بايدن با چه انگيزه‌اي خروج نظاميانش را از افغانستان اعلام كرد
تصميم‌هاي مبهم امريكا در افغانستان
آرمين منتظري
تنها اقدام شفاف بايدن خارج كردن امريكايي‌ها از افغانستان بود اما هنوز تصميمات ديگري بايد اتخاذ شوند.
طالبان همچنان به سمت شهرهاي بزرگ افغانستان پيش مي‌رود و انتقادات از دولت جو بايدن به دليل عقب‌نشيني عجولانه از افغانستان بالا گرفته است. در چنين شرايطي است كه دولت بايدن تنها چند هفته فرصت دارد تا چند تصميم مهم درباره افغانستان اتخاذ كند.
برخي از اين تصميمات عبارتند از چگونگي خارج كردن هزاران مترجم افغان و خانواده‌هاي‌شان كه با نيروهاي امريكايي همكاري مي‌كردند. سياست مدنظر دولت بايدن در خصوص استفاده از هواپيماهاي بدون سرنشين و تعيين سرنوشت هزاران پيمانكار امريكايي كه در بخش‌هاي مختلف در افغانستان مشغول به كار هستند. بخشي از اين پيمانكاران وظيفه خدمات‌رساني و تعمير و نگهداري تجهيزات نظامي ارتش افغانستان را كه براي نبرد با طالبان نياز دارد، انجام مي‌دهند.
به گزارش سي‌ان‌ان، اتخاذ تصميم در خصوص موارد بالا از جمله عوامل اساسي شكل‌دهنده نوع رابطه امريكا با دولت افغانستان و تعيين سرنوشت اين كشور در آينده خواهد بود. جو بايدن، رييس‌جمهوري امريكا هفته گذشته در كنفرانس مطبوعاتي‌اش با خبرنگاران علاقه‌‌اي نداشت به اين سوالات پاسخ دهد. اما بعد از جلسه با تيم مشاور امنيت ملي‌اش در روز پنجشنبه، از تصميم خود براي پايان دادن به جنگ امريكا در افغانستان دفاع كرد و متعهد شد كه مترجمان افغان كه با نيروهاي امريكايي همكاري مي‌كردند را به همراه خانواده‌هاي‌شان از افغانستان خارج خواهد كرد. بايدن در بخشي از سخنراني‌اش گفت: «پيام ما به اين زنان و مردان واضح است: شما در ايالات متحده امريكا خانه خواهيد داشت. اگر سفر به امريكا را انتخاب كنيد همان‌طوركه شما در كنار ما بوديد، ما هم در كنار شما خواهيم بود.» البته بايدن در خصوص نحوه عقب‌نشيني امريكا از افغانستان جزيياتي ذكر نكرد. البته بايدن اعلام كرد كه دولت امريكا همچنان به تعهداتش به افغانستان در حوزه‌هاي اقتصادي، ديپلماتيك، كمك‌هاي بشردوستانه تاكيد كرد اما به نظر ميرسد افغان‌ها اين سخن بايدن را باور نكرده‌اند و احساس مي‌كنند به يك‌باره به حال خود رها شده‌اند.
براي مثال سرعت خروج نيروهاي امريكا از بگرام براي بسياري غيرمنتظره بود. حتي نظاميان افغان نيز شوكه شده بودند. يكي از افسران ارشد ارتش افغاستان به سي‌ان‌ان گفته است كه به او 24 ساعت فرصت داده شد تا مقدمات برعهده گرفتن امنيت مجموعه نظاميان امريكايي را بعد از خروج آخرين امريكايي برعهده بگيرد. دولت بايدن هفته گذشته اعلام كرده بود كه دو ماه ديگر آخرين نظاميان امريكايي را از افغانستان خارج خواهد كرد. اما وزارت دفاع امريكا چنين تعهدي را تكذيب كرد. البته چند تن از مقامات دولت امريكا درگفت‌وگو با سي‌ان‌ان گفته‌اند قرار بود خروج كامل نيروهاي امريكايي از افغانستان اواسط جولاي انجام شود كه به نظر ميرسد كمي سريع‌تر از برنامه به وقوع پيوسته است.
ژنرال اسكات ميلر هفته جاري به بروكسل سفر كرد تا در ديداري با ينس استولتنبرگ، دبير كل ناتو، او را در جريان آخرين اخبار خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان قرار دهد. البته برخي مقامات دولت امريكا در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان در خصوص نحوه خروج نيروهاي امريكايي به خصوص نحوه خروج سريع آنها از پايگاه بگرام ابراز نگراني كرده و اعلام كرده‌اند كه اين كار مي‌تواند به روابط امريكا با افغانستان ضربه وارد كند. برادلي بومن، مدير ارشد مركز قدرت‌هاي سياسي نظامي كه يك بنياد جنگ‌طلب مركز تضارب افكار دفاع از دموكرسي‌ها است، مي‌گويد: «شيوه خروج نيروهاي امريكايي از پايگاه هوايي بگرام به گونه‌اي بود كه خيلي راحت مي‌شد فهميد كه هماهنگي‌ها در سطح بسيار پاييني انجام شده و واقعيتي كه در جريان است خيلي به نفع منافع امريكا پيش نمي‌‌رود. واقعيت اين است كه موفقيت افغان‌ها موفقيت ما است. من تمايل داريم آنها موفق باشند چراكه امنيت ملي ما اين‌گونه ايجاب مي‌كند.»
حالا مسووليت مبارزه با تروريسم و طالبان مستقيما روي دوش ارتش افغانستان است كه البته به سرعت در حال از دست دادن مواضع خود در مقابل طالبان است. طالبان در حال حاضر پيشرفتي‌هاي شگرفي داشته است و در توييتر نيز گزارش پيروزي‌هايش را منتشر كرده است. در حال حاضر طالبان بيش از 100 منطقه در افغانستان را تصرف كرده است اما هنوز حمله‌اي عليه شهرهاي بزرگ افغانستان صورت نداده است. البته ارتش افغانستان نيز در مبارزه با طالبان موفق شده چند منطقه را بازپس بگيرد اما روند درگيري‌ها نشان مي‌دهد كه اين جنگ قرار است براي مدتي بر سر تصاحب سرزمين‌ها ادامه يابد. رونالد نيومن، سفير سابق امريكا در افغانستان مي‌گويد بايد منتظر ماند و ديد كه نيروهاي شبه‌نظامي افغان كه محبوبيت هم دارند به مبارزه عليه طالبان برمي‌خيزند يا نه. نيومن البته تاكيد مي‌كند كه نمي‌شود پيش‌بيني كرد كه ارتش افغانستان در نبرد با طالبان شكست خواهد خورد. او مي‌گويد: «آنها توان لازم و نيروي انساني لازم را دارند و از تجهيزات خوبي هم برخوردارند. بنابراين آنچه در اين ميان نقش اساسي بازي مي‌كند رهبري نيروها و حميت افغان‌ها در مقابله با طالبان است.»
سرنوشت پيمانكاران امريكايي
اگر نيروهاي ارتش افغان بخواهند از تجهيزات امريكايي كه در اختيارشان است براي مبارزه با طالبان استفاده كنند بدون شك به حضور مستشاران و پيمانكاران امريكايي نياز دارند. در 20 سال گذشته، از يك سو نيروهاي امريكايي با القاعده و طالبان در جنگ بودند و در سوي ديگر پيمانكاران امريكايي به آموزش ارتش افغانستان و تعمير و نگهداري تجهيزات نظامي‌شان مشغول بودند. چند صد پيمانكار امريكايي همچنان در افغانستان باقي مانده‌اند كه بيشترشان به نيروي هوايي افغانستان در پرواز هليكوپترهاي Black Hawk كمك مي‌كنند. اين هليكوپترها بسيار قدرتمند و البته پيچيده هستند و پرواز آنها صرفا با كمك پيمانكاران امريكايي امكان‌پذير است و اگر آنها نير افغانستان را ترك كنند كل اسكادران اين هليكوپترها زمينگير خواهد شد.
در توافق دوحه كه در فوريه 2020 بين دولت ترامپ و طالبان امضا شد قيد شده بود كه اين پيمانكاران بايد به همراه نيروهاي امريكايي افغانستان را ترك كنند. اگرچه دولت بايدن اين توافق را مورد انتقاد قرار داد اما به نظر ميرسد كه مجبور شده به بندهاي آن پايبند بماند.
پيتر برگر، تحليلگر شبكه سي‌ان‌ان در نوشتاري با انتقاد از اين تصميم دولت بايدن نوشته است: «دولت بايدن اعلام كرده كه براساس توافق دولت ترامپ با طالبان مجبور است نيروهاي امريكايي را از افغانستان خارج كند. اما واقعيت اين است كه اين توافق توسط دولت قبلي امريكا امضا شده و براي اين دولت لازم‌الاجرا نيست. دوم اينكه طرف مقابل اين توافق طالبان و القاعده هستند.» برگر در ادامه اين توافق را با توافق هسته‌اي امريكا با ايران مقايسه كرده و نوشته است: «توافق هسته‌اي با ايران در دولت باراك اوباما امضا شد و ايران كه طرف مقابل بود از سال 2015 به تمام تعهدات خود عمل كرد. ايران غني‌سازي اورانيوم را متوقف كرد و به بازرسان آژانس اجازه داد دسترسي كاملي به تاسيسات هسته‌اي ايران داشته باشند. اما دولت ترامپ وقتي روي كار آمد به اين توجيه كه توافق هسته‌اي توسط دولت قبلي امضا شده و او مجبور نيست به آن پايبند باشد از آن خارج شد. حالا دولت ترامپ توافقي با طالبان امضا كرده كه طالبان به تعهدات خود ذيل توافق عمل نكرده است. اين تناقض است كه ترامپ مي‌تواند با توافق هسته‌اي با ايران به رغم پايبندي ايران به تعهدات خود خارج شود اما دولت بايدن مجبور است به توافقي كه دولت ترامپ با طالبان امضا كرده و طالبان به تعهدات خود نيز ذيل آن عمل نكرده، پايبند بماند!
ليزا كورتيس، مدير برنامه ايندو پاسيفيك در مركز New American Security نيز معتقد است: «تصميم دولت بايدن براي خارج كردن همه پيمانكاران در يك زمان واحد، به هيچ عنوان تصميم درستي نيست. به نظر ميرسد كه دولت بايدن نيز اشتباه بودن اين تصميم را دريافته است و حالا پنتاگون به دنبال راهي است تا شماري از اين پيمانكاران را در افغانستان نگه دارد تا به كار تعمير و نگهداري تسليحات نيروي هوايي افغانستان كمك كنند.» كورتس كه خودش بين سال‌هاي 2017 تا 2021 مدير شوراي امنيت ملي در حوزه آسيا مركزي و جنوب بود معتقد است كه دولت امريكا در نهايت حدود 200 پيمانكار را براي تعمير و نگهداري هليكوپترهاي Black Hawk در افغانستان نگه خواهد داشت.
هرچند به اعتقاد پيتر برگر، تحليلگر شبكه سي‌ان‌ان، اين اقدام هم كفايت نمي‌كند. برگر حتي سخنان جو بايدن در خصوص ادامه تلاش زلماي خليلزاد، نماينده ويژه امريكا در امور افغانستان براي برقراري صلح در اين كشور را نيز كافي نمي‌داند. او مي‌نويسد: «اين حرف‌ها خيالات است. اين زلماي خليلزاد همان كسي است كه در دولت دونالد ترامپ به بهانه برقراري صلح با طالبان وارد مذاكره با اين گروه شد و نتيجه‌اش اين شد كه طالبان توانست كنترل بسياري از نقاط افغانستان را به دست بگيرد. قرار بر اين بود كه طالبان از القاعده برائت جسته و به گفت‌وگوهاي واقعي براي برقراري صلح با دولت افغانستان متعهد شود. اما دولت افغانستان همواره از خليلزاد به اين دليل كه آنها را از روند مذاكره با طالبان كنار گذاشته، انتقاد كرده است. واقعيت اين است كه روند برقراري صلح به دست خليلزاد نتيجه‌بخش نبوده است و امريكا سه سال است كه اين روند غلط را ادامه داده است. حالا قرار است ناگهان در دولت بايدن اين روند نتيجه بدهد؟
جو بايدن در سخنراني اخير خود گفته كه امريكا نمي‌تواند براي هميشه و مدت زمان نامعلوم نيروهايش را در افغانستان نگه دارد. اما برگر معتقد است كه امريكا 75 سال است كه 28 هزار نيروي نظامي خود را در كره جنوبي نگه داشته است. چراكه امريكا در آن منطقه منافع استراتژيك دارد. 2 هزار و 500 نيروي امريكايي كه در افغانستان هستند كمتر از 10 درصد تعداد نيروهايي است كه امريكا در كره جنوبي مستقر كرده است. آيا منطقي نيست كه امريكا اين تعداد نيرو را براي كمك به دولت افغانستان در نبرد با طالبان در اين كشور نگه دارد؟