دوام استاد مستدام
محسن آزموده
«بعضي نفرات» هزار سال هم عمر كنند، باز كم است، بس كه مفيد و ارزشمند زندگي مي‌كنند. دستاورد ايشان براي ديگران، تنها آثار و به اصطلاح فرآورده حيات‌شان نيست، بلكه نفس فرآيند زيست غني و پرمايه‌شان نكته‌آموز و ارزنده است و معاصرت با ايشان را براي همه هم‌روزگاراني كه افتخار آشنايي با آنها را داشته‌اند، مغتنم مي‌سازد. محمدعلي موحد، ديروز پيمانه نودوهشتمين سال عمر پرعزت و افتخارش را پر كرد و قدم در جاده نودونهم گذاشت. آنچه از اين استاد كهنسال حقوق و عرفان و تاريخ و ادبيات مي‌توان آموخت، تنها منحصر به نوشته‌هاي گران‌سنگ و آثار مكتوب فراوانش نيست.
البته ما شناخت بسياري از بزرگان فرهنگ و ادب خودمان را مديون استاد موحد هستيم، تحقيق‌ها و تصحيحات و ترجمه‌هاي دقيق و عالمانه استاد از آثار بزرگاني چون شمس تبريزي، شيخ احمد جام، مولانا جلال‌الدين محمد بلخي، فضل‌الله روزبهان خنجي، ابن‌بطوطه و محمدبن محمد سلطان ولد، بر تارك آثار پژوهشي در زمينه شناخت هر يك از اين بزرگان مي‌درخشد، همچنان كه آثار ارزنده حقوقي او در كنار نوشته‌هاي معتبر تاريخي و ترجمه‌هاي خواندني از نويسندگاني مثل آيزايا برلين و آرتور كستلر. همه اينها با نثر و زباني بسيار روان و دلنشين كه بي‌اغراق مي‌توان آن را يكي از برجسته‌ترين نمونه‌هاي فارسي‌نويسي معاصر قلمداد كرد و از مطالعه هر صفحه‌اش درس‌ها آموخت.
اما چنان كه اشاره شد، غير از همه اين فرآورده‌ها، تامل‌برانگيز، نفس فرآيند زندگي موحد است. نود‌و‌هشت سال زندگي او با يك قرن تاريخ ايران معاصر شده، صد سال تكاپوي نفت‌آلود جامعه‌اي گرانبار از تاريخ در مسيري پرسنگلاخ كه از اعماق سده‌هاي ميانه به قرن بيست‌ويك ميلادي و جهان پست‌مدرن تداوم دارد، جاده‌اي از دل روستاهايي گرم و كويري به قلب كلان‌شهرهايي مدرن و شلوغ. موحد اين همه را ديده و بلكه زيسته و فراتر از اين دو انديشيده و در بن‌مايه‌هاي آن كندوكاو كرده.
جست‌وجويي فردوسي‌وار در ميراث گرانبار ايراني-اسلامي تا دريابد كه گيتي به آغاز چون داشتند... همزمان كوششي بي‌پايان براي فهم بن‌مايه‌هاي انديشه‌هاي فلسفي و حقوقي فرهنگ و تمدن جديد.
دوام مستدام استاد موحد در اين شاهراه پر خطر، اشارتي است به پايداري ميراث فرهنگي ما در رهگذار تاريخ. امري كه قطعا خودبه‌خودي و بي‌كوشش بزرگاني چون فردوسي و سعدي و حافظ و مولانا و خيام فراهم نيامده. راز اين پايداري كوشش و تلاش مدام و طرد تنبلي و يأس و نااميدي است. اين قطعا تنها يكي از درس‌هايي است كه مي‌توان از حيات گوهربار استاد موحد گرفت. با اميد.