مقامات ارشد فرانسه، آلمان، سوئد و نروژ از نقش دانمارك در جاسوسي‌هاي ايالات متحده انتقاد كردند
ردپاي خائن اروپايي در پرونده جاسوسي از رهبران اروپا
محمدحسين لطف‌الهي
امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه روز گذشته پس از انتشار اخباري مبني بر تلاش آژانس امنيت ملي امريكا براي جاسوسي از رهبران اروپايي در فاصله سال‌هاي 2012 تا 2014 اعلام كرد شنود تلفني، اتفاقي غيرقابل قبول ميان متحدان است و از دولت ايالات متحده خواست در اين باره شفاف‌سازي كند.
تلويزيون دولتي دانمارك صبح روز دوشنبه گزارش داد كه سرويس اطلاعاتي اين كشور به آژانس اطلاعاتي ايالات متحده اجازه داده به كابل‌هاي اينترنت كه از بستر دريا عبور مي‌كنند دسترسي پيدا كند و به امريكايي‌ها كمك كرده تا بتوانند اطلاعات مربوط به تماس‌ها، پيام‌هاي شخصي و تاريخچه جست‌وجو‌هاي اينترنتي برخي رهبران اروپايي را در چارچوب عملياتي به نام «دون هامر» به دست بياورند.
در گذشته، افشاگري‌هاي ادوارد اسنودن، كارمند سابق سازمان اطلاعات مركزي امريكا ثابت كرده بود كه ايالات متحده از رهبران كشورهاي دوست از جمله آنگلا مركل، صدراعظم آلمان جاسوسي مي‌كند اما گزارش‌هاي اخير نشان مي‌دهد جاسوسي‌هاي صورت گرفته فراتر از تصورات گذشته بوده و شامل سياستمداراني در فرانسه، سوئد و نروژ نيز مي‌شده، بلكه حالا مشخص شده دانمارك هم در اين جاسوسي‌هاي گسترده از رهبران اروپايي به ايالات متحده كمك كرده است.
تعدادي از مقامات پيشين و كنوني ايالات متحده در اين خصوص به روزنامه واشنگتن‌پست گفته‌اند كه انتشار چنين خبري «باعث شگفتي» نبود؛ چراكه عموما متحدان از يكديگر نيز جاسوسي مي‌كنند. امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه روز گذشته پس از ديداري مجازي با آنگلا مركل، صدراعظم آلمان گفت كه «دليلي براي وجود سوءظن ميان متحدان وجود ندارد» و تاكيد كرد پاريس و برلين از دولت‌هاي دانمارك و ايالات متحده خواسته‌اند تا هرچه زودتر اطلاعات مربوط به جاسوسي از رهبران اروپايي را دراختيار آنها قرار دهند.» مركل هم گفته در اين زمينه با مكرون موافق است و آلمان و فرانسه منتظرند تا پاسخ درخواست‌شان را از كپنهاگ و واشنگتن دريافت كنند.
جيمز آر كلاپر كه همزمان با افشاگري‌هاي اسنودن مبني بر جاسوسي آژانس امنيت ملي امريكا از رهبران اروپايي و روساي جمهور مكزيك و برزيل مقام اداره‌كننده اطلاعات ملي را برعهده داشته، مي‌گويد واكنش‌هايي كه در جلسات خصوصي از سوي مقام‌هاي اروپايي نشان داده مي‌شد، بسيار شديدتر از واكنش‌هاي آنها در عرصه عمومي بود. به گفته او، مقام‌هاي اطلاعاتي امريكا در آن زمان جلسات و نشست‌هاي «ناراحت‌كننده و ناخوشايندي» با مقامات كشورهاي متحد داشتند و در پاسخ به انتقادات مي‌گفتند كه دولت-ملت‌ها در راستاي منافع ملي خود برخي كارها را انجام مي‌دهند.
باراك اوباما، رييس‌جمهور سابق ايالات متحده هر چند در سال 2014 وعده داد كه ايالات متحده «از رهبران كشورهاي دوست و متحد جاسوسي نخواهد كرد» مگر اينكه «موضوع‌هاي قانع‌كننده‌اي مربوط به امنيت ملي» در ميان باشد؛ استثنايي كه همچنان فضا را براي رخ دادن چنين اتفاقاتي از سوي نهادهاي اطلاعاتي باز گذاشت.
كارشناسان امنيتي امريكايي تلاش دارند اين‌گونه اتفاقات را عادي و مرسوم نشان دهند. رابرت ديتز، مقام سابق آژانس امنيت ملي و مشاور ارشد مايكل وي هيدن، رييس پيشين سازمان سيا معتقد است كه جاسوسي از متحدان ابزاري براي تثبيت روابط و جلوگيري از غافلگير شدن است. او مي‌گويد: «حتي نزديك‌ترين متحدان نيز كه اعتماد فوق‌العاده‌اي نسبت به يكديگر دارند، حق جاسوسي از شهروندان و مقامات كشور دوست را يك حق تثبيت شده در راستاي تامين اهداف امنيت ملي مي‌دانند.» ديتز اضافه مي‌كند: «تاكنون بارها روشن شده كه كشورهاي اروپايي به جاسوسي از ايالات متحده مي‌پردازند.»
عصبانيت اروپايي‌ها از دانمارك
هرچند كه پيش‌تر رسانه‌ها نمونه‌هايي از جاسوسي اروپايي‌ها از ايالات متحده را فاش كرده بودند - نظير جاسوسي سرويس اطلاعاتي آلمان از مقامات امريكايي در سال 2015- اما براي قدرت‌هاي اروپايي نظير آلمان و فرانسه نقش داشتن دانمارك در جاسوسي‌هاي اخير بسيار دردناك بود.
رويترز گزارش داده در آلمان تماس‌هاي تلفني آنگلا مركل، صدراعظم آلمان، فرانك والتر اشتاين‌ماير، وزير وقت امور خارجه اين كشور و پِر اشتاين‌بروك، كانديداي حزب سوسيال دموكرات در انتخابات مربوط به گزينش صدراعظم اين كشور توسط سازمان اطلاعات امريكا و در همراهي با سازمان اطلاعات دانمارك براي مدت چندين سال شنود شده‌اند. خبرگزاري رويترز در ادامه گزارش خود نوشته است كه دولت دانمارك نيز دست‌كم از سال ۲۰۱۵ نسبت به جاسوسي از رهبران چند كشور اروپايي مطلع بوده است. در ايستگاه جاسوسي و شنود سانداگرگاردان، واقع در نزديكي كپنهاگ، ماموران سازمان اطلاعات امريكا از طريق بهره‌برداري از يك نقطه تبادل اينترنتي از رهبران كشورهاي اروپايي جاسوسي كرده‌اند. سازمان اطلاعات دانمارك از طريق ارايه اين نقطه تبادل اينترنتي و كابل‌هاي انتقال خدمات اينترنتي و ارتباطي نصب‌شده زير دريا امكان جاسوسي را براي آژانس امنيت ملي امريكا فراهم ساخته است.
همين همكاري سبب واكنش گسترده مقام‌هاي اروپايي به اين اتفاق شده است. كلمنت بون، وزير امور اروپاي فرانسه به راديو فرانسه اينفو گفت: «بسيار جدي است، بايد ببينيم آيا شركاي ما در اتحاديه اروپا، دانماركي‌ها، در همكاري با سرويس‌هاي امريكايي مرتكب خطا شده‌اند. در صورتي كه مشخص شود امريكا از رهبران اتحاديه اروپا جاسوسي مي‌كرده، اين مساله بسيار جدي خواهد بود.» او در ادامه خواستار بررسي بيشتر اطلاعات شد.
اشتفان سايبرت، سخنگوي دولت آلمان هم در نشستي خبري گفت كه «در حال پيگيري گزارشي مبني بر همكاري ايالات متحده با دانمارك در رابطه با جاسوسي از مقام‌هاي ارشد كشورهاي همسايه، از جمله آنگلا مركل صدراعظم آلمان هستيم.» سخنگوي دولت آلمان افزود: «دولت فدرال اين گزارش را مورد توجه قرار داده و با تمام سازمان‌هاي مرتبط دولتي و بين‌المللي در تماس است.» ارنا سولبرگ، نخست‌وزير نروژ به يك رسانه اين كشور گفت: غيرقابل قبول است كه كشورهاي متحد نزديك كه با هم همكاري دارند احساس نياز به جاسوسي از يكديگر داشته باشند. وزير دفاع سوئد هم در اين خصوص گفت: «ما خواهان آن هستيم كه درباره مسائل مرتبط با شهروندان، شركت‌ها و منافع سوئدي كاملا مطلع شويم. سپس بايد ببينيم پاسخ طرف سياسي در دانمارك چگونه به نظر مي‌رسد.» همتاي نروژي او در واكنش به جاسوسي امريكا از سران اروپا با كمك سرويس جاسوسي دانمارك اظهار داشت: «ما همه ادعاها را جدي مي‌گيريم.» هر دو نفر تاكيد كردند كه «ترين برامسن» وزير دفاع دانمارك در مطلع كردن آنها از جاسوسي آژانس امنيت ملي ايالات متحده (NSA) از همسايگان دانمارك كوتاهي كرده است. همچنين طبق گزارش‌ها، وزارت دفاع سوئد با پاريس و برلين كه سياستمداران و مقامات ارشد آنها هم هدف جاسوسي آژانس امنيت ملي امريكا قرار گرفته‌اند، رسما تماس برقرار كرد و تماس‌هايي با امريكا هم درخصوص اين مساله گرفته شده است. وزير دفاع سوئد درخصوص اين تماس‌ها گفت: اين واقعيت كه ما تماس‌ها را برقرار كرده و سوالات را مطرح مي‌كنيم، راهي براي نشان دادن اين مساله است كه ما قطعا از وضعيت موجود رضايت نداريم. ترين برامسن، وزير دفاع دانمارك كه كشورش هدف اين اتهامات قرار گرفته و طبق گزارش‌ها پيش‌تر از مساله جاسوسي مطلع شده بود، در واكنش به اين گزارش گفت شنود سيستماتيك از متحدان نزديك غير قابل قبول است.
فرصت‌طلبي چين و روسيه
در ميان انتقادات اروپايي‌ها از امريكا و دانمارك، مقامات روسيه و چين؛ دو كشوري كه پيشينه‌اي طولاني در جاسوسي از شهروندان و رهبران كشورهاي دوست و دشمن دارند نيز به اين موضوع واكنش نشان دادند. سخنگوي وزارت امور خارجه چين، امريكا را بزرگ‌ترين امپراتوري دزدي از اسناد محرمانه خواند و افزود، اين كشور حفظ هژموني خود را به دفاع از امنيت متحدانش ترجيح مي‌دهد. ون‌بين در نشستي خبري گفت: «امريكا استادي واقعي در زمينه شنود بي‌رويه و سرقت اسناد محرمانه در مقياس گسترده است و حتي متحدانش آن را غيرقابل قبول مي‌دانند. امريكا مدعي محافظت از امنيت سايبري است، اما اين اتفاق نشان داد كه امريكا در واقع محافظ امنيت سايبري نيست، به دنبال سركوب رقبا است و در حقيقت به دنبال دفاع از امنيت متحدانش نيست بلكه به دنبال حفظ هژموني خود است.» او تاكيد كرد: «امريكا يك توضيح به جهان بدهكار است كه آيا اقداماتش با قوانين اطلاعاتي و روح توافق جريان فرامرزي اطلاعات با متحدانش همخواني دارد و اينكه آيا به جاي شبكه پاك از شبكه آلوده استفاده مي‌كند؟ اميدواريم جامعه جهاني قلدري سايبري امريكا را به معرض نمايش گذاشته و آن را محكوم كند و در برابر اقدامات غيرقانوني اين امپراتوري هكرها ساده‌انگاري نكند.»
ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت خارجه روسيه هم روز سه‌شنبه در واكنش به گزارش‌ها درباره جاسوسي امريكا به كمك دانمارك از سران اروپايي، اين مساله را تنها «نوك كوه يخ» خواند و افزود كشورهاي عضو ناتو نمي‌دانند چه اتفاقي در خاك آنها مي‌افتد. به گزارش خبرگزاري روسي «تاس»، اين ديپلمات روس گفت: «فكر مي‌كنم اين تنها نوك كوه يخ است و اوضاع براي كشورهاي عضو ناتو وخيم‌تر است.» او در پايان، با بيان اينكه ناتو و كشورهاي اتحاديه اروپا عمدا از اين موضوع طفره مي‌روند، افزود: «اين بسيار ناراحت‌كننده است اما واقعيت بسيار ترسناك‌تر از آن چيزي است كه رسانه‌ها به ندرت گزارش مي‌كنند. فكر مي‌كنم آنها نمي‌دانند چه اتفاقي در قلمروي‌شان رخ مي‌دهد.»