دولت سيزدهم؛ تكثرگرا يا تمركزگرا؟

به زودي دولت سيدابراهيم رييسي كليد پاستور را از حسن روحاني تحويل مي‌گيرد و چندي بعد هم به ‌همراه اعضاي كابينه‌اش رسما اداره امور كشور را كليد مي‌زند. اما تا آن زمان بازار گمانه‌زني درباره نحوه انتخاب اعضاي هيات دولت ازسوي رييسي و چينش و تركيب كابينه داغ است. برخي احتمال مي‌دهند كه رييسي ايران را در 4 سال آينده با كساني اداره مي‌كند كه عمدتا از نزديكان خودش هستند در غير اين صورت هم از نيروهاي اصولگرا استفاده خواهد كرد. اين يعني دولت و قوه مجريه ‌به طور كامل شبيه به دو قوه ديگر مي‌شود و به اين ترتيب مي‌توان گفت كه احتمالا شاهد يك‌دست شدن سياسي خواهيم بود، اما در عين حال پيش‌بيني‌هاي متفاوتي نيز وجود دارد. حتي برخي اصولگرايان هم از الان كه هنوز با تشكيل دولت فاصله داريم، در حال توصيه به رييسي هستند. توصيه‌هايي كه بعضا نشان مي‌دهد خلاف يك‌دست شدن است. با اين وجود بعضي اصولگرايان با اطمينان از يك‌دست شدن صحبت مي‌كنند كه البته با توجه به شرايط پيش آمده ادعاي خلاف اين است كه دور از واقعيت به نظر مي‌رسد و به ‌اصطلاح پيش‌بيني‌ها و گمانه‌زني‌هاي بي‌اساس! سيد امير حسين قاضي‌‌زاده ‌هاشمي كه يكي از 4 كانديداي انتخابات رياست‌جمهوري اخير بود كه تا پايان در رقابت ماند و به ‌نفع كسي كنار نكشيد، اخيرا به‌ صراحت اعتراف كرده كه كشور دست‌كم براي يك دهه به سوي يك‌دست شدن قوا مي‌رود و در پاسخ به پرسشي درباره تاثير اين رويه بر روند اداره كشور و همچنين احتمال برخورد با اغماض ميان قوا و كاهش نظارت‌ها به ايلنا گفته است: «نمي‌خواهم بگويم كه چنين اتفاقي ممكن نيست اما شرايط كشور به گونه‌اي است كه ما به دليل اوضاعي كه در حوزه اجرا و مشكلات مردم ايجاد شده، نياز به چنين اتفاقي داشتيم كه يك قدرت متمركز در حوزه اجرا داشته باشيم.» قاضي‌زاده هاشمي معتقد است به ‌دليل افزايش سرعت پيشرفت و براي آنكه كشور به تعبير او «از جا بلند شود»، بايد در كشور نوعي يك‌دستي ايجاد شود تا «حداقل 10 سالي دعواها را كنار بگذارند.» استدلالي عجيب و يك‌سر غيردموكراتيك كه البته اين كانديداي انتخابات رياست‌جمهوري سيزدهم را به اين گزاره رسانده كه از اقبال راي‌دهندگان به رقيبش استقبال كند و تصريح كند كه «انتخاب رييسي اتفاق هوشمندانه و مثبتي بوده است.»  اين در حالي است كه در انتخاباتي كه گذشت، بخش چشمگيري از شهروندان پاي صندوق نيامده و انتخابات با كمترين ميزان مشاركت نسبت به تمامي ادوار پيشين مواجه شد. نكته حائز اهميت اينكه ركورد ديگري كه در اين انتخابات جابه‌جا شد، ميزان آراي باطله بود كه از ميانگين حدودا 3 درصدي 
12 دوره قبل ناگهان به 13درصد رسيد. آماري كه بسياري از ناظران آن را نشانه‌اي ديگر از نارضايتي عمومي و اعتراض شهروندان به نوع برگزاري انتخابات و ردصلاحيت گسترده كانديداها تفسير و تحليل كردند. عباس سليمي‌نمين نيز به همين دليل از وظيفه ابراهيم رييسي و دولت سيزدهم در قبال اين آراي باطله و آراي خاموش گفته و خبر داده كه رييسي به اين مهم توجه دارد و مي‌خواهد براي حل مشكل، راه ارتباط با همه سلايق را انتخاب كند. سليمي‌نمين در اين رابطه به خبرآنلاين گفته است: «برخي از اظهارات آقاي رييسي هم اين مساله را تاييد مي‌كند كه ايشان براي كساني كه به او راي ندادند، برنامه‌اي براي كسب ‌اعتماد آنها دارد، ‌اظهاراتي كه ايشان در كنفرانس مطبوعاتي‌شان داشتند به نظر من به اين مطلب توجه ويژه‌اي داشتند، ازجمله دفاعي كه ايشان از مردم كردند، ايشان برجام را تاييد كردند و گفتند اگر امريكايي‌ها به برجام برگردند، ما هم برمي‌گرديم و به قطعنامه پايبند خواهيم بود.» هر چند اين سخنان سليمي‌نمين بيش از آنكه خبرهايي باشد از تصميمات رييسي، رنگ و بوي توصيه و پيشنهاد دارد و البته همين هم حايز اهميت است؛ چراكه نشان مي‌دهد دست‌كم بخشي از اصولگرايان مي‌خواهند با تشريح دقيق‌تر شرايط كشور براي رييسي، به او گوشزد كنند كه ايران 1400، ايران 84 نيست و سال‌ها گذشته از آن زمان احمدي‌نژاد، دولت را از خاتمي اصلاح‌طلب تحويل گرفت و 8 سال با تمام توان در مسير يك‌دست شدن دولتش گام برداشت. بماند كه همان بازه زماني هم به هيچ عنوان آرام و كم‌مخاطره نبود! سليمي‌نمين در بخش ديگري از صحبت‌هايش تاكيد كرده كه نزديكان رييسي احتمالا نه‌ تنها با تفكر انتقادي نسبت به يك‌دست شدن حاكميت مخالفند، بلكه تا بتوانند موانع پيش‌روي حاكميت يك‌دست را از سر راه برخواهند داشت. او گفته است: «اينها نكات بسيار مهمي است كه سلايق سياسي را به نوعي به ايشان نزديك مي‌كند، البته ايشان قبل از انتخابات هم همين نكته را درمورد برجام تاكيد داشتند و شايد بعضي اصولگرايان هم اين بحث را نپسندند ولي ايشان اعتقادات خودشان را صريحا هم پيش از انتخابات و هم پس از انتخابات اعلام كردند كه اگر امريكايي‌ها به تعهدات‌شان برگردند، ما برجام را محترم خواهيم دانست؛ يعني اين توافقي را كه امضا كرديم، قبول داريم و به آن احترام مي‌گذاريم؛ بنابراين فكر مي‌كنم آقاي رييسي سلايق مختلف را لحاظ مي‌كند و سياست خود را در كسب اعتماد همه سلايق دنبال مي‌كند كه اين بسيار ارزنده است.» اما فارغ از اين توصيه‌هاي منطقي كه به‌خصوص از جانب يك اصولگرا مي‌تواند به ‌نسبت اثرگذار هم باشد، بحث مهم اين است كه رييسي شخصا چقدر به توصيه‌ها توجه مي‌كند. سيدحسين نقوي‌حسيني نماينده سابق مجلس كه سال 92 رييس ستاد انتخابات سعيد جليلي در تهران بود، مي‌گويد مشي رييسي شايسته‌سالاري است. او با استناد به سخنان رييسي، منظورش از شايسته‌سالاري را استفاده از افراد انقلابي، پاكدست، مردمدار و مدير جهادي خوانده است. حال آنكه براي فعالان سياسي روشن است كه اين تعريف چندان شامل همه گروه‌ها نمي‌شود. هر چند پاك‌دستي مفهومي مثبت و عام است اما ديگر تعابير معاني جناحي مشخصي دارند و تنها شامل سياستمداران طيفي خاص مي‌شوند.
 با اين حال نقوي حسيني گفته به ‌خاطر همين تعريف احتمالا رييسي با همه گروه‌ها كار مي‌كند. نقوي‌حسيني هم اما همچون سليمي‌نمين شرايط كشور را به رييسي گوشزد كرده و گفته است: «شرايط كنوني كشور مثل گذشته نيست، شرايط سختي است. همه جريانات و گروه‌ها بايد به كمك دولت بيايند تا بتوانيم از اين گردنه عبور كنيم. امروز اولويت معيشت اقتصادي مردم بسيار مهم است؛ همه جريان‌ها بايد كنارهم باشند. مردم چشم‌انتظارند كه ببينند دولت آينده در كوتاه‌مدت چه حركتي در زمينه سياست خارجي و داخلي انجام مي‌دهد. همه اين موضوعات فضاي جديدي را براي مديريت كشور فراهم مي‌كند.» با اين حال به نظر مي‌رسد كه نزديكان ستادي رييسي نظر متفاوتي دارند و مي‌خواهند همان‌طور كه دولت احمدي‌نژاد با شعارهاي خاص وارد ميدان شد و تا روز آخر ادامه داد، رييسي را هم در همان مسير نگه دارد. علي نيكزاد، رييس ستاد تبليغاتي رييسي و از مردان دولت احمدي‌نژاد در اظهارنظري روزهاي دولت احمدي‌نژاد را يادآوري كرده و در مراسم «آيين شكرانه حضور» كه در محوطه شهيدگاه اردبيل برگزار شد، گفت: «دولت سيزدهم زمينه‌ساز تشكيل حكومت اسلامي، تمدن اسلامي است اين دولت مي‌تواند زمينه‌هاي ظهور حضرت عجل‌الله فراهم كند. پيروزي رييسي در سيزدهمين دوره رياست‌جمهوري قطعا عامل بازگشت قطار دولت به ريل انقلاب بوده و انتظار داريم كه دولت سيزدهم دولتي عدالت باور و در راستاي رفع مشكلات كشور گام بردارد.» نيكزاد نيز از مفاهيمي استفاده كرده كه گرچه معناي بسيطي ندارند اما در ادبيات سياسي-رسانه‌اي حاكم، به ‌طور مشخص به يك جناح خاص سياسي ارجاع مي‌دهد و اين نشان از آن دارد كه نگراني سليمي‌نمين از نظرات اطرافيان رييسي بجاست و آنان مي‌خواهند رييسي را به مسير احمدي‌نژاد هدايت كنند.