جان كري، نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور تغييرات اقليمي به گلاسكو مي‌رود
«آخرين فرصت نجات زمين»
محمدحسين لطف‌الهي
جان كري، نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور تغييرات اقليمي مي‌گويد اتفاقاتي كه در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ رخ داد و نحوه مواجهه دولت وقت ايالات متحده با مساله محيط زيست باعث شده ديگر كشورها اعتماد خود را نسبت به واشنگتن از دست بدهند و سوال كنند كه چه تضميني وجود دارد با روي كار آمدن رييس‌جمهوري ديگر، ايالات متحده دوباره تعهدات محيط زيستي خود را زير پا نگذارد؟
در حالي كه آتش‌سوزي، سيل و توفان‌هاي سهمگين تابستان امسال بخش‌هايي از كره زمين را درگير كرده است، در حالي كه يخچال‌هاي قطبي متلاشي شده و فرو مي‌ريزند و در حالي كه تغييرات اقليمي، تغييرات ژئوپليتيك جديدي را در جهان رقم مي‌زند، دولت ايالات متحده از معدود دولت‌هايي است كه با تغيير روش مخرب قبلي در برخورد با اين موضوع مي‌كوشد تا با اعمال برخي سياست‌هاي جديد خود را براي مقابله با تهديدي كه مي‌تواند آينده دنيا را متحول كند، به مقابله بپردازد.
جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده در طول رقابت‌هاي انتخاباتي و در زماني كه دونالد ترامپ با دروغ خواندن «گرمايش زمين» و تغييرات اقليمي وعده مي‌داد ملاحظات محيط زيستي را ناديده مي‌گيرد و صنايع آلاينده و توليد‌كننده كربن نظير نفت و گاز را توسعه مي‌دهد، ترجيح داد مسيري متفاوت را در پيش بگيرد و با گوشزد كردن تهديدهايي كه از جانب تغييرات اقليمي آينده جهان را تهديد مي‌كند، از مردم امريكا بخواهد تا او را انتخاب كنند. او زماني كه در انتخابات به پيروزي رسيد جان كري، وزير خارجه ايالات متحده در دوره رياست‌جمهوري باراك اوباما را به عنوان نماينده ويژه خود در امور تغييرات اقليمي منصوب كرد و با اضافه كردن اين منصب جديد به كابينه نشان داد كه موضوع محيط زيست و تغييرات اقليمي براي دولت جديد از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
كري 77 ساله كه فعاليت‌هاي سياسي خود را از جنبش ضدجنگ ويتنام آغاز كرد و پس از 28 سال حضور در سناي امريكا به وزارت خارجه رفت تا سكاندار دستگاه سياست خارجي ايالات متحده باشد، پس از دستيابي به توافق هسته‌اي با ايران در سال 2015 و برداشتن گامي بسيار بزرگ در مسير حل يكي از چالش‌هاي سياست خارجي امريكا در قرن بيست و يكم، اين‌بار تلاش دارد امريكا و جهان را از بحراني بزرگ نجات دهد. او در اين مسير نيز با چالش‌هايي مواجه است.
نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور تغييرات اقليمي قرار است از 31 اكتبر تا 12 نوامبر هيات امريكايي را در سفر به گلاسكوي اسكاتلند رهبري كند؛ جايي كه قرار است سازمان ملل متحد ميزبان يك كنفرانس چند جانبه درباره تغييرات اقليمي باشد. كري در حال حاضر نه تنها با مجموعه‌اي بحران‌ها در حوزه اقليمي دست و پنجه نرم مي‌كند كه حل و فصل آنها نياز به همكاري‌هاي گسترده ديگر قدرت‌هاي جهاني و برنامه‌ريزي دقيق دارد بلكه با چالشي سياسي روبرو است كه ميراث دولت پيشين امريكاست. هيات امريكايي در حالي اين سفر را انجام خواهد داد كه از اعتبار بسيار كمتري نسبت به گذشته برخوردار است و در چنين شرايطي جان كري وظيفه دارد علاوه بر كشورهاي دوست، كشورهايي را كه روابط تنش‌آلودي با امريكا دارند راضي كند تا با كنار گذاشتن مسائل ديگر، پذيراي همكاري‌هاي مشترك در حوزه مقابله با تغييرات اقليمي باشند.
«آخرين فرصت نجات زمين»
جان كري در گفت‌وگويي با نشريه نيويوركر، كنفرانس گلاسكو را يكي از آخرين فرصت‌ها براي ممانعت از افزايش دماي بيش از 1.5 درجه سانتيگرادي زمين تا سال 2100 ميلادي مي‌داند. او در توضيح اين وضعيت مي‌گويد: «در ماه آوريل در نشستي مجازي كه رييس‌جمهور بايدن ميزبان آن بود، 40 كشور شركت داشتند و 20 اقتصاد بزرگ دنيا در اين نشست حاضر شدند و ما گفت‌وگوهايي داشتيم. تاكنون - فارغ از نشست ماه آوريل - كشورهايي كه مجموعا 55 درصد توليد ناخالص ملي جهان را تشكيل مي‌دهند، متعهد شدند كه در مسير نگه داشتن افزايش دماي زمين تا كمتر 1.5 درجه سانتيگراد همكاري كنند. به اين معنا كه باقي كشورها كه 45 درصد توليد ناخالص ملي جهان را در اختيار دارند شامل چين، روسيه و هند هنوز حاضر به پذيرش تعهدات بيشتر در اين راستا نشده‌اند و اگر اين كشورها نپذيرند به اجراي تعهدات كاهش توليد كربن تا قبل از سال 2030 ميلادي تن بدهند، عملا روياي نگه داشتن افزايش دماي زمين تا سطح 1.5 درجه سانتيگراد بر باد مي‌رود.»
چالشي به نام چين
ايالات متحده يكي از اصلي‌ترين چالش‌هاي پيش روي خود را راضي كردن چين به همكاري و سرعت بخشيدن به كاهش توليد كربن مي‌داند. واكنش كري به سوالي در خصوص چين، مجموعه‌اي از تعريف و تمجيد و انتقاد همزمان بود. كري معتقد است چين يكي از كشورهايي است كه به سرعت در حال حركت به سمت انرژي‌هاي تجديدپذير است و كارنامه بسيار خوبي در اين زمينه دارد اما استفاده بيش از اندازه اين كشور از سوخت‌هاي فسيلي براي پيشبرد طرح‌هاي توسعه اقتصادي عاملي است كه باعث مي‌شود همچنان توليد دي‌اكسيد كربن در چين در سطح بسيار بالايي باشد.
چين در اسناد سياستگذاري داخلي خود متعهد شده است كه توليد گاز كربن را تا سال 2060 ميلادي به صفر برساند و معتقد است اين واقع‌بينانه‌ترين برنامه محيط‌زيستي ممكن است كه مي‌توانست از سوي دولت مركزي در دستور كار قرار بگيرد. لو يوچنگ، معاون وزير امور خارجه چين، چندي پيش در مصاحبه‌اي با آسوشيتدپرس درباره انتظاراتي كه از اين كشور وجود دارد، گفته بود: «براي يك كشور بزرگ با جمعيتي بالغ بر 1.4 ميليارد نفر، دستيابي به اهداف كنوني هم چندان راحت و در دسترس به نظر نمي‌رسد.» او تاكيد داشت: «برخي كشورها از چين مي‌خواهند تا اقدامات بسيار بيشتري در زمينه كاهش توليد كربن صورت دهد اما باور من اين است كه بسياري از اين انتظارات بر اساس نگاهي واقع‌گرايانه مطرح نشده‌اند.»
بر اساس گزارشي كه نيويورك تايمز در ماه آوريل منتشر كرد، در حال حاضر چين خود را به عنوان يكي از متعهدترين كشورها به مبارزه با تغييرات اقليمي معرفي مي‌كند در حالي كه در واقعيت سهم 28 درصدي در توليد كربن جهاني دارد. اين رقم براي ايالات متحده حدود 15 درصد است. بسياري از تحليلگران اصرار دارند كه چين بايد تلاش‌هاي بيشتري در راستاي كاهش توليد گازهاي گلخانه‌اي داشته باشد و بدون همكاري چين و ايالات متحده مقابله با بحران ممكن نيست.
در مقابل اين انتقادات، چين معتقد است كه نمي‌تواند با توجه به تجربه دوره ترامپ، به ايالات متحده اعتماد كند.
«هيچ كس مانند ترامپ نخواهد شد»
جان كري بر اين باور است كه ديگر هيچ سياستمداري در امريكا مسير و روش ترامپ را در مواجهه با مساله تغييرات اقليمي و بحران‌هاي محيط زيستي در پيش نخواهد گرفت. او مي‌گويد: «اين اتفاق نخواهد افتاد چرا كه در سراسر كره زمين بخش خصوصي به سمت اجراي طرح‌هايي پيش مي‌رود كه دولت‌ها انجامش نداده‌اند.» نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا مي‌افزايد: «بانك‌ها، صنايع بزرگ و شركت‌هايي كه نبض اقتصاد را در دست دارند معيارهاي زيست محيطي را براي اجراي پروژه‌هاي‌شان در نظر مي‌گيرند و تعهداتي جدي را براي اهداف توسعه پايدار پذيرفته‌اند. براي نمونه تاكنون از سوي بانك‌ها كارهاي بزرگي انجام شده است. در حال حاضر ميلياردها دلار براي سرمايه‌گذاري در زمينه انرژي‌هاي تجديدپذير جايگزين، چه خورشيدي و چه آبي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در نتيجه حجم فوق‌العاده‌اي از فرصت‌هاي اقتصادي ايجاد مي‌شود. صادقانه من فكر نمي‌كنم هيچ سياستمداري بخواهد اين موضوع را تغيير دهد اما، همچنين معتقدم كه اساسا قادر به انجام اين كار [كنار گذاشتن ملاحظات محيط زيستي] باشند.»