چالش بازار كار؛ عميق‌تر از هميشه

شيوع كرونا، ادامه‌دار شدن تحريم‌ها و البته تعطيلي چند باره اصناف در هفته‌هاي گذشته باعث گرايش افراد به اشتغال ناقص شد. اگرچه كه نبايد از افزايش هزينه‌هاي زندگي و بالا رفتن تورم در اين گرايش نيز به سادگي عبور كرد. از سوي ديگر برخي كارفرمايان براي اينكه به تعهدات خود عمل نكنند نيز از نيروي كار نيمه وقت استفاده مي‌كنند كه اين امر نيز در بالا بردن اشتغال ناقص بي‌تاثير نيست.   نتايج طرح آمارگيري نيروي‌كار بهار 1400 حاكي از اين است كه در مقايسه با فصل مشابه سال قبل، بيش از ٤٩٩ هزار نفر به جمعيت فعال از نظر اقتصادي (شاغل و بيكار) افزوده شده است. اين ميزان در فاصله بهار ١٣٩٨ نسبت به بهار ١٣٩٩ كاهشي معادل دو ميليون نفر داشته است. با اين وجود، جمعيت فعال ٢٥ ميليون و ٩٦٧ هزار نفري در بهار امسال، همچنان نسبت به جمعيت فعال ٢٧ ميليون و 460 هزار نفري بهار ١٣٩٨ از فاصله قابل‌توجهي برخوردار است. بررسي نرخ بيكاري افراد ١٥ ساله و بيشتر نشان مي‌دهد كه ٨,٨درصد از جمعيت فعال (شاغل و بيكار)، بيكار بوده‌اند. بررسي روند تغييرات نرخ بيكاري حاكي از آن است كه اين شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٩)، يك درصد كاهش يافته است. در بهار 1400، به ميزان ٤١,٤ درصد جمعيت ١٥ ساله و بيشتر از نظر اقتصادي فعال بوده‌اند، يعني در گروه شاغلان يا بيكاران قرار گرفته‌اند.  بررسي تغييرات نرخ مشاركت اقتصادي حاكي از آن است كه اين نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٩) 0.4درصد افزايش يافته است. جمعيت شاغلين ١٥ ساله و بيشتر در اين فصل ٢٣ ميليون و ٦٧٦ هزار نفر بوده كه نسبت به فصل مشابه سال قبل ٧١٣ هزار نفر افزايش داشته است. بررسي اشتغال در بخش‌هاي عمده اقتصادي نشان مي‌دهد كه در بهار سال جاري، بخش خدمات با ٤٨,٨درصد بيشترين سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدي بخش‌هاي صنعت با ٣٣,٢درصد و كشاورزي با ١٧.٩درصد قرار دارند. بررسي سهم اشتغال ناقص جمعيت ١٥ ساله و بيشتر نشان مي‌دهد كه در بهار 1400، ٩,٨ درصد جمعيت شاغل، به دلايل اقتصادي (فصل غيركاري، ركود كاري، پيدا نكردن كار با ساعت بيشتر و...) كمتر از ٤٤ ساعت در هفته كار كرده و آماده براي انجام كار اضافي بوده‌اند. اين در حالي است كه ٣٦.٤ درصد از شاغلين ١٥ ساله و بيشتر، ٤٩ ساعت و بيشتر در هفته كار كرده‌اند. سهم اشتغال ناقص نشان مي‌دهد كه 9.8درصد جمعيت شاغل، داراي اشتغال ناقص بوده‌اند. اين شاخص در بين مردان بيشتر از زنان و در نقاط روستايي بيشتر از نقاط شهري بوده است.  سهم اشتغال ناقص در بهار 1400 نسبت به فصل مشابه سال قبل 1.9 درصد افزايش پيدا كرده است. برخي كارشناسان بر اين باورند كه براي ايجاد اشتغال پايدار نبايد به درآمدهاي نفتي متكي بود وگرنه با هر تحريم يا شناسايي سويه‌هاي جديد براي كرونا، مشكل كشور وسيع‌تر و اشتغال‌تر بيشتر از گذشته تحت تاثير قرار مي‌گيرد. بر اين اساس اگر به درآمدهاي نفتي متكي نباشيم، ناچارا به سمت يك اقتصاد توليد محور با اشتغال پايدار حركت مي‌كنيم كه در پس آن مي‌توان به اشتغال پايدار نيز رسيد. «يكي از عوامل موثر براي وجود يك اقتصاد توانمند، داشتن ارتباط با دنيا است تا در سايه ارتباط، مبادلات خود را توسعه دهند و محصولات‌شان را به كشورهاي همسايه بفروشند.» اين گفته‌هاي ناصر چمني، فعال كارگري است. او در بخش ديگري از سخنان خود به سير نفت در كشور نيز اشاره كرد و گفت: «سير نفت در كشور ما به گونه‌اي بوده كه هر دولتي كه سر كار آمده اولين پايه و مبناي اقتصادي‌اش را درآمد نفت قرار داده و اين امر باعث شده تا نتواند به سمت يك اقتصاد توليد محور با ايجاد اشتغال پايدار حركت كند.» تغييرات نرخ مشاركت اقتصادي، بيكاري افراد در بخش خدمات و مهم‌تر از همه وضعيت وخيم در برخي شهرها و احتمال ورود به پيك ششم كرونا كه ممكن است به تعطيلي‌هاي چند باره بينجامد، مهم‌ترين چالش 
پيش روي دولت سيزدهم است كه هفته جاري كار خود را به صورت رسمي شروع مي‌كند. اقتصاد كشور از سال 97 كه امريكا به صورت يك‌جانبه از برجام خارج شد تا سال جاري دو بحران بزرگ را پيش روي خود دارد كه علاوه بر اشتغال بر تورم نيز تاثيرگذار بوده است. تورم بيش از 44درصدي در تير ماه مي‌تواند هر كارفرما و واحد توليدي را با مشكل شديد و عديده‌اي مواجه كند كه اين امر نيز بر استخدام نيروي كار تاثيرات فراواني خواهد داشت.