مصطفي كاظمي نمي‌تواند ۲۵۰۰ نظامي امريكايي را به خانه‌هاي‌شان برگرداند
نمايش ديپلماتيك كاخ سفيد
شهاب شهسواري
مصطفي كاظمي، نخست‌وزير عراق امروز به واشنگتن دي‌سي مي‌رود تا در كاخ سفيد با جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا گفت‌وگو كند. نخست‌وزير عراق كه چند ماهي بيشتر از دوره صدارتش باقي نمانده و به زودي جاي خود را به ديگري خواهد داد، اميدوار است در اين سفر با دستاوردي به بغداد بازگردد كه دست كم انتقادهاي تند جناح‌هاي سياسي مخالف حضور نظامي امريكا را آرام‌تر كند. اما معلوم نيست امريكايي‌ها چندان تمايلي به دادن اين امتياز به كاظمي داشته‌باشند. دستور كار اين گفت‌وگوها هر چند شامل روابط دوجانبه و مسائل منطقه‌اي هم مي‌شود، اما يك موضوع كليدي و محوري تمام سفر را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. سوالي كه در پايان اين سفر مصطفي كاظمي بايد به آن پاسخ دهد، اين است كه سرنوشت نيروهاي امريكايي در عراق چه خواهد شد؟ عمليات تروريستي سال ۱۳۹۸ نظاميان امريكايي در خاك عراق كه به ترور شهيد سردار سپهبد قاسم سليماني و ابومهدي المهندس، فرماندهان نبرد عليه تروريسم در عراق انجاميد، باعث شد تا پارلمان عراق قطعنامه‌اي الزام‌آور براي خروج كامل نظاميان امريكايي از خاك عراق تصويب كند. از زمان تصويب اين قطعنامه تاكنون هنوز بغداد و واشنگتن نتوانسته‌اند به ساز و كار دقيقي براي اجراي آن دست پيدا كنند، هر چند كه منتقدان دولت بغداد معتقدند كه نه در واشنگتن و نه در بغداد اراده جدي براي اجراي اين قانون وجود ندارد. با اين حال دولت كنوني عراق راه‌حلي ميانه براي راضي نگه داشتن طرفين در نظر گرفته است. فواد حسين، وزير خارجه عراق از هفته گذشته در واشنگتن به سر مي‌برد تا در گفت‌وگو با مقام‌هاي امريكايي، زمينه توافق نهايي ميان رهبران دو كشور در ديدار روز دوشنبه را آماده كند. مشخص است امريكايي‌ها هر چند در اواخر دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ تصميم گرفتند تعداد نظاميان خود در خاك عراق را به شكل چشمگيري كاهش دهند، اما خواهان ترك كامل خاك عراق نيستند. در برابر گروه‌هاي عراقي به ويژه گروه‌هاي شيعه و نيروهاي مسلح عضو حشدالشعبي كه فرماندهان خود را در عمليات تروريستي ايالات متحده امريكا در فرودگاه بغداد از دست داده‌اند، به چيزي كمتر از خروج كامل نظاميان امريكايي بر اساس مصوبه پارلمان رضايت نمي‌دهند. راه‌حل ميانه‌اي كه دولت ارايه داده خارج شدن نيروهاي رزمي امريكا از عراق و باقي ماندن مستشاران نظامي است. كاظمي كه صبح ديروز به سمت امريكا پرواز كرد، پيش از سفرش در گفت‌وگويي با خبرگزاري امريكايي آسوشيتدپرس كه روز يكشنبه منتشر شد، گفته است: «ما در خاك عراق به هيچ نيروي رزمي خارجي نياز نداريم.» محور وعده‌هاي دولت عراق به منتقدان حضور نظامي امريكا در خاك عراق، خروج كامل نيروهاي رزمي امريكايي از خاك اين كشور به ازاي باقي ماندن مستشاران نظامي امريكايي با ماموريت «آموزش و مشاوره» نظاميان عراقي است. كاظمي به آسوشيتدپرس گفته است: «جنگ عليه داعش و آمادگي نظاميان ما نيازمند يك جدول زمان‌بندي مشخص است و اين جدول به مذاكراتي بستگي دارد كه با امريكايي‌ها انجام مي‌دهيم.» كاظمي ادامه داده است: «آنچه ما از حضور امريكايي‌ها در عراق مي‌خواهيم، حمايت از نيروهاي‌مان و آموزش و بهبود اثرگذاري و توانمندي آنها به علاوه همكاري در زمينه‌هاي امنيتي است. عراق تجهيزات و سلاح‌هاي امريكايي دارد كه نياز به تعمير و نگهداري و آموزش دارند. به همين جهت ما از امريكايي‌ها خواهيم خواست تا به حمايت از نيروهاي ما در اين زمينه‌ها ادامه دهند.»
وعده‌هاي عملي نشده
مصطفي كاظمي، زماني كه بهار سال گذشته به عنوان نخست‌وزير عراق انتخاب شد، وعده‌هاي زيادي را مطرح كرد. او قرار بود عاملان كشتار معترضان تابستان و پاييز ۱۳۹۸ را شناسايي و مجازات كند، وضعيت اقتصادي كشور را سر و سامان دهد، با فساد مبارزه و سلاح‌هاي غيرقانوني را از خاك عراق جمع‌آوري كند. همه اينها را اضافه كنيد به مسووليت سنگيني كه پارلمان عراق بر دوش نخست‌وزير گذاشته‌بود تا به حضور نظاميان امريكايي از خاك عراق پايان دهد. رييس پيشين دستگاه امنيتي عراق، ديگر وقت چنداني براي عملي كردن وعده‌هايش ندارد، چرا كه قول داده مهرماه امسال انتخاباتي برگزار كند كه خودش به عنوان نامزد در آن شركت نمي‌كند. كاظمي براي چهارمين دور گفت‌وگوهاي راهبردي ميان امريكا و عراق به واشنگتن سفر مي‌كند و انتظار مي‌رود كه در اين سفر با ديدار مستقيم رهبران دو كشور، نتيجه‌اي قطعي در مورد ساز و كار خروج نظاميان امريكايي از عراق يا دست كم آن‌گونه كه بغداد اعلام كرده است «نيروهاي رزمي امريكا» اعلام شود. كاظمي در سخناني پيش از ترك عراق گفت: اين سفر در چارچوب تلاش‌هاي عراق براي تقويت رابطه نزديك با امريكا بر پايه احترام متبادل و همكاري‌هاي دوجانبه در زمينه‌هاي مختلف صورت مي‌گيرد و اوج تلاش‌هاي طولاني مدت و اقدامات فشرده در جلسات گفت‌وگوي راهبردي ميان طرفين به منظور سازماندهي روابط امنيتي بين دو كشور براساس منافع ملي عراق است.
مشخص نيست دولت بايدن تا چه اندازه آمادگي داشته‌باشد به نخست‌وزيري كه دولتش مستعجل است و به زودي جاي خود را به فردي ديگر خواهد داد، امتياز بدهد. امريكايي‌ها انگيزه حضور نظاميان خود در خاك عراق را گرچه به بهانه مبارزه با داعش عنوان مي‌كنند، اما از آن به عنوان اهرمي براي جلوگيري از مسلط شدن گروه‌هاي نزديك به ايران در عراق استفاده مي‌كنند. به‌طور قطع هر توافقي كه در ديدار امروز ميان بايدن و كاظمي اعلام شود، تا پس از پايان انتخابات عراق و استقرار دولت جديدي در عراق كه مورد پسند امريكايي‌ها باشد، اجرايي نخواهد شد.
نيويورك تايمز: كسي از عراق نمي‌رود
يك رسانه امريكايي اما پيشاپيش نتيجه مذاكرات بايدن و كاظمي را پوچ اعلام كرده و به نقل از برخي مقام‌هاي آگاه بدون نام در دولت و وزارت دفاع امريكا نوشته است كه عملا هيچ يك از ۲۵۰۰ نيروي امريكايي قرار نيست خاك عراق را ترك كنند و شايد فقط تعداد اندكي به عنوان يك اقدام نمايشي از عراق خارج شوند. به نوشته اين روزنامه نيروهاي امريكايي كه در عراق هستند فقط قرار است روي كاغذ تغيير ماموريت‌شان اعلام شود. نيويورك تايمز مي‌نويسد: «اين‌گونه كاظمي با يك مدال سياسي بر سينه به خانه بر مي‌گردد تا جناح‌هاي ضدامريكايي را راضي نگه دارد و حضور نظامي امريكا در عراق هم استمرار پيدا مي‌كند.» يك مقام امريكايي به نيويورك‌تايمز مي‌گويد: «تا پايان سال ۲۰۲۱ هيچ نيروي رزمي امريكايي در خاك عراق باقي نخواهد ماند، ما برخي تغييرات را انجام مي‌دهيم تا اين تعهد عملي شود.» نيويورك تايمز سفر كاظمي به واشنگتن را يك «نمايش ديپلماتيك» براي كاظمي عنوان مي‌كند تا بتواند بر لبه باريك خواسته‌ها و مطالبات دو متحد اصلي‌اش يعني ايران و امريكا حركت كند.
انتقاد از توافق نمايشي
«قيس الخزعلي»، دبيركل جنبش «عصائب اهل‌الحق» عراق گفت: اظهارات وزير خارجه عراق مبني بر اينكه نيروهاي عراقي همچنان به كمك نيروهاي امريكايي نياز دارند، بسيار تاسف‌بار است. وي افزود: اين اظهارات از سوي ما و هر فرد عراقي كه به نهادهاي نظامي امنيتي خود افتخار مي‌كند مردود است و نشانگر حقيقت توانمندي‌هاي نيروهاي ارتش، پليس فدرال، حشدالشعبي، مبارزه با تروريسم و تجارب آنها پس از كسب پيروزي مقابل داعش نيست. از سوي ديگر، «نصر الشمري» معاون دبيركل جنبش مقاومت اسلامي نجباء در اين زمينه تصريح كرد: اظهارات وزير خارجه عراق باعث تاسف است. اين سخنان در راستاي خواست امريكايي‌ها مطرح شده كه به هر بهانه‌اي به دنبال طولاني كردن حضور خود در عراق و ادامه نقض حاكميت و غارت ثروت‌ها و تهديد امنيت آن هستند. الشمري همچنين ضمن مخالفت با اظهارات فواد حسين تاكيد كرد: اين‌گونه سخنان توهين به نيروهاي امنيتي عراقي و توانمندي‌هاي آنها تلقي مي‌شود. عراقي‌ها با توجه به توانمندي‌هاي نظامي كه دارند، مي‌توانند از كشور خود در مقابل هرگونه چالش داخلي و خارجي محافظت كنند. به گزارش خبرگزاري مهر، «قاسم الكريطي» از فرماندهان حشد الشعبي در سخناني تاكيد كرد كه امريكايي‌ها براي خارج ساختن نيروهاي نظامي‌شان از خاك عراق جديت لازم را ندارند. بر اساس اين گزارش، اين فرمانده حشد الشعبي در ادامه اظهارات خود افزود: امريكايي‌ها هم‌اكنون در عراق حضور دارند و ادعاها درباره كاهش تعداد نيروهاي امريكايي يك دروغ بزرگ محسوب مي‌شود. وي ادامه داد: دوربين‌هاي حرارتي واقع در استان صلاح‌الدين نحوه هلي برن عناصر تكفيري داعش در داخل اين استان توسط بالگردهاي ايالات متحده امريكا را ثبت و ضبط كرده‌اند. الكريطي افزود: ما نيازي به حضور نيروهاي خارجي در كشورمان نداريم و قادر به حمايت از خود هستيم.
كاظمي به زودي به تهران خواهد آمد
درست يك سال پيش بود كه مصطفي كاظمي، در سفري رسمي به تهران آمد تا با حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي ايران و مقام معظم رهبري ديدار و گفت‌وگو كند. او گفته است كه حالا باز هم قصد سفر به تهران دارد، هر چند اين‌بار نه براي ديدار با روحاني بلكه براي ديدار با رييس دولت سيزدهم كه به زودي كار خود را آغاز خواهد كرد. هفته گذشته مصطفي كاظمي در گفت‌وگو با شبكه ي العربيه گفته‌بود كه در سفر سيد ابراهيم رييسي، رييس وقت قوه قضاييه به بغداد ديدار مفيدي با او داشته است و قصد دارد اين آشنايي را توسعه دهد. از آنجا كه تا كمتر از يك ماه ديگر دولت جديد در تهران مستقر خواهد شد و كمتر از سه ماه به برگزاري انتخابات در عراق باقي مانده است، پيش‌بيني مي‌شود كه مصطفي كاظمي شهريور ماه سال جاري به تهران سفر كند.