تلفات غيرنظاميان بعد از شروع خروج نظاميان خارجي به بيشترين حد در ۱۲ سال گذشته رسيده است
بهار خونين افغانستان
شهاب شهسواري
براساس تازه‌ترين گزارش سازمان ملل متحد، ارديبهشت و خرداد امسال تلفات غيرنظاميان افغانستان به بالاترين ركورد خود از زمان ثبت اين آمار از سال ۲۰۰۹ توسط سازمان ملل متحد رسيده است. اين آمار نشان مي‌دهد كه با آغاز روند خروج نظاميان خارجي از افغانستان كه براساس توافق دوستي دولت ايالات متحده امريكا با گروه شبه‌نظامي طالبان از يكم ماه مه امسال شروع شد تا به امروز بيش از هر زمان ديگر در ۱۲ سال گذشته بر جمعيت غيرنظامي افغانستان تاثير گذاشته است. براساس آمار سازمان ملل متحد بخش عمده تلفات غيرنظامي در مناطق روستايي اتفاق افتاده است. سازمان ملل در گزارش خود با عنوان «حفاظت از غيرنظاميان در درگيري‌هاي مسلحانه» اضافه مي‌كند كه اگر جنگ به مراكز شهري بزرگ كشيده شود، نتايج فاجعه‌باري در انتظار افغانستان خواهد بود. از زماني كه گروه شبه‌نظامي طالبان عمليات بهاره خود را آغاز كرد تاكنون بخش‌هاي بزرگي از خاك اين كشور تحت تصرف اين گروه شبه‌نظامي درآمده است. گزارش جديد سازمان ملل متحد از ميزان تلفات غيرنظاميان در شش ماه گذشته، نخستين گزارش از اين دست است كه آثار عقب‌نشيني ناگهاني و غيرمسوولانه امريكا از افغانستان بعد از ۲۰ سال اشغال اين كشور را نشان مي‌دهد. به نوشته اين گزارش ميزان تلفات در شش‌ماهه نخست سال ۲۰۲۱ كم‌سابقه بود و بخش بزرگي از اين تلفات نيز محصول اقدام‌هاي مسلحانه شبه‌نظاميان طالبان و گروه‌هاي تروريستي بود. به رغم اين رشد كم‌سابقه، گزارش مذكور به افزايش ناگهاني و مستمر اين تلفات از روز يكم ماه مه، يعني ضرب‌الاجل خروج نظاميان خارجي از افغانستان اشاره مي‌كند. در بازه دو ماه مه و ژوئن ۲۰۲۱ دست كم ۷۸۳ غيرنظامي افغان در درگيري‌هاي مسلحانه كشته شده‌اند و ۱۶۰۹ نفر نيز مجروح شده‌اند. اين ارقام تقريبا برابر با تلفات چهار ماه قبل از آن از ابتداي سال تا پيش از ماه مه است. به گزارش گاردين دبورا لايونز، نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل در امور افغانستان مي‌گويد: «من از طالبان و دولت افغانستان استدعا مي‌كنم كه در رويكرد اين درگيري ناخوشايند و دردناك و آثار آن بر شهروندان غيرنظامي تجديد نظر كنند.» او تاكيد مي‌كند: «گزارش جديد به روشني هشدار مي‌دهد كه اگر خشونت‌هاي رو به افزايش متوقف نشوند، تعداد بي‌سابقه‌اي از شهروندان غيرنظامي افغان كشته و معلول خواهند شد.» در گزارش سازمان ملل آمده است كه نزديك به دو سوم از تلفات غيرنظامي بر اثر حملات گروه‌هاي شبه‌نظامي از جمله طالبان و شاخه گروه تروريستي داعش در افغانستان رخ داده است. يك‌چهارم تلفات هم مربوط به حملات نيروهاي دولتي بوده است و بقيه تلفات را به صورت دقيق نمي‌توان به يكي از طرفين نسبت داد. براي اولين‌بار از سال ۲۰۰۹ كه سازمان ملل متحد امريكا تلفات غيرنظاميان در افغانستان را ثبت مي‌كند، هيچ كشته يا مجروح غيرنظامي به حملات نيروهاي خارجي مستقر در افغانستان نسبت داده‌نشده است. چرا كه عملا امريكا و متحدانش در ناتو عمليات خود را از مدت‌ها قبل از آغاز سال جاري ميلادي متوقف كرده بودند. اين گزارش مي‌افزايد كه ديگر عملا مي‌توان گفت كه تمام درگيري‌هاي مسلحانه در افغانستان فقط ميان گروه‌هاي افغان و دولت افغانستان رخ مي‌دهد. تعداد تلفات زنان و دختران غيرنظامي بر اساس اين گزارش نسبت به هر زمان ديگري افزايش يافته است. حمله به يك مدرسه دخترانه در كابل كه باعث كشته شدن دست كم ۸۵ دختر دانش‌آموز و مجروح شدن ۲۰۰ نفر ديگر شد، يكي از عواملي است كه آمار تلفات زنان و به‌خصوص دختران و كودكان را در گزارش اخير به شكل قابل توجهي افزايش داده است. رشد قابل توجه تلفات در پي چهار سال كاهش مستمر آمار تلفات غيرنظاميان از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ در نيمه اول سال، نشان‌دهنده افزايش حجم خشونت‌ها در افغانستان و افزايش بي‌ثباتي در اين كشور در پي آغاز خروج نظاميان خارجي است. مين‌هاي جاسازي شده همچنان اصلي‌ترين عامل معلوليت و مجروحيت در افغانستان است و از هر سه مرگ يا مجروحيت يكي از آنها به دليل انفجار مين رخ مي‌دهد. بر اساس گزارش‌ها در نبردهاي اخير ميزان بسيار بيشتري مين در مسير جاده‌ها و خانه‌ها به ويژه در نقاطي كه توسط طالبان تصرف شده‌اند جاسازي شده است. از آنجا كه استفاده از مين ضدنفر مي‌تواند باعث مرگ هر كسي كه روي آن پا بگذارد يا آن را از زير خاك در بياورد، باشد، به عنوان سلاح كشتار بدون تبعيض شناخته مي‌شود و به لحاظ حقوق بين‌الملل با تقريب دقيقي استفاده از آن غيرقانوني محسوب مي‌شود. اين گزارش به شكل ويژه در مورد استفاده فزاينده از مين‌هاي ضد نفر در افغانستان اشاره مي‌كند و مي‌نويسد: «مستندات زيادي وجود دارد كه نشان مي‌دهد در بسياري از جاده‌ها و مسيرهاي منتهي به محل‌هاي تحت سلطه گروه‌هاي شبه‌نظامي مين‌گذاري انجام شده است و اطراف خانه‌ها و اماكني كه مجبور به ترك آن شده‌اند، مين‌هايي كار گذاشته‌اند.» بعد از تلفات بر اثر برخورد با مين ضد نفر، دومين عامل تلفات در شش ماهه نخست سال ۲۰۲۱ نبرد مستقيم پياده‌نظام است. به نوشته اين گزارش هر چقدر كه درگيري‌ها براي كنترل افغانستان به سمت شهرهاي بزرگ‌تر گسترش پيدا كند، پيش‌بيني مي‌شود كه اين تلفات نيز بيش از پيش افزايش پيدا كند. در اين گزارش آمده است: «بخش اعظم نبردهايي كه در ماه مه و ژوئن امسال رخ داد در مناطق خارج از شهرها بود، مناطقي كه عمدتا تعداد سكنه بسيار كمتري دارند. سازمان ملل به‌شدت ابراز نگراني مي‌كند كه اگر اين نبردهاي سنگين به درون شهرها و مناطق مسكوني شهري با جمعيت متراكم‌تر كشيده شود چه عواقب فاجعه‌باري در انتظار جمعيت غيرنظامي افغانستان خواهد بود.» سومين عامل تلفات در ميان غيرنظاميان، قتل هدفمند شهروندان غيرنظامي توسط شبه‌نظاميان و تروريست‌ها و عامل چهارم حملات هوايي ارتش افغانستان عنوان شده است. براساس اين گزارش تعداد عمليات هوايي ارتش افغانستان در طول شش ماهه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن سه برابر بيشتر شده است و به ۴۲۵۰ عمليات هوايي رسيده است كه در نتيجه آن تعداد تلفات غيرنظامي ناشي از اين حملات هم دو برابر شده‌اند. علاوه بر تلفات غيرنظاميان، مورد ديگري كه در گزارش اخير سازمان ملل متحد مورد اشاره قرار گرفته است، غارت اموال و تجهيزات زيرساختي در شهرها و روستاهايي است كه تحت تهاجم قرار مي‌گيرند. به نوشته اين گزارش «خانه‌هاي شخصي، مدارس، كلينيك‌ها، برج‌ها و ستون‌هاي مخابراتي و برقي، تجهيزات آبرساني، پل‌ها، فروشگاه‌ها و مجموعه‌هاي آپارتماني» از جمله اهداف غارت‌ها و تخريب توسط شبه‌نظاميان بعد از تصرف شهرها و روستاهاي تازه هستند. در اين گزارش آمده است: «بخش عمده‌اي از رويدادهاي تخريب املاك و اموال خصوصي بعد از تصرف شهرها و توسط طالبان انجام شده است.» دبورا لايونز، فرستاده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد خطاب به رهبران افغانستان و شبه‌نظاميان مي‌گويد: «تلاش‌ها بر سر ميز مذاكره را افزايش دهيد و نبرد افغان با افغان را متوقف كنيد. از مردم افغانستان محافظت كنيد و به آنها اميد به آينده بهتر بدهيد.»