انستيتو بروكينگز آينده سياسي تل‌آويو را بررسي كرد
شمايل اسراييل بعد از بي‌بي
ترجمه: آرمين منتظري
مانورهاي سياسي بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل، طي دو سال گذشته موجب شده بسياري از تحليلگران سياسي گيج و مبهوت شوند. در خصوص من، اقدامات نتانياهو مرا حداقل دو بار به اشتباه انداخت. دو سال پيش و در چهار انتخابات گذاشته، در مطلبي نوشتم: « پايان نتانياهو نزديك است» اما در اشتباه بودم و يك ماه بعد از نوشتن اين مطلب و بعد از اينكه نتانياهو در چهارمين انتخابات نيز پيروز شد بار ديگر به اشتباه افتادم و اعلام كردم كه او برنده نهايي است. حالا، بعد از برگزاري چهار انتخابات طي دو سال، چهار تحقيقات جنايي، سه كيفرخواست و يك محاكمه براي نتانياهو در جريان است و اين‌طور به نظر مي‌رسد كه ديگر هيچ وقت درباره نتانياهو اشتباه نخواهم كرد. بحران سياسي طولاني مدت اسراييل ممكن است حالا با روي كار آمدن ائتلافي كه نتانياهو را كنار گذاشت پايان يافته به نظر برسد. اگر نتانياهو نتواند چهره‌هايي كه از جناح راست به ائتلاف پيوسته‌اند را از آنها جدا كند، ممكن است اتفاقي تاريخي در عرصه سياسي اسراييل رقم بخورد.
ساختار ائتلاف جديد
كابينه جديد اسراييل قرار است در نتيجه احزاب راست افراطي، راست ميانه، چپ‌ها و خصوصا حزب اسلامي رعام تشكيل شود. قرار است دو نفر رهبري اين ائتلاف را برعهده داشته باشند كه هر دو نفر از حق وتو برخوردارند: نفتالي بنت از حزب يامينا و يايير لاپيد رييس حزب يش عتيد كه در واقع اپوزيسيون محسوب مي‌شود. قرار است بنت به عنوان نخست‌وزير كابينه فعاليت كند و لاپيد هم وزير امورخارجه و در عين حال نخست‌وزير جايگزين شود. اگر اين ائتلاف باقي بماند، لاپيد ممكن است نخست‌وزير هم شود. البته با در نظر گرفتن اينكه 8 حزب در انتخابات شركت كرده‌اند و هر كدام كرسي‌هايي به دست آورده‌اند به نظر مي‌رسد كه اين ائتلاف خيلي موقتي باشد چه اينكه اين احزاب شركت‌كننده در اين ائتلاف تنها 61 كرسي از 120 كرسي پارلمان را در اختيار دارند بنابراين هر حزبي مي‌تواند اين ائتلاف را برهم بزند. نفتالي بنت در دهه 2000 ميلادي دستيار بنيامين نتانياهو بود. او قبل از اين سمت، در ارتش نيز خدمت كرده بود و در عين حال رهبري شورايي به نام شوراي يشاء را برعهده داشت. كار اين شورا نمايندگي شهرك‌نشينيان اسراييلي در كرانه غربي بود. بنت فرزند يك زوج امريكايي است كه از سانفرانسيسكو به اسراييل مهاجرت كردند و بعدها به سمت ديدگاه‌هاي مدرن‌تر جذب شدند. البته بنت را نمي‌توان به راحتي در اين دسته‌بندي‌ها قرار داد. او در خصوص مسائل مربوط به فلسطين بسيار بسيار تندرو و جنگ‌طلب است اما برخلاف برخي همكارانش در جريان راست افراطي، در خصوص موارد ديگر ديدگاه‌هاي ليبرال دارد. يايير اتينگر، از كارشناسان سابق انستيتو بروكينز در گزارشي در سال 2016 درباره احتمال ظهور بنت در ميانه رقابت‌هاي مذهبي نوشته بود: « بنت به عنوان يك سياستمدار زيرك كه در بهره گرفتن از مرزهاي مبهم مذهب بسيار سريع عمل مي‌كند، در نظر دارد رهبري يك كمپين ملي براي استقبال از عموم مردم يهودي را برعهده بگيرد». بنت از خود چهره‌اي عملگرا و با اعتماد به نفس به نمايش گذاشته است. او در دوران همه‌گيري ويروس كرونا در جايگاه وزارت دفاع، توانست عملكردي استراتژيك در پاسخ به اين بحران داشته باشد و به سرعت توانست دستورالعمل‌هاي علمي در مقابله با ويروس كرونا به اجرا بگذارد. به نظر مي‌رسد كه در جايگاه نخست‌وزيري هم همين رويه را ادامه دهد و بيشتر در نقش يك مدير ظاهر شود نه يك ايدئولوگ. البته اين احتمال وجود دارد كه وقتي به نخست‌وزيري رسيد دريابد كه ايدئولوژي او و هم‌حزبي‌هايش نمي‌تواند در كابينه ناديده گرفته شود. چنانچه بنت نخست‌وزير شود، سعي خواهد كرد روي مسائل سكولار و موضوعاتي كه كمتر حاشيه دارند تمركز كند، چراكه راهي ديگري پيش پايش نخواهد بود. او رهبري جرياني را برعهده داشت كه تنها 6 درصد كرسي‌هاي پارلمان را در اختيار دارد و مجبور است براي وارد شدن به ائتلاف به احزاب ميانه و چپ، پل‌هاي پشت سرش را خراب كند. بنت مجبور خواهد بود به طرز فزاينده‌اي قدرت را به اشتراك بگذارد. كاري كه نتانياهو هرگز نكرد. لاپيد از بسياري جهات با بنت تفاوت دارد. او هم از طبقه متوسط مي‌آيد اما در اصل به احزاب ميانه گرايش دارد. به‌طور كلي ايدئولوژي لاپيد از غلتيدن در دامن چپ و راست دوري مي‌كند. لاپيد سكولار است اما تلاش مي‌كند خود را به عنوان چهره‌اي مورد قبول همه مطرح كند. زماني لاپيد به اين دليل كه موضع روشني در عرصه سياسي اسراييل ندارد مورد انتقاد قرار داشت اما حالا او توانسته خود را به عنوان رهبر موفق كمپ مخالفان نتانياهو مطرح كند. بسياري مي‌گويند ايده تشكيل چنين ائتلافي در اسراييل متعلق به او بوده است.
كدام جريانات در ائتلاف نيستند؟
حزب افراطي هارديم از اين ائتلاف خارج است. در سال 2013، لاپيد نتانياهو را مجبور كرد از بنت در كابينه‌اش استفاده كرده و هارديم را كنار بگذارد. سياست‌هاي اقتصادي كابينه نتانياهو طوري بود كه تحملش براي هارديم سخت بود. وزير اقتصاد كابينه نيز آويگدور ليبرمن شد؛ كسي كه مواضع سختي عليه هارديم اتخاذ كرد و حتي در ضديت با هارديم از لاپيد هم جلوتر رفت. اين كابينه، سومين كابينه اسراييل در 40 ساله اخير است كه احزاب اولترا ارتدوكس در آن هيچ نقشي ندارند. اين احتمال وجود دارد كه حالا كه آنها از كابينه كنار گذاشته شده‌اند، براي افزايش قدرت خود به حزب ليكود به رهبري نتانياهو نزديك شوند.
تغيير احتمالي سياست اسراييل
در قبال فلسطين ممكن است؟
ائتلاف جديدي كه در اسراييل قدرت يافته تقريبا در هيچ موضوعي كه مربوط به فلسطيني‌ها مي‌شود نظر موافقي با كابينه قبلي ندارد. بنت بارها به صورت علني اعلام كرده كه با راه‌حل دو كشوري چه به لحاظ ايدئولوژيك و چه از منظر ملاحظات امنيتي مخالف است. بنت يكي از اصلي‌ترين چهره‌هايي بوده كه از الحاق منطقه C در كرانه باختري به اسراييل دفاع كرده است. سال گذشته بنيامين نتانياهو و ديويد فريدمن، سفير امريكا در تل‌آويو براي انجام اين كار بسيار تلاش كردند. بنت اين كار را ذيل طرح ثبات تعريف كرده است. لاپيد نيز در خصوص موضوع فلسطين مواضع چپ‌گرايانه ندارد اما ديدگاه‌هايش با بنت بسيار متفاوت است. لاپيد در مصاحبه‌اي كه در فوريه سال 2021 با بروكينگز داشت، گفته است: «اختلاف من با احزاب چپ و راست اسراييل در خصوص مساله فلسطين اين است كه من به دستيابي به راه‌حل دو كشوري اعتقاد دارم. از يك سو يك اسراييل بسيار قدرتمند و در سوي ديگر يك فلسطين خلع سلاح شده بايد ايجاد شوند. اما اختلافم با احزاب آنجاست كه آنها مي‌گويند راه‌حل دو كشوري پاياني خواهد بود بر درگيري‌ها. من معتقدم كه متاسفانه در طول زندگي من ما شاهد پايان درگيري اسراييل و فلسطين نخواهيم بود». از اين منظر به نظر مي‌رسد نظرات لاپيد از ديدگاه دولت جو بايدن موردپسندتر باشد. چه اينكه بني گانتس نيز كه قرار است در كابينه آينده همچنان وزير دفاع باشد، چنين اعتقادي دارد.
تغييرات چه خواهند بود؟
انتظار مي‌رود لاپيد كه قرار است به عنوان وزير خارجه كابينه اسراييل فعاليت كند، سياست خارجه‌اي كاملا متفاوت با نتانياهو در قبال دولت امريكا در پيش بگيرد. لاپيد خودش گفته است: «من بيشتر تلاش خواهم كرد كه روابط اسراييل و امريكا ترميم شود و سعي خواهم كرد رويكردي فراحزبي را در ايالات متحده امريكا در پيش بگيرم». اما لاپيد زماني قدرت را در دست گرفته است كه برخي دموكرات‌هاي ترقي‌خواه حتي از رجزخواني‌هاي ضداسراييلي خود نيز پا را فراتر گذاشته و دست به عمل زده‌اند. در چنين شرايطي ممكن است سياست‌هاي لاپيد در وزارت خارجه به يكي از بزرگ‌ترين مشكلات نفتالي بنت تبديل شود. اگر دوران نتانياهو در نهايت به پايان برسد، مي‌توان گفت كه فصلي جديد در تاريخ اسراييل رقم خورده است حتي اگر بپذيريم كه سياست خارجي اسراييل در كابينه جديد چندان با كابينه نتانياهو متفاوت نباشد.