انقلاب مسين

پرو، شيلي و برزيل 3 كشور قدرتمند امريكاي جنوبي در طول هفته‌ها و ماه‌هاي آينده با 3 انتخابات سرنوشت‌ساز مواجه‌اند كه مي‌تواند سرنوشت اين 3 كشور ثروتمند و قدرتمند منطقه را تا دهه‌ها تحت تاثير قرار دهد. پرو و شيلي دو توليد‌كننده اصلي مس در جهان هستند و تحولات سياسي در اين دو كشور، به ويژه نزديك‌تر شدن گروه‌هاي چپ‌گرايي كه ممكن است سختگيري‌هاي بيشتري از جمله ماليات سنگين براي كمپاني‌هاي چند مليتي استخراج معادن مس تصويب كنند با واكنش بازارهاي جهاني مواجه شده است. هر چند درون اين كشورها، سال‌ها سياست‌هاي رياضتي و كاهش بودجه‌هاي خدمات عمومي، شهروندان را به فكر راه‌حل‌هاي جايگزيني براي ساختار حاكميت ميانه‌رو و راست‌گراي كنوني انداخته است. نزديك‌ترين انتخابات در پرو خواهد بود كه قرار است 14 روز ديگر شاهد برگزاري دور دوم انتخابات رياست‌جمهوري باشد. پدرو كاستيلو، نامزد ناشناخته چپ‌گرا معلم مدرسه‌اي است كه با شعار حفظ درآمدهاي صادراتي پرو درون اين كشور توانست پيشتاز دور نخست شود و حالا نيز در نظرسنجي‌ها از كيكو فوجيموري، رقيب شناخته شده خودش جلو بزند. در شيلي اما 6 ماه تا انتخابات رياست‌جمهوري 2021 باقي مانده است با اين حال چپ‌گرايان و نامزدهاي مستقل، دو سال بعد از اعتراضات گسترده عليه سياست‌هاي رياضتي و توقف فرآيند انتقال به دموكراسي توانستند هفته گذشته پيروزي‌هاي چشمگيري در انتخابات شوراي تدوين قانون اساسي جديد و نخستين انتخابات شهرداري‌ها، فرمانداري‌ها و شوراهاي شهر كسب كنند. برزيل، بزرگ‌ترين كشور امريكا جنوبي بيش از يك سال با انتخابات رياست‌جمهوري فاصله دارد اما از همين حالا اشتياق انتخاباتي در اين كشور موج مي‌زند. دو سال‌ونيم بعد از انتخاب خاير بولسونارو، رييس‌جمهور عوام‌گرا و راست‌گراي افراطي حالا دو رييس‌جمهور اسبق برزيل، از دو قطب راست و چپ، بعد از دهه‌ها رقابت آماده اتحاد و همكاري براي شكست دادن او در انتخابات 2022 هستند.  تا دو سال پيش هر چقدر كه كشورهاي امريكا جنوبي شاهد فراز و فرودهاي سياسي در كشورهاي‌شان بودند، شرايط در شيلي و پرو دو توليدكننده بزرگ مس جهان با ثبات به نظر مي‌رسد. دولت پيشين امريكا در مسير تنبيه چپ‌گرايان در ونزوئلا، شيلي بازمانده از ديكتاتوري نظامي را يك نمونه و الگوي موفق از اقتصادي سرمايه‌داري توصيف مي‌كرد و همه كشورهاي امريكاي جنوبي را به پيروي از اين مدل دعوت مي‌كرد. هر چند روساي جمهور ميانه‌رويي مانند ريكاردو لاگوس و ميشل باشلت، قدرت را در پرو در اختيار داشته‌اند اما دهه‌ها حاكميت سياست‌هاي بازار آزاد و حضور شركت‌هاي چند مليتي در بهره‌برداري از معادن در اين دو كشور ثروتمند افكار عمومي را نسبت به نخبگان حاكم 3 دهه گذشته به ‌شدت حساس كرده است. در شيلي چپ‌گرايان اميدوارند كه بعد از 3 دهه فرآيند تدوين قانون اساسي جديد تكميل شود و ميراث دوران ديكتاتوري خونبار ژنرال پينوشه از خاطره‌ها پاك شود. دو دهه از روزگاري كه پيروزي‌هاي پي در پي چپ‌گرايان در ونزوئلا، برزيل و بوليوي به موج صورتي در امريكاي لاتين مشهور شد، مي‌گذرد.

معلم مدرسه‌اي در آرزوي رياست‌  جمهوري
دو هفته مانده به انتخابات رياست‌جمهوري در پرو، رسانه‌هاي اين كشور از پيشتازي نامزد چپ‌گراي انتخابات خبر مي‌دهند كه به سرعت در حال جمع كردن حمايت در ميان افكار عمومي اين كشور است. پدرو كاستيلو، معلم پيشين و نامزد چپ‌گراي انتخابات رياست‌جمهوري در دور اول انتخابات به شكل غافلگير‌كننده‌اي موفق شد تا همه رقبايش را شكست دهد و به عنوان نامزد پيشتاز با كيكو فوجيموري، دختر رييس‌جمهور پيشين پرو به مرحله دوم برسد. اين نخستين‌ بار در دهه‌هاي گذشته است كه يك حزب چپ‌گرا در آستانه قرار گرفتن در راس قدرت در پرو قرار مي‌گيرد. كاستيلو با وعده افزايش بودجه بخش آموزش و پرورش و سلامت همزمان با افزايش ماليات‌هاي كمپاني‌هاي چند مليتي، اقبال زيادي در ميان راي‌دهندگان پيدا كرده است. بر اساس تازه‌ترين نظرسنجي‌ها، كاستيلو با 45 درصد آرا در دور دوم انتخابات نسبت به رقيب شناخته ‌شده‌اش، كيكو فوجيموري كه 40 درصد آرا را دارد، پيشتاز است. با اين حال نزديك به 6 درصد از راي‌دهندگاني كه در نظرسنجي گيستيون پرو شركت كرده‌اند هنوز تصميمي براي انتخاب ميان اين دو نگرفته‌اند. جمعيت سرگرداني كه مي‌تواند در انتخابات دو هفته آينده پرو تعيين‌كننده باشد. پرو از دهه 1980 و بعد از دوره‌اي از درگيري‌هاي مسلحانه ميان نيروهاي تندروي چپ‌گرا و دولت محافظه‌كار عمدتا تحت رهبري راست‌گرايان بوده است. اما انتخابات پيش رو با درخشش نامزد تازه‌واردي كه با نماد مداد وارد انتخابات شده است، مي‌تواند تركيب قدرت را در اين كشور را تغيير دهد. با اين حال كاستيلو به راي‌دهندگان وعده داده كه در صورت پيروزي در انتخابات، خبري از اقدامات افراطي از جمله ملي‌سازي صنايع و شركت‌هاي چند مليتي نخواهد بود و قرار نيست كه با انتخابات يك دولت چپ‌گرا در اين كشور، اتفاقاتي كه دو دهه پيش در پي انتخاب هوگو چاوز در ونزوئلا رخ داد در پرو هم تكرار شود. با اين حال كاستيلو معتقد است كه بايد 70 درصد از درآمد توليدات معدني پرو درون اين كشور سرمايه‌گذاري شود. پرو بعد از شيلي دومين توليد‌كننده بزرگ مس در جهان محسوب مي‌شود.

دورخيز  براي  شيلي  پسا پينوشه
شيلي بعد از 4 دهه آماده تغيير قانون اساسي است كه در دوران ديكتاتوري آگوستو پينوشه نوشته‌ شده است. هفته گذشته در پي برگزاري انتخابات مجلس موسسان قانوني اساسي و انتخابات محلي، نمايندگان چپ‌گرا و مستقل توانستند 6 ماه مانده به انتخابات رياست‌جمهوري نتايج اين انتخابات يك دستاورد مهم براي جناح‌هاي پيشرو در شيلي محسوب مي‌شود. در انتخابات دو روزه ابتداي هفته گذشته، شهروندان شيلي 155 نماينده را انتخاب كردند كه مسوول تدوين قانون اساسي جديد شيلي هستند. همزمان براي نخستين ‌بار از سرنگوني ديكتاتوري در شيلي، انتخابات فرمانداري‌ها، شهرداري‌ها و شوراهاي شهر هم در شيلي برگزار شد كه هواداران سباستين پنيه‌را، رييس‌جمهور راستگراي شيلي، نتايج نااميدكننده‌اي در همه اين انتخابات‌ها به دست آوردند. هواداران سباستين پنيه‌را، رييس‌جمهور راستگراي شيلي اميدوار بودند با كسب دست‌كم 52 كرسي بتوانند جلوي اكثريت قاطع احزاب چپ‌گرا و نامزدهاي مستقل را در شوراي تدوين قانون اساسي جديد بگيرند. اما در پي انتخابات هفته گذشته تنها 37 كرسي به ائتلاف «واموس شيلي» حامي دولت رسيد كه 15 كرسي كمتر از حد نصاب لازم براي وتوي مواد پيشنهادي در قانون اساسي است. مشكلات اقتصادي ناشي از شيوع بيماري كرونا بيش از هر زمان ديگر شهروندان شيلي را نسبت به حاكميت محافظه‌كاران حامي سرمايه‌داري بدبين كرده است. دو سال پيش اعتراضات گسترده در شيلي در پي توقف طولاني‌مدت مسير حكومت انتقالي باعث شد تا سباستين پنيه‌را مجبور به پذيرش درخواست تظاهركنندگان براي بازبيني قانون اساسي و پايان روند انتقالي شود. در طول 15 سال گذشته رياست‌جمهوري در شيلي ميان ميشل باشلت و سباستين پنيه‌را دست به دست شده اما تغيير قانون اساسي و پيشتازي چپ‌گرايان مي‌تواند مسير را براي تغيير عمده در راس هرم قدرت در شيلي هموار كند.

اتحاد بي‌سابقه عليه بولسونارو
لولا داسيلوا، رييس‌جمهور چپ‌گراي پيشين برزيل جمعه هفته گذشته در ديداري كم‌سابقه طي دهه‌هاي اخير با فرناندور هنريكه كاردوسو، سياستمدار ميانه‌روي برزيلي در يك ديدار دوستانه شركت كرد. كاردوسو و داسيلوا هر دو سابقه دو دوره رياست‌جمهوري در برزيل دارند اما همواره به عنوان رقبايي از دو جناح راست و چپ در نقطه مقابل يكديگر قرار داشتند. اما 3 سال رياست‌جمهوري جنجالي و پر فراز و نشيب خاير بولسوناروي عوام‌گرا باعث شده كه دو رييس‌جمهور پيشين براي متوقف كردن او در انتخابات سال آينده به فكر همكاري و اتحاد بيفتند. جمعه اين هفته بود كه لولا داسيلوا در حساب كاربري شبكه اجتماعي توييترش تصويري از خودش و همتاي پيشينش با ماسك خوش و بش مي‌كردند. انتشار اين تصوير با موجي از واكنش در صحنه سياسي برزيل مواجه شد. از سال 1994 كه حزب سوسيال دموكراتيك به رهبري فرناندور هنريكه كاردوسو قدرت را در اختيار گرفت به مدت 23 سال اين دو سياستمدار اصلي‌ترين رهبران دو قطب رقيب سياسي در برزيل محسوب مي‌شدند. اما اين رقابت نهايتا با انتخاب بولسوناروي عوام‌گرا در انتخابات سال 2018 در پي نارضايتي عمومي در برزيل از 13 سال رهبري بلامنازع حزب كارگر لولا داسيلوا پايان يافت. حالا دو رقيب پيشين با نگراني از انتخاب مجدد بولسونارو در انتخابات 2022 در تدارك اتحادي بي‌سابقه ميان چپ و راست ميانه در برزيل هستند.
داسيلوا و كاردوسو اگر در ديدگاه‌هاي اقتصادي و سياسي در دو قطب مختلف قرار داشته‌ باشند، دست‌كم به لحاظ تاريخي در جبهه دموكراسي‌خواه برزيل قرار مي‌گيرند. اين دو رييس‌جمهور پيشين در دهه 1980 از جمله رهبران سياسي محسوب مي‌شدند كه با ديكتاتوري 3 دهه‌اي نظاميان در برزيل مبارزه كردند اما بولسونارو به اعتقاد مخالفانش از تحسين‌كنندگان دوران ديكتاتوري و نحوه اداره كشور توسط نظاميان محسوب مي‌شود. شعارهاي جذاب بولسونارو عليه فساد طبقه حاكم همزمان با اقبال به راست‌گرايان افراطي در قاره امريكا و اروپا در پي رياست‌جمهوري دونالد ترامپ در امريكا و اتهام فساد به جانشين لولا داسيلوا در حزب كارگر باعث شد تا جمع كثيري از راي‌دهندگان برزيلي از او استقبال كنند. اما بعد از گذشت 3 سال از رياست‌جمهوري او در حالي كه برزيل با بيش از 450 هزار متوفي بر اثر بيماري كرونا يكي از بدترين كشورهاي جهان به لحاظ مواجهه با اين بيماري محسوب مي‌شود، انتقادها از نحوه مديريت بولسونارو افزايش يافته است. كاردوسو اخيرا در پيامي توييتري نوشته است:«حزب ما در انتخابات آينده يك نامزد معرفي مي‌كند اما اگر موفق به حضور در رقابت مرحله دوم نشويم قطعا از رييس‌جمهور كنوني حمايت نخواهم كرد و از رقيبش پشتيباني مي‌كنم حتي اگر آن رقيب  لولا  باشد.»