نخست‌وزير جديد بايد از استاد پيشي بگيرد
نتانياهو، خاري در گلوي كابينه نفتالي بنت
ترجمه: آرمين منتظري
خانواده بنيامين نتانياهو در حال خارج كردن اسباب و اثاثيه خود از خانه مسكوني نخست‌وزيري در خيابان بالفور در اورشليم هستند. بنيامين نتانياهو در سال 2016 به گروهي از شهرك‌نشينان اسراييلي كه از خانه‌هاي غيرقانوني‌شان در كرانه غربي اخراج شده بودند، گفت: «مي‌فهمم كه از دست دادن خانه چقدر حس بدي دارد. بعد از انتخابات سال 1999 بدون هيچ هشدار قبلي من و خانواده‌ام به سادگي از خانه‌مان در خيابان بالفور اخراج شديم. به همين سادگي همه اسباب اثاثيه‌مان را به خيابان ريختند. ما مجبور شديم به هتل شرايتون برويم. خيلي حس بدي داشتيم.»
حزب ليكود در انتخابات سال 1999 توانست 19 كرسي كنست را به دست آورد كه 7 كرسي از كرسي‌هاي به دست آمده توسط حزب كارگر به رهبري ايهود باراك كمتر بود. دولت باراك درست مثل دولتي روز سيزدهم ژوئن سوگند خورد، با ائتلاف احزاب گوناگوني نظير ميرتز از جريان چپ، هامركاز از جريان ميانه و اولترا ارتودوكس از جريان راست افراطي تشكيل شد. اين ائتلاف بيشتر از دو سال پابرجا نماند.
سوال اين است كه ائتلاف كوتاه‌مدت در سال 1999 درخصوص كابينه فعلي اسراييل به ائتلاف احزاب گوناگون تشكيل شده، به ما چه مي‌آموزد؟ چشم‌انداز عملكرد اين كابينه با توجه به رويكردهاي متضاد احزاب حاضر در آن چه خواهد بود؟ مي‌دانيم كه احزاب محافظه‌كار يهودي در اين كابينه كاملا به ادامه سياست شهرك‌سازي معتقدند و در ديگر سو جريان چپ‌گراي حاضر در كابينه معتقدند كه كالاهاي توليد شده در مناطق شهرك‌سازي شده، بايد تحريم شوند! آيا افرادي نظير مراف ميكاييل كه كمپين گسترده‌اي در دفاع از حقوق به راه انداخت و رياست حزب كارگر را برعهده دارد، مي‌تواند با چهره‌هاي محافظه‌كاري نظير آيلت شاكد كه وزارت كشور را دراختيار دارد و قائل به ديپورت كردن پناهجويان و خانواده‌هاي‌شان است همكاري معناداري داشته باشد؟
واقعيت اين است كه در اين بازي سياسي، كارت‌هايي كه نفتالي بنت به عنوان نخست‌وزير دراختيار دارد بسيار بدتر از كارت‌هايي است كه ايهود باراك در سال 1999 دراختيار داشت. اول اينكه تاكنون بي‌سابقه بوده است كه نخست‌وزيري در اسراييل روي كار بيايد كه حزبش در انتخابات توانسته باشد تنها 6 آرا را كسب كند. اما در شرايط فعلي همه به اين نتيجه رسيدند كه از ميان سه گزينه، نخست‌وزيري بنت بهترين است. دو گزينه ديگر عبارتند از: ادامه نخست‌وزيري بنيامين نتانياهو كه 12 سال قدرت را در دست داشت و برگزاري پنجمين انتخابات سراسري كه انتظار مي‌رود بن‌بست سياسي در اسراييل را تثبيت كند. كابينه جديد اسراييل چه از نظر تركيب و چه از نظر دستور كار، از ديد چپ‌گراها و راست‌گراها در اسراييل تنها گزينه مناسب است. نفتالي بنت درست مانند آويگدور ليبرمن، رييس حزب اسراييل خانه ما و گيدئون سار رييس حزب اميد جديد، احتمالا در كنار همكاران سابق‌شان در حزب ليكود احساس بهتري داشتند تا در كنار اعضاي حزب ميرتز و حزب فلسطيني فهرست مشترك. وجه مشترك كابينه جديد اسراييل، انزجار از شخصيت نتانياهو و كيفرخواست او به اتهام فساد است.
شركاي راست‌مانه در دولت جديد با ايدئولوژي و سياست خارجي و دفاعي نتانياهو موافقت داشتند. بنابراين اگر رياست حزب ليكود كنار برود يا اگر اعضاي حزب ليكود آن‌قدر جرات داشته باشند كه نتانياهو را كنار بگذارند، بسياري از چهره‌ها در كابينه جديد اسراييل احتمالا به مشاركت با حزب ليكود تمايل پيدا خواهند كرد.
البته نتانياهو حتي پيش از اينكه اسبابش را جمع كند به سمت اپوزيسيون كوچ كند، عليه كابينه جديد اسراييل اعلام جنگ كرده است. نتانياهو سال 2021 ديگر آن نتانياهوي جوان 22 سال قبل نيست كه شكست بخورد و مدتي از سياست كناره بگيرد. اين‌بار او با آغوش باز از حاميان كله‌خرابش استقبال مي‌كند و آنها را به حركت درخواهد آورد.
در روزهاي پاياني دولت، يعني همان روزهايي كه از زمين زير پاي اعضاي دولت آتش زبانه مي‌كشيد، رهبران احزاب راست تندرو و مفتي‌هاي يهودي‌شان يكصدا عليه نفتالي بنت فرياد برمي‌آوردند. ادبياتي كه آنها اتخاذ كردند و تهديدهاي آنها به جهنم، يادآور جو حاكم بر ماه‌هاي قبل از ترور نخست‌وزير اسحاق رابين بود. از اين منظر، خاموش كردن اين شعله‌ها، بازيابي اعتماد به سيستم حقوقي، پليس و رسانه‌ها و تلاش براي ايجاد كثرت‌گرايي، يكي از اولين چالش‌هاي دولت جديد خواهد بود.
معماران ائتلاف عجيب و غريب بنت و لاپيد خيلي خوب مي‌دانستند كه اپوزيسيون شكاف‌هاي موجود در اين ائتلاف را شناسايي كرده و در آن شكاف‌ها بمب كار خواهند گذاشت. اين بمب‌ها عبارتند از: قانون‌گذاري درباره موضوعات حساس نظير ارتباط ميان دين و دولت، الحاق سرزمين‌هاي فلسطيني، حقوق دگرباشان جنسي و به رسميت شناختن جريان‌هاي ترقي‌خواه يهودي كه انحصار حاكميت اولترا ارتودوكس‌ها را به چالش مي‌كشند.
كابينه ائتلافي اسراييل براي خنثي كردن اين بمب‌ها، تداوم وضع موجود درخصوص تمامي موارد فوق را خواستار مي‌شود. البته نتانياهو نيز تي‌ان‌تي خاص خود را دارد. هدف او تحركات ايتمار بن جبير و هم‌مسلكان عرب‌ستيز او در كنست است. بن جبير امسال با حمايت نتانياهو به رياست كنست انتخاب شد. نتانياهو مي‌تواند با دميدن در آتش اختلافات بن جبير و گروهش با اعراب و سرمايه‌گذاري روي واكنش احتمالي گروه‌هايي نظير حماس و جهاد اسلامي به تحريكات بن‌جبير، تي‌ان‌تي خود را منفجر كند.
تصورش را بكنيد كه اگر در واكنش به بازديد اعضاي يهودي كنست از مسجدالاقصيف راكت‌هايي از غزه به بيت‌المقدس شليك شود، نفتالي بنت چه خواهد كرد؟ و اگر قرار باشد كابينه بنت به اين راكت‌ها پاسخ دهد، راي دو عضو عرب كابينه او يعني منصور عباس از حزب فهرست مشترك و عيساوي فريج از حزب ميرتز چه خواهد بود؟ و آيا ليبرمن و سار در صورت كشته شدن اسراييلي‌ها در حملات احتمالي حماس به خويشتنداري تل‌آويو راي خواهند داد؟ آيا نفتالي بنت كه شديدا طرفدار ادامه شهرك‌سازي‌ها است به حكم دادگاه در تخريب 40 خانه در كرانه غربي احترام خواهد گذاشت؟ او چطور خواهد توانست بين مخالفت با تلاش‌هاي دولت امريكا در مذاكره ديپلماتيك با فلسطيني‌ها براي پيگيري راهكار دو كشوري و خواست اعضاي چپ‌گراي كابينه‌اش كه از ايجاد كشور فلسطيني حمايت مي‌كنند، تعادل برقرار كند؟ ناگفته نماند كه شركاي راستگراي كابينه او نيز با ايجاد كشور فلسطيني به شدت مخالف هستند.
موضوع ديگر مذاكرات هسته‌اي در جريان درخصوص برجام است كه مي‌تواند به بحراني در كابينه جديد اسراييل تبديل شود. احتمالا كابينه جديد اسراييل مجبور خواهد شد در اين خصوص تصميمات دشواري اتخاذ كند. اگر نفتالي بنت بخواهد به سياست نظامي نتانياهو در مخالفت با برجام ادامه دهد، مسلما كابينه‌اش با دولت امريكا دچار تعارض منافع خواهد شد و به خاطر داشته باشيد كه دولت بايدن در دوره دو ساله نخست‌وزيري بنت بر سر كار خواهد بود. از سوي ديگر اگر دولت بنت تصميم بگيرد با سياست بايدن درخصوص برجام همسو شود، آن وقت اين نتانياهو است كه مي‌تواند كمپيني سراسري عليه كابينه جديد اسراييل به راه انداخته و بنت را به «فراموش كردن منافع يهوديان اسراييل و ايجاد هولوكاست دوم» متهم كند.
نتانياهو در طول دوران طولاني نخست‌وزيري خود، شعبده‌بازي قلمداد مي‌شد كه بدون هيچ حمايتي روي طناب راه مي‌رفت. بنت خودش بين سال‌هاي 2006 تا 2008، وقتي كه از نزديك با نتانياهو كار مي‌كرد، عمل او را ديده است. بنابراين بنت خوب مي‌داند براي اينكه بتواند مدت طولاني در قدرت بماند و آسيب‌هايي كه نتانياهو به جامعه اسراييل وارد كرده راجبران كند، هيچ چاره‌اي ندارد جز اينكه از استاد سابق خود عبور كند. الجزيره