فرهنگستان براي هر علم شوراي خاصي دارد كه به واژه‌سازي مخصوص همان علم مي‌پردازند و وظيفه فرهنگستان توجه به مسائل علمي مرتبط با تخصص خود است.
اين را محمدجعفر ياحقي ديروز درگفت‌وگويي با ايسنا گفت. اين عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسي در خصوص معرفي فرهنگستان جمهوري اسلامي فرهنگستان را يك نهاد علمي خواند كه زير نظر بالاترين مقامات كشور اداره مي‌شود. او گفت: وظيفه فرهنگستان توجه به مسائل علمي مرتبط با تخصص خود است.
او گفت: درحال حاضر 4 فرهنگستان زيرمجموعه فرهنگستان جمهوري اسلامي هستند كه هركدام در مسير مربوط به خود فعاليت مي‌كنند. اين فرهنگستان‌ها شامل فرهنگستان علوم پزشكي، فرهنگستان علوم، فرهنگستان هنر و فرهنگستان زبان است. در ميان اين فرهنگستان‌ها، فرهنگستان زبان به واسطه كاركرد عمومي كه دارد شناخته شده‌تر است.
ياحقي افزود: عموما ساختار فرهنگستان به اين شكل است كه عده‌اي به عنوان شوراي اصلي فرهنگستان معرفي شده و با ابلاغ رياست‌جمهوري مشغول به كار مي‌شوند. در فرهنگستان دو گروه مشغول به كار مي‌شوند كه به گروه اصلي اعضاي پيوسته كه دايمي هستند، اطلاق مي‌شود كه از بين اعضاي شاخص كشور در حوزه خود انتخاب مي‌شوند.گروه دوم نيز شامل اعضاي وابسته است كه موقتي هستند. بخش‌هاي مختلف فرهنگستان شامل واژه‌گزيني، لهجه‌ها، دستور زبان، زبان‌هاي باستاني و مطالعات ادبي مي‌شود.
اين استاد برجسته زبان و ادب فارسي تشريح كرد: در فرهنگستان زبان حدود ۳۰۰ عضو وابسته و پيوسته فعال هستند كه برنامه‌هاي مختلفي دارند. درحال حاضر چندين دانشنامه در فرهنگستان منتشر شده است. براي مثال ۱۲ جلد از دانشنامه زبان و ادب فارسي، ۵ جلد دانشنامه شبه قاره و دانشنامه آسياي صغير و... منتشر شده است. هرگروه در اين فرهنگستان مجله مرتبط با خود را منتشر مي‌كنند كه تمامي آنها در سطوح بالا و توسط متخصصان حوزه خود منتشر مي‌شوند. اين گروه‌ها شامل گروه ادبيات تصويري،گروه دستور،گروه گويش‌شناسي و گروه تحقيقات ادبي و مجله نامه فرهنگستان مي‌شود.
او به مجله «نامه فرهنگستان» كه از قديمي‌ترين مجلات فرهنگستان زبان و ادب فارسي است، اشاره كرد و گفت: تمام ديگر مجلات با توجه به معيارهاي آن مجوز انتشار دريافت مي‌كنند. فعاليت عمده فرهنگستان فرهنگ‌نويسي است. اين بخش از اعضاي بسياري تشكيل شده است كه فرهنگ‌هاي بزرگ و جامعي را تشكيل مي‌دهند. دو جلد از اين فرهنگ جامع زبان فارسي منتشر شده است اما باتوجه به مفصل بودن اين مبحث تصور مي‌كنم حداقل ۲۰ جلد ديگر منتشر شود.
ياحقي تصريح كرد كه فرهنگستان نقش نظارتي ندارد و بيشتر براي همفكري و مشاركت با اركان ديگر در جهت بهبود عملكرد آنها ايجاد شده است. تعامل ميان فرهنگستان‌ها و اركان ديگر هميشه مطلوب نيست و در خيلي از اوقات اركان دولتي به صورت خودسرانه عمل مي‌كنند. در نتيجه چنين اتفاقي آن هدف و انتظاري كه شايسته است، ايجاد نمي‌شود. اين عضو هيات علمي دانشگاه فردوسي مشهد بيان كرد: فرهنگستان جنبه مشورتي و تجويزي دارد. فرهنگستان همواره تلاش مي‌كند نهادها را راهنمايي كند، اگرچه برخي اوقات نهادها مسير خود را طي مي‌كنند. فرهنگستان اغلب با وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، صداوسيما، نهادهاي علمي و پژوهشي، مطبوعات و وزارت ارشاد ارتباط دارد و براي اين گروه‌ها خط‌مشي تعيين مي‌كند. اين نهادها هميشه از خط‌مشي‌هاي فرهنگستان حمايت نمي‌كنند و معمولا به صورت سرخود عمل مي‌كنند به همين دليل انتظار معمول فراهم نمي‌شود.