حمايت روسيه از گفت‌وگوي ملي فراگير در افغانستان
محمود فاضلي
يكي از كشورهايي كه تحولات كنوني افغانستان مستقيم و غيرمستقيم بر آن تاثير مي‌گذارد و با دقت نظاره‌گر آن است، روسيه است. مسكو در يك سال اخير دو بار گفت‌وگوهاي افغانستان را در پايتخت روسيه برگزار كرده كه نمايندگان دولت افغانستان، گروه‌هاي سياسي و نمايندگاني از گروه طالبان در آن شركت داشتند. آخرين نشست در مسكو 28 اسفند سال گذشته به رياست سرگئي لاوروف وزير خارجه روسيه و با حضور امريكا، چين و پاكستان، نمايندگان دولت افغانستان، گروه طالبان و هيات قطري و سازمان ملل متحد بود. با تسلط طالبان بر افغانستان، روسيه از آغاز يك گفت‌وگوي ملي فراگير با مشاركت همه نيروهاي سياسي، قومي و مذهبي افغانستان حمايت مي‌كند اما مانند ساير كشورها هيچ عجله‌اي براي به رسميت شناختن طالبان به عنوان حاكمان افغانستان ندارد. در روزهاي اخير مواضع مقامات روسيه در سطوح مختلف و با ادبيات متفاوت ابراز مي‌شود. لاوروف وزير خارجه روسيه در جديدترين موضع‌گيري خواهان برقراري فوري گفت‌وگوهاي ملي در افغانستان با مشاركت تمامي نيروها شد. او مدعي است سازوكار مسكو در افغانستان دورنماي خوبي براي ايجاد شرايط براي آغاز گفت‌وگوهاي بين افغانستاني دارد. روسيه در صورت مصلحت، آماده ازسرگيري مذاكرات افغانستان درسازوكار مسكو است، اما در زمان حاضر پيشنهاد مشخصي مطرح نشده است. روسيه از اعلام آمادگي «طالبان» براي گفت‌وگو با ديگر طرف‌ها در افغانستان استقبال كرده و از هر طريق ممكن براي كمك به گفت‌وگوهاي طالبان با ساير نيروهاي سياسي افغانستان تلاش مي‌كند. لاوروف، وضعيت افغانستان را پس از خروج امريكا و ناتو از اين كشور «فروپاشي» دانسته و تحميل هر نوع حكومتي از خارج به افغانستان را غيرسازنده مي‌داند. به اعتقاد او امريكايي‌ها سعي كردند آنچه دموكراسي مي‌نامند در آنجا پياده كنند. اشتباه اصلي غرب در افغانستان اين بود كه تلاش كرد افغان‌ها را مجبور كند تا طبق قوانين غرب زندگي كنند و سنت‌هايي را كه ساير كشورها قرن‌ها در آن زندگي مي‌كردند، ناديده گرفت. اين بسيار احمقانه بود. او نتيجه‌گيري مي‌كند كشورهاي غربي هژموني خود را در جهان از دست داده و رشته مديريت از دست آنها خارج مي‌شود. اين برايشان دردناك است و دل‌شان مي‌خواهد با برداشتن چند گام تهاجمي جديد، سلطه خود را حفظ كنند. نيكولاي پاتروشف، دبير شوراي امنيت روسيه تاكيد دارد هيچ پيش شرطي براي حضور نظامي روسيه در افغانستان وجود ندارد و وضعيت اين كشور بايد از طريق گفت‌وگوي مسالمت‌آميز حل شود. ما بر تلاش‌هاي سياسي و ديپلماتيك در مورد افغانستان تمركز خواهيم كرد و به دنبال راه‌هايي براي ايجاد گفت‌وگوي بين افغان‌ها و حل مسالمت‌آميز مشكلات موجود به همراه شركاي‌مان خواهيم بود. براي نقش هماهنگ‌كننده سازمان ملل متحد در مورد تلاش‌هاي بين‌المللي در حل وفصل مساله افغانستان اهميت زيادي قائل هستيم. روسيه آماده گفت‌وگو با مقامات افغان است كه به اراده مردم احترام مي‌گذارند و به دنبال ايجاد يك كشور شكوفا هستند. روسيه علاقه‌مند است تا افغانستان را كشوري صلح‌آميز، متحد و در حال توسعه را كه هيچ خطري براي منطقه ايجاد نمي‌كند، ببيند. روسيه قبلا تماس‌هاي خود را با كشورهاي همسايه افغانستان، در درجه اول با تاجيكستان و ازبكستان و همچنين با چين، ايران، هند و پاكستان تقويت كرده است.
كنستانتين كاساچف، نايب‌رييس شوراي فدراسيون معتقد است با تغيير قدرت در افغانستان، مردم اين كشور ممكن است سختي‌هاي زيادي را از جمله اختلافات قوميتي، مذهبي و سياسي و حتي جنگ داخلي تجربه كنند. قدرت به دست نيروهايي افتاده است كه روشنفكر و مترقي نيستند. اين نيروها قدرت خود را از تعصبات مذهبي و سنت‌هاي باستاني مي‌گيرند كه از ارزش‌هاي جهان متمدن بسيار عقب افتاده‌اند و صرف نظر از اينكه ماهيت رژيم آينده چگونه باشد (كه با درنظر گرفتن تجربيات سال‌هاي 2001 تا 2006 به راحتي قابل پيش‌بيني است) مردم افغانستان بايد منتظر سخت‌ترين شرايط حتي تا يك جنگ داخلي جديد قوميتي، مذهبي و سياسي باشند. با در نظر گرفتن تجربه غم‌انگيز امپراتوري‌هاي انگليس، شوروي و امريكا به هيچ‌كس توصيه نمي‌كنم كه در مشكلات داخلي افغانستان از خارج مداخله كند. اظهارات «نيكيتا ايشنكا»، دبير مطبوعاتي سفارت سفارت روسيه در كابل كه اعلام كرد اشرف غني رييس‌جمهور پيشين افغانستان با ماشين‌هاي پر از پول از كابل فرار كرد و بخشي از آن را كه نتوانستند با خود ببرند روي باند پرواز فرودگاه باقي ماند، بمب خبري بود كه روس‌ها اولين‌بار آن را منتشر كردند. او نحوه فرار غني از افغانستان و فروپاشي رژيم را چنين توصيف كرد: «چهار اتومبيل پر از پول بودند، آنها سعي كردند قسمت ديگري از پول‌ها را به هليكوپتر برسانند، اما اوضاع مناسب نبود و برخي پول‌ها در باند پرواز فرودگاه جا ماندند.» الكسي پوشكوف، سناتور شوراي فدراسيون روسيه در كانال تلگرامي خود نوشت: «تحولات افغانستان در واقع انتقام تاريخ، مذهب و ايدئولوژي از عصر معاصر و جهاني‌سازي است. زمان آن رسيده كه نه از «پايان تاريخ» بلكه از افول مجموعه‌اي مكاتب فكري و نيز فروپاشي عقايد مورخين غربي سخن گفت. ضمير كابولوف، نماينده ويژه رييس‌جمهور روسيه در امور افغانستان نيز اعلام كرد: «روسيه براي به‌رسميت شناختن رژيم طالبان عجله نخواهد كرد، ما به رفتار رژيم توجه خواهيم كرد. روسيه همواره از تشكيل دولت انتقالي حمايت كرده است. مسكو هيچ نشانه‌اي از تهديد طالبان عليه متحدان روسيه در آسياي مركزي نمي‌بيند و خود طالبان گفته‌اند كه هيچ هدفي در خارج از افغانستان ندارند. اما اين بدان معنا نيست كه ما بايد بي‌توجه باشيم، زيرا همواره در چنين اوضاع آشفته‌اي كه رژيم كاملا تغيير مي‌كند فضاي خوبي براي ساير سازمان‌هاي تروريستي بين‌المللي به وجود مي‌آيد كه ممكن است در آينده امنيت متحدان ما را تهديد كنند. توافق كردن با طالبان بسيار راحت‌تر از دولت دست نشانده كابل است.