وزارت بهداشت در واكنش به افشاي دپوي داروها در انبار گمركات تهران: جوسازي است
ابعاد جديدي از دپوي چند هزار تن دارو در انبارهاي گمرك
گروه اجتماعي| به دنبال اجرايي شدن مصوبات اخير درباره تعيين تكليف و ترخيص فوري تمام اقلام دارويي و مواد اوليه مرتبط با كرونا پاي پرواز، در هفته جاري ۲۰ تن از اين اقلام با مجوز وزارت بهداشت ترخيص شده است.
تسريع در ترخيص اين اقلام بعد از هشدارهاي مكرر معاون امور گمركي كشور درباره خطر انباشت هزاران تن دارو و مواد اوليه دارويي و از جمله، داروهاي كرونا در انبار گمرك فرودگاه بين‌المللي امام خميني(ره) و همچنين ورود دستگاه قضايي و بازديد معاون قضايي دادستان كل كشور از اين انبارها و ضبط و انتشار تصاوير مستند از محموله‌هاي دارويي دپو شده و حصول توافق و الزام براي ترخيص بي‌معطلي محموله‌هاي دارويي بين مسوولان نظام سلامت و گمركات كشور اتفاق افتاد.
البته حصول و اجراي اين توافق هم چندان ساده نبود چون با وجود انتشار تصاوير مستند از محموله‌هاي چند هزار تني دارويي فراموش شده در انبارهاي گمرك، مسوولان سازمان غذا و دارو، ظرف روزهاي گذشته انتشار اين اخبار و تصاوير را به «جوسازي و جنگ رواني عليه وزارت بهداشت» منتسب كرده و منكر دپوي محموله‌هاي حجيم دارو در انبارهاي گمرك شدند. اين تكذيب و انكار در حالي است كه بر اساس گزارش اوليه گمرك، حدود ۱۸ تن مواد اوليه داروي مرتبط با كرونا در انبارها و سردخانه‌هاي فرودگاه امام خميني(ره) قرار داشت كه در هفته جاري در چارچوب مصوبات و با مجوز سازمان غذا و دارو ترخيص اين اقلام آغاز شد و به دنبال همين توافقات صورت گرفته و الزامات موكد دستگاه قضايي، بنا به آخرين اعلام مهرداد جمال ارونقي؛ معاون فني گمرك ايران، طي روزهاي گذشته، بيش از ۲۰ تن مواد اوليه داروهاي مرتبط با كرونا از جمله رمدسيوير، فاويپيراوير، بتادكس و فاموتيدين از گمرك ترخيص شده در حالي كه اين حجم ۲۰ تني شامل اقلام دارويي موجود در سردخانه‌هاي فرودگاه امام خميني(ره) و ترخيص از پاي پرواز است.
طبق اعلام روز 24 مرداد ماه ارونقي، پيش از ورود دستگاه قضايي به مساله داروهاي دپو شده در انبارهاي گمرك، فقط در انبارهاي گمرك فرودگاه بين‌المللي امام خميني(ره)، بيش از چهار تن مواد اوليه داروي فاويپيراوير، ۸۰۰ كيلوگرم مواد اوليه بتادكس و بيش از ۱۳ تن داروي رمدسيوير دپو و بعضا دچار بلاتكليفي بود از جمله كه محموله ۲۰۰ هزار بسته‌اي داروي رمديسيوير تزريقي 100 ميلي‌گرمي emdesivir Injection، در حالي تكليفي نامعلوم داشت و مسوولان سازمان غذا و دارو حاضر به صدور مجوزهاي مربوط براي ترخيص اين محموله نبودند كه بنا به اظهارات مديرعامل شركت مربوطه، ترخيص و توزيع چند محموله قبلي از اين دارو و همچنين، مواد اوليه داروي فاموتيدين، با مجوز ترخيص وزارت بهداشت انجام شده است.
به نظر مي‌رسد كه حضور نماينده دستگاه قضايي در محل انبارهاي گمرك فرودگاه بين‌المللي امام خميني(ره) و مشاهده محموله‌هاي انبار شده، امكان هرگونه دليل‌تراشي براي جلوگيري از ترخيص داروهاي وارداتي را به صفر مي‌رساند چنانكه به دنبال توافقاتي كه از ابتداي هفته گذشته به شكل الزام‌آور بين دستگاه قضايي و مسوولان وزارت بهداشت حاصل شد، از تاريخ ابلاغ اين مصوبات (هفته پاياني مرداد 1400) تخليه كليه مواد اوليه داروهاي كرونا در انبارها و سردخانه‌هاي فرودگاه امام خميني(ره) ممنوع بوده و طبق تصميمات اخذ شده، اقدامات لازم در راستاي حمل يكسره اين اقلام، بايد به صورت شبانه‌روزي و از پاي پرواز با هماهنگي لازم با وزارت بهداشت و ضمن استقرار نماينده مرجع مزبور در گمرك فرودگاه امام خميني(ره) به صورت تمام وقت انجام شود.
بعد از اين توافقات الزام‌آور بود كه رييس سازمان غذا و دارو در يك نشست خبري از جوسازي و جنگ رواني رسانه عليه وزارت بهداشت در موضوع محموله‌هاي دارويي در انبارهاي گمرك خبر داد. محمدرضا شانه‌ساز؛ رييس سازمان غذا و دارو و حيدر محمدي؛ مديركل امور دارويي اين سازمان، اوايل هفته‌اي كه گذشت در يك نشست خبري در توضيح اتفاقات آشكار طي روزهاي پيش از آن اعلام كردند:
«سازمان غذا و دارو مسووليت حمايت از توليد داخل و مديريت ارز مورد نياز در كشور را برعهده دارد و برنامه‌ريزي‌ها هم در جهت حمايت از توليد داخلي بوده است. سازمان غذا و دارو متولي تامين اقلام سلامت محور بوده و وظيفه ما دسترسي آسان مردم به كالاهاي سلامت محور و در عين حال، حمايت از توليد داخل و مديريت ارز مورد نياز در كشور است. سال ٩٧ برنامه‌ريزي در جهت حمايت از توليد داخلي در دستور كار قرار گرفت. ماحصل اقدامات اين بود كه ارزبري ما در مجموع ارز نيمايي و بانكي در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۷ از ۴.۲ ميليارد به ٢.٨ ميليارد كاهش پيدا كرد كه عدد بسيار بزرگ و قابل توجهي است و اگر ارزبري ۵۶٠ ميليون دلاري كرونا و اقلام مرتبط با آن در سال ۱۳۹۹ نبود، ركورد بي‌سابقه‌اي به جا مي‌ماند.ماحصل اين اقدامات برخورد با تخلفات و امضاهاي طلايي بود. با اين حال در قالب آنچه مردم به عنوان مافيا مي‌شناسند، مخالفت‌هاي جدي را در اين سال‌ها و به خصوص در ايام پاياني كار دولت براي دست‌اندركاران نظام سلامت ايجاد كردند. از اسفند ۹۸ و به دنبال شيوع كرونا در ايران و جهان، به محض اينكه در دنيا گفتند داروي رمدسيوير در درمان كرونا موثر است؛ ما سومين كشور دنيا بوديم كه اين دارو و ماده اوليه آن را در دنيا توليد كرديم. همچنين داروي اكتمرا و فاويپيراوير به توليد رسيد. اين افتخارات بزرگي است اما طبيعي است كه اين سياست‌ها با منافع تجاري عده‌اي برخورد مي‌كند. وقتي ما جلوي واردات كالاهاي مشابه توليد داخل را مي‌گيريم، به منافع عده‌اي برمي‌خورد و اين افراد اقدامات جدي عليه ما، وزارت بهداشت و شخص وزير شروع كرده و با صرف هزينه، اخبار كذب را منتشر مي‌كنند.
در فاصله تغيير ٢ دولت و به دنبال خيز پنجم كرونا، مصرف رمدسيوير در ظرف ٧٢ ساعت، ١٠ برابر و مصرف سرم هم افزايش يافت و توليدكنندگاني كه قبلا متعهد به تامين سرم شده بودند، به دليل بار زيادي كه ايجاد شد، نتوانستند به تعهد خود عمل كنند.بحثي كه در زمينه گمركات طي اين چند روز اخير مطرح شد و به نوعي در ادامه تحركاتي است كه عليه وزارت بهداشت راه افتاده بود، عمدتا در جهت واردات كالاهاي مشابه توليد داخلي است. ما از روز جمعه و بامداد شنبه دو بار از انبارها به اتفاق همكاران‌مان بازديد داشتيم. آنچه در انبارها مشاهده شد، غير از بسياري اقلام غير مرتبط مثل بذر يا مواد خوراكي مانند خيارشور و كشك و ... داروها و واكسن‌هاي دامي، يك بخشي هم دارو بود اما هيچ يك از اقلام مرتبط با كرونا نبود. حتي ما در همان جا ديديم كه محموله‌اي براي مواد اوليه فاويپيراوير چند ساعت قبلش رسيده بود و فردا صبحش كه ما مجددا براي بازديد رفتيم، ترخيص شده بود.
محموله‌اي هم شامل تعداد زيادي رمدسيوير بود كه بدون مجوز سازمان غذا و دارو و از يك منبع تاييد نشده بود و نياز به بررسي دارد. يك محموله‌اي هم سرم وارداتي بود كه آن هم از يك منبع تاييد نشده بود كه همكاران‌مان در حال بررسي هستند.
وقتي از يك منبع تاييد شده واردات انجام شود، نياز به آزمايشات خاص نداريم و بدون هيچ معطلي پاي پرواز ترخيص مي‌شود اما وقتي واردات از منابع تاييد نشده است، بايد يكسري آزمايشات و بررسي‌هاي ويژه انجام دهيم كه زمانبر است.در بازديدي كه ما داشتيم مجموعا پنج قلم دارو در گمرك بود؛ چهار قلم فاويپيراوير بود كه مجوز داشت و البته كمتر از ۲۴ ساعت هم در گمرك بود و با دستور سرپرست محترم دادسراي جرايم اقتصادي ترخيص شد و ما هم موافق اين ترخيص بوديم.يك قلم هم دارويي بود كه بدون مجوز ما آمده بود كه بايد تعيين تكليف شود چطور بدون مجوز تخليه شده است. در اين زمينه تقاضا كرديم صاحب كالا با كمك همكاران ما نمونه‌برداري‌ها را انجام دهند و توليد‌كننده نيز مكاتباتي با ما داشته باشد و بگويد دارو در چه وضعيتي است؛ چراكه گزارشات ما نشان مي‌داد آن دارو در برهه‌هاي زماني فراخوان (ريكال) شده و اجازه مصرف نداشته است. اگر اين شبهات دارو برطرف شود، مي‌توانيم درباره مجوزش اظهارنظر كنيم.در مجموع جوسازي در خصوص وجود دپوي تعداد زيادي دارو در گمرك درست نبود؛ حجم خيلي مختصري از موارد موجود در گمرك از داروهايي بود كه مجوز ما را داشت و اين در حالي است كه با مجوز ما هر آنچه در گمرك هست بايد ترخيص شود. كالايي كه در گمركات رسوب كرده و گمركات محترم بايد پاسخگو باشند، كالاهايي است كه يا مجوز وزارت بهداشت يا هر وزارتخانه تخصصي را ندارد و بدون مجوز در گمركات رسوب كرده و بايد صاحب كالا پاسخگو باشد.»
البته به نظر مي‌رسد اين تكذيب‌ها، واكنش مورد انتظار رسانه‌اي پس از انتقادات معاون امور گمركي كشور از بي‌توجهي مسوولان براي ترخيص دارو با وجود تراكم در حال انفجار جمعيت نيازمند داروهاي كرونا در داروخانه‌هاي كشور و درخواست اين مقام اقتصادي براي بازديد مقامات قضايي و مشاهده واقعيت دپوي محموله‌هاي دارو در انبارهاي گمركات تهران بود.
به دنبال اين نشست خبري كه در سازمان غذا و دارو برگزار شد، ارونقي؛ معاون فني گمرك ايران در گفت‌وگو با خبرگزاري ايسنا در توضيح جريان دپوي داروهاي موجود در گمرك گفت: «با توجه به شرايط بحراني كرونا از ابتداي شيوع اين بيماري در كشور، همواره ترخيص كالاها و داروهاي مرتبط با آن در اولويت گمرك قرار داشته و طي بخشنامه‌هايي ضرورت ترخيص فوري آن تاكيد شده كه در جريان ورود واكسن نيز مورد توجه بوده است؛ در مدت اخير نيز با توجه به لزوم ترخيص فوري اقلام مربوطه از جمله سرم كه بايد به صورت حمل يكسره صورت بگيرد، در مراجعه‌اي كه به گمرك امام خميني(ره) براي اقدام در اين رابطه داشتيم، در بازديد از انبارها و سردخانه‌هاي مربوطه، با داروها و مواد اوليه دارويي مرتبط با كرونا مواجه شديم كه البته همزمان وارد‌كنندگان و صاحبان كالا نيز براي تعيين تكليف و ترخيص فوري مواد اوليه كرونا حتي به ميزان چند كيلوگرم در گمرك حضور داشته و مراجعات مكرر داشتند. بررسي‌هاي گمرك نشان داد حدود ۱۸ تن دارو و مواد اوليه مرتبط با كرونا، در گمرك امام خميني(ره) وجود دارد، اين اقلام شامل بيش از چهار تن مواد اوليه داروي فاويپيراوير، ۸۰۰ كيلوگرم مواد اوليه بتادكس و بيش از ۱۳ تن داروي رمدسيوير بود. بر اين اساس طي جلساتي كه با حضور دادستاني و دستگاه‌هاي مربوطه تشكيل شد، مقرر گرديد فهرست كليه كالاهاي موجود در انبارها و سردخانه‌هاي مربوطه، با ذكر مشخصات، تحويل گمرك، وزارت بهداشت و وزارت جهاد كشاورزي شود.»
ارونقي در ادامه توضيحات خود افزود: «رسوب ۱۳ تن داروي رمدسيوير در سردخانه و درخواست گمرك براي تعيين وضعيت اين داروها در حالي است كه وزارت بهداشت به گمرك اعلام كرد كه اين دارو مشكل فني دارد و در داخل توليد مي‌شود با وجود آنكه صاحب كالا همزمان به ما اعلام كرد كه چندي قبل، پارت‌هايي از همين دارو با مجوز وزارت بهداشت ترخيص شده و در حال حاضر در مراكز درماني و بيمارستان‌ها در حال استفاده است.»
ارونقي ضمن تاكيد بر اينكه گمرك هيچ‌گاه خواستار ترخيص بدون بررسي يا بدون مجوز هيچ كالايي حتي دارو نيست، افزود: «ما خواستار تعيين تكليف كالا هستيم كه دستگاه مربوطه و صاحب كالا، جريان ترخيص، متروكه يا مرجوعي آن مشخص شود كه اگر طبق ضوابط و چارچوب وارد شده و امكان ترخيص دارد، فورا در مورد آن اقدام شود و البته در مورد دارو و مواد اوليه دارويي آن هم در شرايط بحراني فعلي، اين تاكيد به صورت ويژه خواهد بود. از نظر گمرك، هرگونه ايستايي در خصوص داروها و اقلام مرتبط از سوي صاحب كالا يا دستگاه‌هاي ذي‌ربط - حتي خود گمرك - به هيچ‌وجه عنوان پذيرفته نيست و بايد با همكاري دستگاه‌هاي مرتبط نسبت به تعيين تكليف و ترخيص فوري دارو و مواد اوليه دارو در وضعيت خاص موجود اقدام شود. البته گمرك، بدون اخذ مجوز قانوني از دستگاه‌ها، به ويژه وزارت بهداشت، اجازه ترخيص كالاهاي مرتبط را نمي‌دهد و تاكنون نيز به‌طور كامل و شبانه‌روزي اين همكاري ادامه داشته است.»