پيمانكاران مرگ

محمدحسين لطف‌الهي

يافته‌هاي تحقيقات بازرسان سازمان ملل متحد نشان مي‌دهد «مزدورهايي» كه در قالب «تمرين‌دهنده‌هاي نظامي غيرمسلح» از سوي روسيه به يكي از فقيرترين كشورهاي قاره آفريقا اعزام شده‌اند، طي يك عمليات بزرگ نظامي كه چند ماه قبل برگزار شد، تعدادي از غيرنظاميان را كشته‌اند، خانه‌ها و اموال آنان را غارت كرده و نمازگزاران يك مسجد را به گلوله بسته‌اند.

شرح اين اتهامات در گزارشي براي شوراي امنيت سازمان ملل متحد كه به رويت نيويورك تايمز رسيده، مستندسازي شده است. بازرسان در اين گزارش، روايت كرده‌اند كه جمهوري آفريقاي مركزي، كشوري فقير اما سرشار از منابع معدني چگونه پس از قريب به يك دهه جنگ داخلي، به ميداني براي تاخت و تاز روسيه تبديل شده است. براساس اين گزارش، مزدوران روسي كه در كسوت مستشاران نظامي غيرمسلح به آفريقاي مركزي فرستاده شده‌اند، در ماه‌هاي ژانويه و فوريه نيروهاي نظامي اين كشور را در جريان عملياتي كه براي بيرون راندن گروهي از شورشيان از تعدادي از شهرهاي بزرگ آفريقاي مركزي سازماندهي شده بود رهبري مي‌كردند. آنها همچنين با مستقر شدن در تعدادي از بزرگ‌ترين معادن الماس اين كشور، اختيار يكي از اصلي‌ترين منابع تامين مالي يكي از فقيرترين كشورهاي قاره سياه را در اختيار دارند. در گزارش تحقيقي بازرسان سازمان ملل كه براساس فيلم‌ها، تصاوير و گفت‌وگو با شاهدان و مقامات محلي گردآوري شده، جنايات منتسب به روس‌ها شامل مواردي نظير «استفاده بيش از حد از زور»، «كشتار بدون درنظر گرفتن نظامي يا غيرنظامي بودن افراد»، «اشغال مدارس» و «غارت در ابعاد وسيع حتي غارت سازمان‌هاي حقوق بشري» مستقر در اين كشور آفريقايي مي‌شود. 
ورود روسيه به آفريقاي مركزي به سال 2017 بازمي‌گردد؛ زماني كه بانگي (پايتخت آفريقاي مركزي) از مسكو براي آزادسازي معادن الماس از دست شورشيان و پايان دادن به جنگي داخلي كه در سال 2012 آغاز شده بود، كمك خواست. در اين جنگ داخلي كه همچنان ادامه دارد، هزاران نفر كشته و براساس برآوردها بيش از يك ميليون نفر آواره شده‌اند. كرملين در آن زمان پيشنهاد داد كه تعدادي تمرين‌دهنده نظامي غيرمسلح را به منظور كمك به تلاش‌ها براي پايان دادن به جنگ داخلي به آفريقاي مركزي اعزام كند. اين موضوع با استناد به معافيتي كه شوراي امنيت در سال 2013 درخصوص تحريم تسليحاتي جمهوري آفريقاي مركزي صادر شده بود اتفاق افتاد اما فقط كمي بعد مشخص شد كه اين تمرين‌دهنده نظامي غيرمسلح در اصل مستشاراني نظامي بودند و هدف‌شان گسترش نفوذ روسيه در آفريقا و انعقاد توافق‌هاي اقتصادي به نفع مسكو در اين منطقه است؛ از جمله توافق‌هايي كه صادرات الماس را به روسيه ميسر مي‌كرد و سود سرشاري به برخي تاجران نزديك به ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه مي‌رساند. در حال حاضر نفوذ آنها در جمهوري آفريقاي مركزي به اندازه‌اي است كه حفاظت از فاوستين آركانچ توادرا، رييس‌جمهور اين كشور به روس‌ها واگذار شده و يك جاسوس پيشين روس، مهم‌ترين مشاور امنيتي دولت آفريقاي مركزي است. روس‌ها مدعي هستند كه تعداد «تمرين‌دهنده‌هاي نظامي غيرمسلح» اين كشور در آفريقاي مركزي هيچ‌گاه بيشتر از 550 نفر نبوده اما بازرسان سازمان ملل مي‌گويند يافته‌هاي آنان نشان مي‌دهد تعداد «مستشاران نظامي» روس در برخي بازه‌هاي زماني حتي به 2100 نفر نيز مي‌رسيد. نيويورك تايمز نوشته است بسياري از شركت‌هاي روس كه در استخدام و ارسال «تمرين‌دهنده نظامي» به آفريقاي مركزي نقش دارند، با يوگني پريگوژين تاجر نزديك به رييس‌جمهور روسيه مرتبط هستند. يوگني پريگوژين پيش‌تر از سوي دادگاهي امريكايي در سال 2019 به اتهام تامين مالي «كارزار جنگ اطلاعاتي» عليه ايالات متحده در طول انتخابات رياست‌جمهوري سال 2016 امريكا متهم شده بود. حتي در سال 2019، سه خبرنگار روس كه درباره نقش يوگني پريگوژين در تجارت طلا و الماس تحقيق مي‌كردند، به ‌طور مشكوكي كشته شدند و دولت روسيه وعده داد تحقيقاتي كامل را درخصوص قتل اين سه خبرنگار انجام خواهد داد، با اين حال تا به امروز هيچ‌كس به عنوان مظنون در اين پرونده شناسايي و معرفي نشده است.
عمليات نظامي بزرگ؛ از دسامبر تا فوريه
به نوشته اين روزنامه، سوءاستفاده‌هايي كه در گزارش سازمان ملل به نيروهاي روس منتسب شده به‌طور خاص به مجموعه‌اي از اقدامات بازمي‌گردد كه از اواسط ماه دسامبر تا فوريه صورت گرفته است. در دسامبر 2020، يك گروه شورشي در آفريقاي مركزي با  تلاش دربرهم زدن انتخابات و در تلاشي براي به دست آوردن قدرت، حمله نظامي به بانگي، پايتخت اين كشور را آغاز كرد. به‌رغم برخي موفقيت‌هاي اين گروه، حمله به پايتخت شكست خورد و در هفته دوم ماه ژانويه، دولت آفريقاي مركزي براي بيرون راندن اين شورشي‌ها از شهرها و روستاهاي اشغال شده عملياتي را آغاز كرد. طي اين عمليات بود كه اتهامات عليه نيروهاي روس مطرح شد. در يك نمونه، در دسامبر 2020، مستشاران روس در يك ايست بازرسي، يك كاميون را به گلوله بستند كه در اثر اين اقدام، سه غيرنظامي كشته و 15 نفر زخمي شدند. در نمونه‌اي ديگر در ماه فوريه، حمله روس‌ها به گروهي شورشي در مسجد تكوا در شهر بامباري كه در ميان نمازگزاران پنهان شده بودند باعث شد دست‌كم 6 نمازگزار كشته شوند. در بخشي ديگر از گزارش به كشتن دست‌كم پنج غيرنظامي از جمله دو مرد معلول اشاره شده و آمده است كه نيروهاي روس در بازديد و بازرسي از خانه‌ها اموال بسياري از شهروندان عادي را غارت كرده‌اند. در گزارش سازمان ملل، به اقدامات مستشاران روس در انعقاد قراردادهاي تجاري يكجانبه و استقرار در معادن الماس و برداشت‌هاي غيرمجاز از اين معادن هم اشاره شده است. مقامات روس نقش‌آفريني نيروهاي وابسته به اين كشور در مواردي نظير قتل غيرنظاميان يا آزار سازمان يافته شهروندان عادي را رد مي‌كنند. يكي از مقامات روس به بازرسان سازمان ملل متحد گفته شورشيان از مسجد تكوا براي تيراندازي استفاده مي‌كردند اما رد كرده است كه نيروهاي روس اقدام به تيراندازي بي‌پروايانه به سوي آنان كرده‌اند كه منجر به كشته شدن تعدادي غيرنظامي شد. روسيه مدعي است تمام اين اقدامات در چارچوب قانون و تحت نظارت شوراي امنيت سازمان ملل متحد صورت گرفته و مسكو اقدامات خود را به اطلاع كميته ۲۱۲۷ شوراي امنيت درباره تحريم‌هاي تحميلي عليه جمهوري آفريقاي مركزي رسانده است.