تحركاتي كه از شمال تا جنوب جريان دارد
مقتدي صدر در سوداي مرجعيت
علي موسوي‌خلخالي
مقتدي صدر سوداي مرجعيت دارد. اين مساله در عراق و در افواه عمومي موضوعي مخفي نيست. يكي از مرموزترين چهره‌هاي سياسي عراق درصدد است تا در نخستين فرصت اعلام مرجعيت و رساله عملي خود را منتشر كند. زمزمه‌هاي بسياري در اين رابطه شنيده مي‌شود. برخي مي‌گويند كه او توانسته است بين يك تا 3 ميليارد دلار پول فراهم آورد تا زماني كه اعلام مرجعيت كرد، بين مردم توزيع كند و بر خيل طرفدارانش بيفزايد. در تمامي حوزه‌هاي ديني شيعي، مراجع تقليد ميان طلاب و روحانيون حوزه وجوهات تقسيم مي‌كنند. همچنين مبالغي براي فعاليت‌هاي فرهنگي – ديني، كمك به فقرا و تهيدستان، فعاليت‌هاي عام‌المنفعه و خدمات اجتماعي اختصاص مي‌دهند كه عموما از طريق وجوهات شرعي يا اموالي كه در اختيار مراجع از طرق مختلف از جمله مقلدين و تجار متدين قرار مي‌گيرد، تامين مي‌شود. حالا گفته مي‌شود مقتدي صدر از هم‌اكنون پول لازم براي اين فعاليت‌ها را تامين كرده است و قصد دارد آن را به نفع خود خرج كند. اگر مبلغي كه گفته مي‌شود، واقعيت داشته باشد بسيار هنگفت است و مي‌تواند در جامعه به شدت فقير و بحران‌زده عراق تاثيري شگرف بگذارد. براي كسي روشن نيست كه اين مبلغ از كجا تهيه شده و در اختيار مقتدي صدر قرار گرفته است. تامين چنين مبلغي آسان نيست مگر ساخت و پاختي پشت پرده در جريان باشد. مقتدي صدر براي رسيدن به اين هدف (يعني مرجعيت) دو هدف را دنبال مي‌كند؛ نخست پيروزي در انتخابات براي كسب حداكثر كرسي‌هاي لازم كه قرار است حدود سه ماه ديگر برگزار شود تا به اين ترتيب مشروعيت مردمي لازم را به دست آورد و ديگري تصاحب نخست وزيري با انتصاب شخصي نزديك به خود در آن سمت. فردي كه بتواند تحت امر او باشد و هر آنچه او بگويد انجام دهد.
محبوبيت مردمي
واقعيت ميدان حاكي است كه مقتدي صدر طرفداران بسياري نزد قشر فقير و تهيدست عراق دارد. مناطق به شدت فقيرنشين شيعي عراق پايگاه اجتماعي مستحكم او محسوب مي‌شوند. مناطقي مثل شهرك صدر در بغداد و حلبي‌آبادهاي اطراف نجف اشرف و كربلاي معلا و بصره در جنوب عراق. مقتدي صدر در اين مناطق پول‌هاي بسياري توزيع كرده است. اين پول‌پاشي سبب شده است تا اكثريت مردم اين مناطق طرفدار او باشند. همچنين بسياري از بزهكاران اجتماعي كه از فقر فرهنگي برخوردارند از مقتدي صدر طرفداري مي‌كنند و تحت اوامر او هستند. البته نمي‌توان گفت طرفداران او فقط در ميان افراد محروم از تحصيل است. بسياري از اساتيد دانشگاه، معلمان و فعالان فرهنگي از طرفداران او هستند. بسياري از فعالان فرهنگي در بغداد و جنوب عراق علنا از او طرفداري كرده و براي او رسما تبليغ مي‌كنند. پايگاه اجتماعي مقتدي صدر تا سال 2018 به شدت دست نخورده بود. تا جايي كه در ميان آنها اگر كسي از مقتدي صدر انتقاد مي‌كرد، با واكنش به شدت خشن آنها مواجه مي‌شد. اما بعد از تظاهرات سال 2018 كه عليه عادل عبدالمهدي، نخست وزير سابق عراق درگرفت، قبح و ترس انتقاد از مقتدي صدر فرو ريخت تا آنجا كه وقتي وي در حركتي نمايشي پشت فرمان خودرويي در نجف اشرف نشست و به ميان تظاهرات‌كنندگان رفت، حاضران عليه او شعار دادند كه براي صدر غيرمترقبه بود. در آنجا بود كه روشن شد آن احترام خدشه‌ناپذيري كه عليه مقتدي صدر در ظاهر وجود دارد، شكسته شده و رو به افول است. براي همين در حال حاضر نمي‌توان گفت كه همان كميتي كه از او در سال‌هاي گذشته طرفداري مي‌كردند، دست نخورده باقي مانده است.
نزديكي به مصطفي الكاظمي
مقتدي صدر با همه احتمالاتي كه وجود دارد تلاش مي‌كند با قوت به برنامه خود براي رسيدن به هدفش ادامه دهد. براي همين به نظر مي‌رسد در حال حاضر حمايتي تمام قد از مصطفي الكاظمي دارد. البته تجربه دست‌كم يك دهه اخير عراق نشان مي‌دهد كه مقتدي صدر متحد هيچ كس نيست و تضميني وجود ندارد اگر امروز از كسي حمايت و پشتيباني مي‌كند، اين حمايت براي فردا روزي هم باشد. در حال حاضر مصطفي الكاظمي رييس دولتي است كه از يك سو حمايت بخشي از تظاهرات‌كنندگان اعتراضات اكتبر 2018 موسوم به تشريني‌ها را پشت سر خود دارد و از سوي ديگر مجري انتخابات زودهنگام پيش‌رو است. براي همين مقتدي صدر انتظار دارد با حمايت از او بتواند هم بخشي از سبد آراي خود را از ميان طرفداران الكاظمي پر كرده و هم از سوي ديگر در انتخابات پيش روي عراق اعمال نفوذ كند. در مقابل الكاظمي نيز انتظار دارد بتواند ضمن حفظ نزديكي به مقتدي صدر، بخشي از طرفداران او را به سمت خود جلب كند. الكاظمي بارها گفته است كه قصد شركت در انتخابات را ندارد. تاكنون هم نه حزبي و نه تشكلي براي شركت در انتخابات اعلام نكرده است. اما عدم شركت در انتخابات به معناي اين نيست كه نخواهد سمت نخست وزيري را براي خود حفظ كند. در صورتي كه ببيند گروه‌هاي سياسي طرفدار ادامه نخست‌وزيري او هستند چرا حفظ اين سمت را نپذيرد؟
ائتلاف با مسعود بارزاني
در حالي كه رهبر جريان صدر مشغول سياست‌ورزي در ميان گروه‌هاي سياسي شيعه عراقي است، تحركات خود را در شمال عراق نيز گسترش داده است. به اين ترتيب او رايزني‌هايي را با مسعود بارزاني، رهبر حزب دموكرات كردستان آغاز كرده است به اين اميد كه بتواند با او ائتلافي تشكيل دهد. هيات‌هاي دو طرف تاكنون ديدارهايي با هم داشته‌اند و گويا دو طرف به توافقاتي هم رسيده‌اند. مسعود بارزاني انتظار دارد با تشكيل ائتلاف با مقتدي صدر بتواند پست رياست‌جمهوري را از حزب رقيب، اتحاد ميهني كردستان بگيرد و رياست‌جمهوري عراق را از آن خود كند و از سوي ديگر به رهبري بلامنازع و بي‌رقيب در اقليم كردستان تبديل شود. مقتدي صدر نيز بر اين باور است با تشكيل ائتلاف با حزب دموكرات كردستان به آساني بتواند دولت آينده را از آن خود كند. مقتدي صدر به فكر روزي است كه آيت‌الله سيستاني كه اكنون حدود 92 سال سن دارد، نباشد. او خيال مي‌كند با نبود ايشان به عنوان يكي از مراجع استثنايي تاريخ عراق مي‌تواند بي‌باكانه در عرصه سياسي – ديني – اجتماعي عراق مانور قدرت دهد و آينده‌اي مطابق با روياهاي خود بسازد.