كودتاي نظامي در گينه
سازمان ملل، امريكا و نهادهاي بين‌المللي در آفريقا اقدام نظاميان در گينه را محكوم كردند
آرمين منتظري
نيروي‌هاي نظامي ويژه‌اي كه اخيرا در پايتخت گينه كودتا كرده‌اند تا اطلاع ثانوي در اين كشور حكومت نظامي اعلام كرده و گفته‌اند دولت‌هاي محلي در اين كشور توسط ارتش اداره مي‌شوند. اين سربازان همچنين در بيانيه‌اي‌كه از تلويزيون ملي گينه پخش شد اعلام كرده‌اند. يك روز قبل، پس از اينكه سربازان شورشي تلويزيون ملي گينه را تصرف كردند، كلنل ممادي دومبويا، فرمانده‌شان، در بيانيه‌اي اعلام كرد كه به بازگرداندن دموكراسي به گينه متعهد است. دومبويا در مقابل دوربين‌هاي تلويزيوني زير پرچم گينه كه توسط 6 سرباز يونيفورم‌پوش برافراشته شده نشسته بود، گفت: «وظيفه سربازان اين است كه كشور را حفظ كنند. شخصي‌سازي سياست در گينه به پايان رسيده است. ما ديگر امور سياسي در دستان يك فرد قرار نخواهيم داد بلكه سياست را به مردم واگذار خواهيم كرد». دومبويا همچنين تاكيد كرد كه قانون اساسي و دولت گينه معلق شده و مرزهاي اين كشور براي يك هفته بسته خواهد بود. دومبويا كه فرماندهي نيروي ويژه ارتش گينه را برعهده داشته است اعلام كرد كه صرفا قصد دارد براساس منافع جمعيت 12 ميليون و 700 هزار نفري گينه عمل كند. دومبويا گفت كه از سال 1958 كه گينه از زير يوغ استعمار فرانسه به استقلال رسيد، هيچ پيشرفت اقتصادي در اين كشور حاصل نشده است. او گفت: «اگر وضعيت جاده‌هاي ما را ببينيد و اگر به شرايط بيمارستان‌هاي ما توجه كنيد درخواهيد يافت كه بعد از 72 سال ديگر وقت آن است كه بيدار شويم. ما بايد از خواب بيدار شويم».
اواخر روز يكشنبه هفته جاري، وزارت دفاع گينه مدعي شد كه اقدام براي شورش سركوب شده و در بيانيه‌اي تلويزيوني اعلام كرد كه گروهي از مهاجمان سركوب و دستگير شدند. اما در نهايت در روز دوشنبه دولت گينه سقوط كرد. اوايل روز يكشنبه، تصاوير ويديويي تاييد نشده‌اي در شبكه‌هاي اجتماعي پخش شد كه نشان مي‌دادن آلفا كنده، رييس‌جمهوري گينه توسط تعدادي سرباز احاطه شده است. از محل استقرار كنده هنوز اطلاعي در دست نيست. بعد از پخش اين تصاوير ويديويي صدايي شليك گلوله و درگيري سنگين در اطراف كاخ رياست‌جمهوري گينه شنيده شد. اين رخدادها با واكنش كشورهاي منطقه و برخي نهادهاي بين‌المللي مواجه شد. آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد در بيانيه‌اي «هرگونه تصاحب قدرت با توسل به زور» را محكوم كرده و آزادي هرچه سريع‌تر كنده را خواستار شد. انجمن اقتصادي كشورهاي غرب آفريقا نيز تهديد كرد تحريم‌هايي عليه گينه به اجرا خواهد گذاشت. نانا آگوفو آدو، رييس‌جمهوري غنا كه رياست اين انجمن را برعهده دارد رخدادها در گينه را كودتا توصيف كرد. اتحاديه آفريقا نيز اعلام كرد كه در اسرع وقت موضوع را بررسي كرده و تصميمات مقتضي اتخاذ خواهد كرد. امريكا نيز اعلام كرد خشونت و هرگونه اقدامات فراتر از قانون اساسي، چشم‌انداز رسيدن به صلح، ثبات و رفاه در گينه را تيره و تار خواهد كرد. وزارت خارجه امريكا در بيانيه‌اي اعلام كرد: «ايالات متحده امريكا رخدادهاي امروز در گينه را محكوم مي‌كند. اين اقدامات توانايي ايالات متحده امريكا و ديگر شركاي بين‌المللي گينه براي حمايت از اين كشور در پيمون مسير رسيدن به اتحاد ملي و آينده روشن‌تر براي مردم گينه را محدود مي‌كند».
خبرها حاكي از آن است كه از زمان پخش بيانيه كودتاگران از تلويزيون ملي اين كشور، حاميان كودتاگران به خيابان‌هاي پايتخت گينه ريخته و هزاران نفر از جوانان پايتخت به رقص و پايكوبي پرداخته و از كودتا استقبال كرده‌اند. دومبويا در ميان بسياري از نيروهاي گارد رياست‌جمهوري گينه از محبوبيت زيادي برخوردار است. به نظر مي‌رسد كه كوناكري، پايتخت گينه كاملا به دو بخش تقسيم شده است. يك بخش از كودتاگران حمايت مي‌كند و بخش ديگر نيز در درون خود با درگيري و اختلافات مواجه است بنابراين هنوز مشخص نيست چه اتفاقي درگينه در حال وقوع است.
تصاوير ويديويي كه در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شده نشان مي‌دهد خودروهاي ارتش گينه در خيابان‌ها مستقر شده‌اند. برخي منابع نظامي به شبكه الجزيره گفته‌اند پلي كه كوناكري را به محله كالوم متصل مي‌كند مسدود شده است. كاخ رياست‌جمهوري گينه و بسياري از وزارتخانه‌هاي دولت اين كشور در منطقه كالوم واقع شده‌اند.
خبرنگار الجزيره گزارش كرده نيروهاي ارتش به مركز شهر كوناكري اعزام شده‌اند و با استفاده از بلندگوهاي قوي از مردم مي‌خواهند از خانه‌هاي‌شان خارج نشوند. در نزديكي هتل كالوم وقوع تيراندازي گزارش شده و كنده، رييس‌جمهوري گينه در زمان وقوع تيراندازي در آنجا حضور داشته است. تحولات اخير يك هفته پس از آن رخ داد كه پارلمان گينه بودجه نهاد رياست‌جمهوري و پارلمان را افزايش داد و در اقدامي موازي از بودجه نهادهاي امنيتي و نظامي نظير پليس و ارتش اين كشور، كاست.
آلفا كنده، اواخر اكتبر سال جاري در جريان يك انتخابات جنجالي براي بار سوم رييس‌جمهوري گينه شد. كنده قبل از انتخابات و در ماه مارس سال 2020 قانون اساسي اين كشور را تغيير داده بود تا محدوديت دو دوره‌اي كانديداتوري در انتخابات رياست‌جمهوري برداشته شود. اين اقدام كنده همان زمان نيز با اعتراضات گسترده مردمي مواجه شده بود. در آن اعتراضات ده‌ها نفر در جريان درگيري معترضان با نيروهاي امنيتي كشته شده و صدها نفر نيز دستگير شدند. آلفا كنده هشتاد و سه‌ساله در نهايت در تاريخ هفتم نوامبر سال جاري، به رغم وجود انتقادات و شكايت‌هايي در خصوص تقلب در انتخابات از سوي رقيبش و ديگر چهره‌هاي اپوزيسيون، سوگند رياست‌جمهوري خورد.
كنده كه در گذشته خودش از چهره‌هاي فعال اپوزيسيون بود در سال 2010 و در جريان اولين انتخابات دموكراتيك گينه به رياست‌جمهوري رسيد و در سال 2015 بار ديگر در انتخابات پيروز شد. البته منتقدان كنده او را به حركت به سمت ديكتاتوري و تماميت‌خواهي متهم مي‌كنند. يكي از مهم‌ترين دلايل افزايش نارضايتي‌ها درباره عملكرد كنده به شكست او در متحد كردن جامعه گينه مربوط مي‌شود. اكثريت جمعيت گينه از تيره فولاني هستند كه توسط اقليت قومي مالينكه كنترل مي‌شوند.
اما واقعيت اين است كه به رغم اينكه دولت كنده سرنگون شده اما ارتش گينه همچنان دو دست است و اين امكان وجود دارد كه برخي افسران ارتش همچنان به كنده وفادار باشند و در آينده نزديك عليه كودتاگران دست به اقدام بزنند. جالب اينجا ست كه كلنل ممادي دومبويا خودش از قوميت مالينكه است. واقعيت اين است كه گينه در دوره ده‌ساله رياست‌جمهوري كنده به لطف صادرات گسترده بوكسيت آلومينيوم، سنگ آهن، طلا و الماس، رشد ثابت اقتصادي را تجربه كرده است. اما منافع اين صادرات هيچ وقع به جيب مردم اين كشور سرازير نشده است. چين 55 درصد بوكسيت آلومينيوم خود را از گينه وارد مي‌كند و آز آنجايي‌كه چين 60 درصد آلومينيوم جهان را توليد و صادر مي‌كند، رخدادهاي اخير در گينه و بسته شدن يك هفته‌اي مرزهاي اين كشور موجب شده قيمت آلومينيوم در بازارهاي جهاني تا 40 درصد افزايش يابد.