه منجر به تخريب و آلودگي غيرقابل جبران تالاب‌ها شود، ممنوع است.
ماده۲- همين قانون: وزارت نيرو مكلف است ضمن تدوين و اجراي برنامه مدون نسبت به تخصيص و تامين آب تالاب‌ها اقدام كند.
ضمنا طبق ماده۴- آيين‌نامه جلوگيري از تخريب و آلودگي غيرقابل جبران تالاب‌ها در سال ۹۷ وزارت نيرو به منظور تامين نياز آبي محيط زيستي تالاب‌ها ميزان سهم تالاب از ظرفيت آبي حوضه آبريز را با كميت و كيفيت مناسب و متناسب با شرايط اقليمي مختلف با توزيع زماني معين و در اولويت دوم پس از تامين آب شرب بايد تخصيص دهد(دقت كنيد! اولويت دوم! يعني اول شرب، دوم تامين نياز آبي تالاب‌ها سپس كشاورزي و صنعت).
لذا طبق قانون، وزارت نيرو بايد حقابه تالاب بختگان را پرداخت كند اما اين حقابه بايد به صورتي پرداخت شود كه ميزان آب مورد نياز به تالاب برسد و در مسير توسط كشاورزان غارت نشود بدين منظور پيشنهاداتي براي حل مشكل تالاب بختگان بيان مي‌شود:
1) وزارت نيرو بايد در زمان مشخصي(فوري به دليل شرايط حاد منطقه) مثلا از 20 ارديبهشت تا 10 خرداد مقدار مشخصي آب رها‌سازي كند.
2) آب بايد داراي حجم بسياري باشد تا بتواند به پيكره اصلي درياچه برسد و تدريجي نباشد.
3) بايد قدرت تخليه از سد درودزن استان فارس باشد و مقدار 100 ميليون متر مكعب آب(نياز آبي بختگان، طشك و كمجان در كمترين شرايط بارشي حدود 300 ميليون متر است در اين اوضاع بحراني و تقاضاي مفرطي كه از سوي كشاورزان هست حداقل 100 ميليون متر مكعب لازم است، رها بشود) تخليه شود تا فلامينگوها تا پاييز براي كوچ زنده بمانند.
4) در طول زمان رها‌سازي بايد وزارت نيرو به همراه نيروي انتظامي و دادستاني در طول مسير نظارت كنند تا آب اسير كشاورزان نشود. بدون نظارت نتيجه درستي حاصل نمي‌شود.
اميد است با اجراسازي اين اقدامات، مانع از بروز يك فاجعه محيط زيستي در تالاب بختگان شوند.
تالاب‌ها به خاطر داشتن ويژگي‌هاي خاص هيدرولوژي داراي فوايدي هستند. موجب تغذيه و تامين بخشي از سفره‌هاي آب زيرزميني مي‌شوند، ۱۶ درصد از گونه‌هاي پرندگان در معرض خطر انقراض، پرندگان تالابي هستند و كاهش جمعيت پرندگان تالاب يكي از شاخص‌هاي روند انهدام و تخريب چنين محيط‌هايي محسوب مي‌شود. جريانات آبي در مسير خود بقاياي گياهان، اجساد جانوران و مواد آلي و كاني را شسته و در نهايت به تالاب مي‌ريزند كه موجب كوتاه شدن طول عمر اما غني شدن اين زيستگاه‌ها از لحاظ غذايي مي‌شوند. به اين ترتيب تالاب‌ها بالاترين ميانگين توليد اوليه خالص در ميان بوم‌سازگان‌هاي جهان را دارا هستند اما حدود ۱۰ تا ۱۴ درصد كربن جهان را در خود نگهداري مي‌كنند. خاك تالاب نيز عمدتا از نوع توربزا بوده كه از لحاظ مقدار مواد آلي بسيار غني و از لحاظ زراعي حاصلخيز است. تنوع زيستي، ژنتيكي و تنوع گونه‌هايي كه در تالاب زندگي مي‌كنند از اهميت بالايي برخوردار است. تالاب‌ها در جلوگيري از گسترش كوير نيز نقش بسزايي دارند. هدف اصلي از مديريت منابع طبيعي، حفظ تنوع زيستي و تداوم زادآوري در اكوسيستم‌هاي طبيعي است. تنوع ژنتيكي گونه‌ها، استمرار و تداوم اكوسيستم‌ها از مهم‌ترين عوامل موثر بر بقا و پايداري محيط زيست تلقي مي‌شود بنابراين اكوسيستم‌هاي تالابي با برخورداري از تنوع زيستگاهي، توليدات غذايي بالا و دارا بودن منابع مهم ديگر با جلب توجه گونه‌هاي مختلف حيات وحش، نقش مهمي را در تنوع زيستي بازي مي‌كنند. بين گونه‌هاي مختلف جانوري وابسته به تالاب‌ها، پرندگان تالابي از جمله نمونه‌هاي منحصر به فردي هستند كه از لحاظ اقتصادي و تحقيقاتي بسيار حائز اهميت مي‌باشند. هر نوع پرنده يا گروهي از پرندگان به شرايط خاص زيستگاه خود وابسته است. پرندگان آبزي با شرايطي از قبيل عمق آب، دما، پوشش گياهي، امنيت موجود، مواد غذايي و غيره به تالاب‌ها وابستگي دارند. از آنجايي كه تالاب‌ها زيستگاه مناسب، امنيت كافي و غذاي مورد نياز پرندگان را مهيا مي‌كنند، بسياري از پرندگان مهاجر شرايط را براي مهاجرت خود به اين مناطق مناسب مي‌بينند. مطالعات انجام پذيرفته درخصوص پرندگان آبزي و كنار آبزي نشان مي‌دهد به دليل وابستگي زياد اين موجودات به اكوسيستم‌هاي تالابي، پرندگان از جمله شاخص‌هاي زيستي مهمي هستند كه در تعيين و مشخص كردن وضعيت محيط زيست و سلامت اكوسيستم‌هاي تالابي كاربرد بسياري دارند. بنابراين تلاش در راستاي حفاظت و پايداري تالاب‌ها از جمله تالاب بختگان، امري ضروري است. همان‌گونه كه مقام معظم رهبري فرمودند: مساله محيط زيست، مساله اين دولت يا آن دولت، مساله اين شخص يا آن شخص و مساله اين جريان و آن جريان نيست بلكه موضوعي كشوري و ملي است كه بايد براي حل مشكلات مرتبط با آن، همه دست به دست يكديگر بدهند.
دكتراي محيط زيست