پيونگ‌يانگ چگونه از لاغري كيم جونگ اون استفاده تبليغاتي مي‌كند؟
از لاغري تا پروپاگاندا
محمدحسين لطف‌الهي
صحبت از سلامت رهبر جامعه و ابراز نگراني پيرامون اينكه او احتمالا در وضعيت جسمي خوبي به سر نمي‌برد، معمولا جزو خطوط قرمز در كشورهاي ديكتاتوري به حساب مي‌آيد اما تلويزيون كره شمالي در يك سنت‌شكني تاريخي برنامه‌هايي در خصوص لاغري ناگهاني و عجيب كيم جونگ اون رهبر اين كشور ساخته و تلاش كرده تا نشان دهد، شهروندان كره شمالي نگران اين وضعيت هستند. اين رفتار غيرمعمول از سوي رسانه‌اي كه به‌طور كامل تحت اختيار و نظارت دولت پيونگ‌يانگ اداره مي‌شود، باعث شده از تاكيد و تلاش براي بزرگنمايي لاغري رهبري كره شمالي به عنوان يك پروژه رسانه‌اي در راستاي بهبود وضعيت اعتماد عمومي به كيم جونگ اون ياد شود.
كيم جونگ اون، پس از نزديك به يك ماه غيبت براي اولين‌بار در شرايطي روبه‌روي دوربين‌هاي تلويزيوني ظاهر شد كه تصاوير مخابره شده از لاغري عجيب و ناگهاني رهبر كره شمالي حكايت داشت. خبرگزاري‌ها و رسانه‌ها نيز به سرعت در پي نشانه‌هايي از اين لاغري از بند ساعت كيم كه بايد چند دور بيشتر چرخانده شود تا صورت او كه در مقايسه با گذشته بسيار لاغرتر شده است، نوشتند. در ابتدا اين موضوع شبيه به برخورد رسانه‌ها با اتفاقات سرگرم‌كننده‌اي به نظر مي‌آمد كه براي يك چهره مشهور يا سلبريتي رخ مي‌دهد اما تحليلگران و كارشناساني كه پيگيرانه اخبار در كره شمالي را دنبال مي‌كنند، معتقدند آنها بايد از تك‌تك نشانه‌هاي موجود، هر قدر هم كه كوچك و كم ارزش به نظر بيايد براي رسيدن به پاسخ سوالاتي استفاده كنند كه ممكن است آينده جهان را تحت تاثير قرار دهد: «وضعيت سلامتي رهبر كره شمالي چگونه است؟ پس از او جنگ قدرت در پيونگ‌يانگ به كجا خواهد رسيد؟ سرنوشت كلاهك‌هاي هسته‌اي اين كشور چه خواهد شد؟»
تلويزيون دولتي كره شمالي در روز يكشنبه به بررسي اين موضوع پرداخت و تلاش كرد روايت خود را از اين موضوع ارايه كند. در بخشي از گزارش اين رسانه يك مرد ميانسال به گزارشگر مي‌گويد: «آنچه مردم و آدم‌هايي مثل من را نگران مي‌كرد، اين بود كه رهبر عزيز ما چرا تا اين اندازه لاغرتر شده است.» به گفته او، «اغلب كساني كه تصاوير را مي‌ديدند توان كنترل كردن اشك خود را نداشتند.»
چئونگ سئونگ سانگ، مدير اجرايي مركز مطالعات كره شمالي در انستيتو سجانگ كره جنوبي در تحليل اين اقدام تاكيد دارد: «لاغري رهبر كره شمالي به اندازه‌اي محسوس و تعجب‌برانگيز بود كه امكان عدم اشاره به آن عملا وجود نداشت.» او بر اين باور است كه «تلويزيون كره شمالي مجبور بود به طرح اين موضوع بپردازد و روايت خود را بيان كند تا از گسترش شايعات پيرامون از كنترل خارج شدن وضعيت سلامتي كيم جلوگيري كرده باشد.» به گفته او، پيونگ‌يانگ كوشيد از وضعيت به وجود آمده در راستاي اقدامي پروپاگاندايي بهره‌برداري كند، چنانكه در گزارش تلويزيون اين كشور نيز آنچه نشان داده شد، «فداكاري و تلاش بي‌وقفه» كيم جونگ اون در راستاي عبور دادن كره شمالي از بحران‌هايي نظير كمبود مواد غذايي، تحريم و فشار بين‌المللي است.
يانگ موجين، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه كره شمالي هم به الجزيره مي‌گويد: «ما هيچ‌گاه نخواهيم فهميد دليل اصلي لاغري كيم جونگ اون چه بوده اما روشن است كه تلويزيون دولتي كره شمالي مي‌خواهد با استفاده از اين موضوع به دنيا نشان دهد كه مردم اين كشور، با رهبرشان همدل هستند و او را دوست دارند.»
كره شمالي به دليل تحريم‌هايي كه عليه اين كشور از سوي شوراي امنيت سازمان ملل متحد اعمال شده روابط تجاري محدودي با ديگر كشورها دارد و به عنوان كشوري منزوي شناخته مي‌شود. آغاز شيوع ويروس كرونا در اواخر سال 2019 ميلادي باعث شد مشكلات اقتصادي پيونگ‌يانگ تشديد شده و كره شمالي در شرايطي قرار گيرد كه آسيب‌هاي اين انزوا نظير كمبود مواد غذايي و عدم امكان تامين كالاهاي اساسي بيش از پيش ديده شود. كيم جونگ اون اوايل ماه ژوئن براي نخستين‌بار اعتراف كرد كه كره شمالي يك بحران غذايي دشوار را پشت سر مي‌گذارد و بدين‌ترتيب نسبت به مشكلات عديده و بزرگي كه بخش كشاورزي در اين كشور با آن روبه‌روست به شهروندان هشدار داد.
بسته شدن مرزها از سوي ديگر سبب كاهش چشمگير سطح مبادلات تجاري پيونگ‌يانگ با چين شده؛ كشوري كه كره شمالي معمولا براي تامين مواد غذايي، كود و سوخت تا حدود زيادي به آن وابسته است. تحريم‌هاي بين‌المللي كه به دليل جاه‌طلبي‌هاي هسته‌اي كره شمالي و رهبر آن به اين كشور تحميل شده نيز سهم بسزايي در شكل‌گيري شرايط نابسامان اقتصادي و معيشتي شهروندان دارد. رهبر كره شمالي پيش‌تر در ماه آوريل طي اقدامي كمتر ديده شده به دشواري‌هاي پيش روي مردم از حيث تامين مواد غذايي اشاره كرده و از مقام‌هاي دولتي خواسته بود كه با «راهپيمايي طاقت‌فرساي» ديگري تا آنجا كه ممكن است حتي اندكي از سختي‌ها بر مردم بكاهند. «راهپيمايي طاقت‌فرسا» اصطلاحي است كه مقامات كره شمالي معمولا در اشاره به اقدامات اين كشور براي مقابله با قحطي در دهه ۹۰ ميلادي مورد استفاده قرار مي‌دهند.
تحليلگران معتقدند پرداختن به اين موضوع نشان‌دهنده تمايل مقامات اين كشور براي بهره‌برداري از مساله كاهش وزن رهبر كره شمالي به منظور تقويت حس وفاداري به حكومت است كه اين روزها جدا از تنش‌هاي بين‌المللي با مشكلات جدي اقتصادي دست و پنجه نرم مي‌كند.
رويترز در گزارشي به بررسي اين موضوع از طريق گفت‌وگو با كارشناسان پرداخته است. كريستوفر گرين، متخصص امور كره در دانشگاه ليدن هلند در اين باره مي‌گويد: «اگر ناظران خارج از كره تغيير ظاهري كيم را تشخيص داده باشند، مي‌توانيد روي همه پول‌هاي‌تان شرط ببنديد كه مردم كره شمالي زودتر از ديگران متوجه اين موضوع شده‌اند.» جني تاون مدير سايت 38 شمالي در امريكا كه مسائل كره شمالي را رصد مي‌كند در اين باره تصريح كرد: «مشخص نيست كه كاهش وزن كيم جونگ اون بيماري است يا اينكه او فكر مي‌كند زمان فيت شدن فرا رسيده است. از طرفي هدف رسانه‌هاي دولتي نيز از نمايش برنامه در مورد لاغر شدن او مشخص نيست.» او افزود: «نشان دادن اون با چنين لباس‌هاي گل و گشاد و نامناسبي عجيب است و به نظر مي‌رسد لنزها بر كاهش وزن او تاكيد دارند.» چاد او كارول مديرعامل گروه ريسك كره به عنوان نهاد مستقر در سئول كره جنوبي در اين باره معتقد است: «به عقيده من توجه زياد رسانه‌ها به كاهش وزن كيم جونگ اون به اين سبك، به اقدامات و محدوديت‌هاي ادامه‌دار مرزي و شيوع كرونا مرتبط است.»
به گفته او، «صرف‌نظر از دلايل كاهش وزن كيم جونگ اون، به نظر مي‌رسد اين روند نشان‌دهنده آن است كه رهبر كره شمالي نيز كمبود غذايي كنوني را مانند ديگران تحمل مي‌كند.» گرين متخصص امور كره در دانشگاه ليدن هلند فكر مي‌كند «احتمالا اين گزارش از آغاز قصد داشته تاكيد كند كه كيم در سختي به شدت براي مردم كار مي‌كند يا پيام ناخواسته آن نمايش ناخواسته ظاهر كيم بوده است.» او مي‌افزايد: «مهم آن است كه كره شمالي از طريق مخبران بسيار زياد خود دريافته كه لاغر شدن كيم به كانون صحبت ميان مردم معمولي تبديل شده است.» اين استاد دانشگاه تاكيد دارد: «از آنجا كه اين موضوع مساله ساده‌اي است، مي‌توان از اين لاغري و بحث‌هاي عمومي موجود به نفع حكومت استفاده و استراتژي تبليغاتي طراحي كرد و پروپاگاندا راه انداخت.» گرين مي‌گويد: «اين نمايش ساختگي همگاني از سوي رسانه‌هاي دولتي با دقت اجرا شده تا بيشتر واقعي به نظر برسد كه يكي از تاكتيك‌هاي رايج رسانه‌هاي كره شمالي است.»