چانه‌زني و تعارف مقام‌هاي افغانستان براي فرآيند صلح ادامه دارد
ابتكارهاي كاغذي
شهاب شهسواري
همزمان با شدت گرفتن خشونت‌ها در سراسر افغانستان، مقام‌هاي كابل خبر داده‌اند كه گفت‌وگوهاي صلح با طالبان به زودي در دوحه از سر گرفته مي‌شود. در حالي كه بر اساس آمار وزارت داخله افغانستان طي يك ماه گذشته ۲۴۷ غيرنظامي توسط طالبان كشته و ۵۲۷ نفر ديگر زخمي شده‌اند، جناح‌ها و گروه‌هاي سياسي افغانستان، ابتكارهاي تازه‌اي براي فرآيند سياسي صلح در افغانستان مطرح كرده‌اند. از يك سو گلبدين حكمتيار، متحد پيشين طالبان و رهبر حزب اسلامي افغانستان از قصد خود براي ميانجي‌گري ميان طالبان و دولت خبر داده است و از سوي ديگر اشرف غني، رييس‌جمهور از سازوكار تازه‌اي با عنوان شوراي عالي دولت متشكل از جناح‌ها و گروه‌هاي مختلف سياسي در افغانستان پرده‌برداري كرده است. در كنار نهادهاي متنوع بالادستي افغانستان از جمله شوراي عالي مصالحه ملي، شوراي عالي صلح و لويي جرگه مشورتي كه همگي با نقش ادعايي مشترك وحدت گروه‌هاي افغان و نظارت بر روند صلح تشكيل شده‌اند، شوراي عالي صلح هم قرار است به فهرست بلندبالاي ابتكارهايي كه براي پايان جنگ داخلي 4 دهه‌اي در افغانستان مطرح شده‌اند، اضافه شود. اين تلاش‌ها در حالي صورت مي‌گيرد كه دولت امريكا به روند خروج نظاميانش از افغانستان سرعت بخشيده و انتظار مي‌رود با ادامه عمليات طالبان در سراسر افغانستان و خالي شدن پشت نيروهاي امنيتي افغانستان از هر گونه حمايت خارجي، نيروهاي شبه‌نظامي و گروه‌هاي تروريستي دست بالا را در ميدان جنگ پيدا كنند. همزمان عبدالرسول موسوي، دستيار وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران در امور غرب آسيا در سفر به كابل و رايزني با مقام‌هاي اين كشور از جمله در ديدار با ميرويس ناب، معاون سياسي وزارت امورخارجه افغانستان به پشتيباني ايران از روند گفت‌وگو و صلح در افغانستان تاكيد كرده است.
جشن و دانش، هدف خشونت‌هاي
شبه نظاميان و تروريست‌ها
همزمان با متوقف ماندن روند سياسي صلح در افغانستان، حملات تروريستي و درگيري‌هاي نظامي در سراسر افغانستان با شدتي بيشتر از گذشته ادامه دارد. درگيري‌ها ميان نيروهاي امنيتي افغانستان و شبه‌نظاميان طالبان در ولايت كاپيسا به كشتار 10 شركت‌كننده در يك مراسم عروسي منجر شد. به نوشته رسانه‌هاي افغانستان شنبه شب يك فروند خمپاره در محل برگزاري جشن عروسي در شهر تگاب ولايت كاپيسا منفجر شد كه باعث كشته شدن 10 نفر و زخمي شدن 8 نفر ديگر شد. طالبان و دولت يكديگر را به پرتاب اين خمپاره متهم مي‌كنند. شايق شورش، سخنگوي پليس ولايت كاپيسا مدعي شده كه خمپاره مذكور توسط طالبان شليك شده است در حالي كه نيروهاي طالبان مدعي هستند كه نيروهاي امنيتي دولتي در درگيري با طالبان اين خمپاره را شليك كرده‌اند. اين نخستين بار نيست كه درگيري‌هاي شبه‌نظاميان شورشي و عمليات تروريستي، مراسم جشن شهروندان افغان را به عزا تبديل مي‌كند. همزمان حملات تروريستي به مراكز آموزشي و مراكز تجمع شيعيان در افغانستان ادامه دارد. چند هفته بعد از آنكه 3 انفجار در نزديكي يك مركز آموزشي در شهر كابل 80 دانش‌آموز شيعه را به خاك و خون كشيد حالا نوبت دانشگاهي در ولايت پروان بود كه هدف حمله تروريستي قرار گيرد. روز شنبه داعش در استان پروان به ميني‌بوس حامل تعدادي از اساتيد، دانشجويان و كارمندان دانشگاه البيروني در شهر بگرام ولايت پرونا حمله كرد. بر اساس گزارش رسانه‌ها در اين حمله دست‌كم 4 دانشگاهي كشته و 14 نفر ديگر زخمي شدند كه به گفته منافع بيمارستاني حال 3 تن آنان به شدت وخيم است. داعش ضمن پذيرش مسووليت اين حمله گفته كه در اين عمليات كفار شيعه را هدف قرار داده است. در اقدام تروريستي ديگر روز شنبه در ولايت هرات 6 نيروي امنيتي افغانستان كه مسوول حفاظت از امنيت خط آهن خاف - هرات بودند با استفاده از يك بمب كنار جاده‌اي ترور شدند.
از سرگيري مذاكرات دوحه
عبدالله عبدالله، رييس شوراي عالي مصالحه افغانستان روز يكشنبه با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر اعلام كرد كه هيات نمايندگان دولت افغانستان براي مذاكره با طالبان به زودي عازم دوحه مي‌شوند. گفت‌وگوهاي بيناافغاني در دوحه از شهريور ماه سال گذشته در پي توافق صلح سال 1398 ميان دولت امريكا و گروه شبه‌نظامي طالبان آغاز شده بود. به رغم اجراي تمام شروط طالبان در اين توافق از جمله آزادي هزاران شبه‌نظامي محبوس در زندان‌هاي دولتي، توقف عمليات پشتيباني نظاميان خارجي از نيروهاي امنيتي افغانستان و آغاز عقب‌نشيني كامل نيروهاي امريكا و ناتو از افغانستان اين گروه شبه‌نظامي از زمستان گذشته تاكنون از شركت در اين مذاكرات خودداري كرده است. بهمن ماه سال گذشته، دولت جديد امريكا طرح جديد براي ايجاد يك فرآيند گفت‌وگوي موازي ميان دولت افغانستان و طالبان در استانبول پايتخت تركيه مطرح كرد كه اين طرح هم تاكنون اجرايي نشده است. با اين حال به نظر مي‌رسد كه مذاكرات دوحه بعد از ماه‌ها توقف از هفته جاري بار ديگر در قطر آغاز شود.
امريكا زودتر از موعد از افغانستان
عقب‌نشيني مي‌كند
به رغم تشديد حملات طالبان و گروه‌هاي تروريستي در سراسر خاك افغانستان و عدم تمايل طالبان به مشاركت در مذاكرات صلح، امريكا همچنان به خروج فوري نيروهايش از خاك اين كشور مصر است و روند تخليه نظاميانش را از خاك افغانستان 20 سال بعد از آغاز جنگ در اين كشور سرعت بخشيده است تا جايي كه به نظر مي‌رسد تمامي نظاميان امريكايي پيش از موعد اعلام شده توسط رييس‌جمهور اين كشور از افغانستان خارج شوند. وزير دفاع امريكا اخيرا در جلسه‌اي با نمايندگان كنگره اين كشور گفته كه عمليات عقب‌نشيني نيروهاي امريكايي از افغانستان ممكن است حتي زودتر از موعد پيش‌بيني شده و تا پيش از شهريور ماه كامل شود. پيش از اين رييس‌جمهور امريكا گفته بود تا روز 11 سپتامبر(20 شهريور سال جاري) همزمان با بيستمين سالگرد عمليات تروريستي عليه برج‌هاي تجارت جهاني در نيويورك تمامي نيروهاي امريكايي خاك افغانستان را ترك مي‌كنند. به نوشته رسانه‌هاي امريكايي در طول هفته‌هاي گذشته روند خروج نظاميان امريكا از افغانستان شتاب بيشتري گرفته است. به گفته لويد آستين، وزير دفاع اين كشور تاكنون 5 پايگاه ميزبان نظاميان امريكايي به دولت افغانستان تحويل داده شده است. او در عين حال تاكيد كرد كه دولت امريكا با هيچ يك از همسايگان افغانستان براي استقرار نيروي هوايي امريكا براي مقابله با اهداف درون خاك افغانستان توافقي نكرده و قرار است براي اين كار يك ناو هواپيمابر ديگر امريكا به آب‌هاي منطقه اعزام شود. بر اساس اين گزارش به زودي ناو هواپيمابر رونالد ريگان كه در آب‌هاي نزديك ژاپن مستقر است به سمت خاورميانه حركت خواهد كرد تا به عنوان پايگاه هوايي امريكا براي كنترل آسمان افغانستان در منطقه مستقر شود.
ادعايي مبني بر موافقت اشرف غني
با ميانجي‌گري حكمتيار با طالبان
در شرايطي كه به نظر مي‌رسد طرح‌هاي دولت امريكا براي پيشبرد فرآيند صلح در افغانستان از جمله مذاكرات دوحه، برنامه نشست صلح استانبول و نشست بين‌المللي با حضور كشورهاي منطقه تحت نظارت سازمان ملل متحد با بن‌بست مواجه شده است، برخي از گروه‌ها درون افغانستان تلاش‌هايي تازه براي فرآيند جديد آشتي در اين كشور را آغاز كرده‌اند. در اين ميان گلبدين حكمتيار، متحد پيشين طالبان در جنگ داخلي و حامد كرزاي، رييس‌جمهور پيشين كه اين روزها به عنوان يك چهره ميانه‌رو و ضدامريكايي در ميان گروه‌هاي مختلف افغانستان جايگاه بي‌طرفي براي خود دست پا كرده از جمله كساني هستند كه با ايده تشكيل دولت موقت فراگير با حضور طالبان به جاي دولت كنوني تلاش مي‌كنند كه نظر اشرف غني و رهبران طالبان را براي توقف جنگ و آغاز روند گذار به يك دولت فراگير جلب كنند. هر چند گلبدين حكمتيار، رهبر حزب اسلامي گفته است كه نشست سه‌جانبه‌اي را در اين اواخر با رييس‌جمهور اشرف غني و حامد كرزاي، رييس‌جمهور پيشين داشته كه در آن نشست روي 8 مورد توافق كرده‌اند. حكمتيار كه 5 سال پيش با امضاي توافق صلحي با دولت وحدت ملي تصميم گرفت به فرآيند سياسي صلح در افغانستان بپيوندد حالا قصد دارد ميان دولت اشرف غني و طالبان براي تشكيل يك ساختار موقت براي انتقال قدرت به يك دولت جديد ميانجي‌گري كند. او كه به تازگي با رييس‌جمهور افغانستان ديدار كرده، مدعي شد كه در برخي موارد براي تشكيل دولت انتقالي توانسته كه نظر اشرف غني را جلب كند. حكمتيار موارد توافق شده را مشخص نكرد؛ اما گفت كه رييس‌جمهور پذيرفته است تا اين مسائل توافق شده را در جريان 8 روز همگاني كند. او همچنين از تلاش‌ها براي برگزاري يك نشست محرمانه با رهبري طالبان خبر داد و گفت كه اين نشست به اين دليل برگزار خواهد شد تا مشخص شود، طالبان دنبال جنگ‌اند يا صلح مي‌خواهند. حكمتيار در بخشي از سخنانش گفت كه وجود اختلاف‌ها در تيم رييس‌جمهور اشرف غني برجسته است و در دولت روي صلح و شكل‌گيري شوراي عالي دولتي اختلاف نظر جدي وجود دارد. او اضافه كرد كه احزاب آماده يك طرح واحد براي پايان جنگ در كشور و رسيدن به صلح هستند؛ اما اگر حكومت در اين باره كاري نتواند بكند، احزاب خودشان تصميم خواهند گرفت. رهبر حزب اسلامي يكشنبه در يك نشست خبري گفت كه دولت هنوز نتوانسته يك برنامه واحد را براي رسيدن به صلح دنبال كند و تاكنون درگير مشكلات داخلي است. او افزود:«اگر حكومت نتواند اجماع داخلي را در تصميم‌گيري‌هاي صلح ايجاد كند ما تصميم ديگري درباره صلح و جنگ افغانستان خواهيم گرفت.» حكمتيار بيان كرد كه دولت در حال حاضر يك نهاد تصميم‌گيري ندارد كه تصميم آن براي همه قابل قبول باشد.
شوراي عالي دولت: مدل جديد
حكومت وحدت ملي
اظهارات گلبدين حكمتيار در شرايطي بيان مي‌شود كه انتقادها از دولت افغانستان براي پافشاري در ماندن در قدرت و عدم تمايل به تشكيل يك ساختار فراگير ملي با مشاركت همه طرف‌هاي سياسي در ماه‌هاي گذشته به شكل گسترده‌اي افزايش يافته است. تازه‌ترين اقدام دولت افغانستان در واكنش به اين انتقادات تشكيل نهادي با عنوان «شوراي عالي دولت» است. ارگ رياست‌جمهوري افغانستان با دعوت از گروه‌هاي مختلف سياسي در افغانستان تصميم گرفته نهادي را تشكيل دهد كه در مسائل عمده جاري كشور سياستگذاري كند. مقام‌هاي دولتي گفته‌اند كه شوراي عالي دولت بر اساس توافق دوجانبه تشكيل دولت ميان عبدالله عبدالله و اشرف غني براي تشكيل دولت شكل گرفته است. با اين حال هنوز تركيب شورا اعلام نشده، اختلاف نظرها ميان گروه‌هاي افغانستان در مورد مسووليت‌ها و تركيب آن آغاز شده است.حمدالله محب، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور افغانستان مي‌گويد كه شوراي عالي دولت تنها در امور صلح فعاليت خواهد داشت. به گزارش طلوع نيوز حمدالله محب كه در شوراي عالي دولت در امور ديگر دخيل نخواهد بود و روند حكومت‌داري تنها از سوي رهبران حكومت پيش برده مي‌شود. اما اسد‌الله سعادتي، معاون شوراي عالي مصالحه ملي مي‌گويد كه شوراي عالي دولت بايد در همه امور دخيل باشد و رهبري روند صلح از صلاحيت‌هاي شوراي عالي مصالحه ملي است. اما معاون شوراي عالي مصالحه ملي مي‌گويد كه رهبري روند صلح تنها از صلاحيت‌هاي اين شوراست و هدف از ايجاد شوراي عالي دولت، اثر‌گذاري اعضاي آن بر همه روند‌هاي سياسي و ملي است. صلاح‌الدين رباني، رهبر جمعيت اسلامي در گفت‌وگويي با طلوع‌نيوز مي‌گويد كه تاكنون هدف از ايجاد شوراي عالي دولت روشن نيست و ايجاد اين شورا نيز يك اقدام نمايشي از سوي رياست‌جمهوري است. رباني مي‌افزايد كه جمعيت اسلامي تاكنون درباره شركت در شوراي عالي دولت تصميم نهايي نگرفته است. رباني در اين باره اظهار كرد:«اعضاي شورا بايد تصميم‌گيرنده باشند نه اينكه اينها فقط براي دكور باشند. يا در تصوير باشند و در زمان تصميم‌گيري حضور نداشته باشند.» اكرم خپلواك، مشاور سياسي رييس‌جمهور مي‌گويد كه گلبدين حكمتيار ديدگاهش را درباره شوراي عالي دولت به رياست‌جمهوري فرستاده است و آنان در انتظار ديدگاه صلاح‌الدين رباني نيز هستند تا پس از تاييد رييس‌جمهور غني، شوراي عالي دولت به گونه رسمي كارش را آغاز كند. گفته مي‌شود كه در طول هفته جاري اعضاي شوراي عالي معرفي خواهند شد.
گمانه‌زني‌ها در مورد مرگ رهبر طالبان
حمدالله محب، مشاور امنيت ملي افغانستان روز يكشنبه در نشست خبري مسوولان ارشد امنيتي گفت:«هيچ معلوم نيست كه هيبت‌الله زنده است يا نيست؛ نه كسي صدايش را شنيده و نه كسي با او ديداري داشته است، شواهد اطلاعاتي هم همين را تاييد مي‌كند كه هيچ نشانه‌اي از اين فرد وجود ندارد.» پيش‌تر منابع موثق از شهر كويته به روزنامه ۸ صبح گفته بودند كه ملا هيبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه طالبان يكجا با ملا مطيع‌الله، رييس استخبارات و حافظ عبدالمجيد، مسوول مالي اين گروه بر اثر انفجاري در پاكستان كشته شده‌اند، زمان دقيق اين رويداد مشخص نيست. طالبان اين گزارش را تاييد نكرده‌اند و واكنشي به اظهارات جديد مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور افغانستان هم نشان نداده‌اند. آخرين اظهارنظر منتسب به رهبر طالبان پيامي به مناسبت عيد فطر بود كه 3 هفته پيش منتشر شد، اين پيام كتبي بود و در طول هفته‌هاي گذشته هيچ پيام ويديويي يا صوتي از سوي اين مقام طالبان منتشر نشده است.