مريوان و بحران آب
شيركو بهمني
با بروز يك خشكسالي سراسري، نتيجه سال‌ها سوءمديريت در حوزه آب مثل زخمي كهنه چنان سر باز كرده كه باورش براي بسياري دور از ذهن است. چطور مي‌شود استاني با داشتن رودخانه‌هاي عظيمي همچون كارون، دز، كرخه، جراحي، هنديجان، مارون و زهره تشنه شود؟ چطور مي‌شود گاوميش‌هاي زيبا از فرط بي‌آبي در ميان گل ولاي دفن شوند و يك ميليون درخت خرما (دقت كنيد يك ميليون درخت سرسبز خرما) خشك شوند و 700 روستا همزمان با تانكر آبرساني شود آن‌هم در پرآب‌ترين استان ايران؟ من چند بار بيشتر خوزستان نرفته‌ام اما آنچه در خاطردارم آب بود و چندبار كشت سالانه و مزارع سرسبز و باغات بي‌انتها و در يك كلام بركت خدا.
راستش با ديدن اوضاع در صدها كيلومتر دورتر و در كنار زيباترين و بزرگ‌ترين درياچه آب شيرين ايران مي‌ترسم. شايد اين بيست سال آينده ماست كه داريم در گوشه‌اي ديگر از كشورمان محزون به تماشايش نشسته‌ايم. با ديدن اين همه سد در اطراف‌تان، اين‌همه خانه باغ و ويلا، اين‌همه تبليغات حفر چاه مته‌اي بر در و ديوار شهر، اين‌همه بي‌مبالاتي در مصرف آب و شستن ماشين و آسفالت جلو در و آبياري غرقابي واقعا ما هم نبايد بترسيم؟
با گذشت بيش از 8 سال از اولين آبگيري سد گاران هنوز يك قطره يعني حتي يك قطره از آب آن به مصرف كشاورزي و شرب نرسيده است. حدود يكصد ميليون متر مكعب آب شيرين در بيست كيلو‌متري شهرتان جلوه‌گري كند آن‌وقت اكثر محلات شهر و بسياري از روستاها در طول شبانه‌روز با مشكل قطعي چندين ساعته و كم‌آبي شديد مواجه بوده و بعد از گذشت 8 سال هنوز بلا استفاده مانده است. مصرف آب شرب مريوان 500 ليتر بر ثانيه است (15 ميليون مترمكعب در سال) رقمي كلان براي شهري با جمعيت 150 هزار نفر كه كلاً از آب‌هاي زيرزميني و با حفرحدود30 حلقه چاه عميق در كنار درياچه زريبار، دشت كولان و دشت بيلو ودشت ني تامين شده و تقريباً همه اين آب از سفره زير زميني درياچه زريبار برداشت مي‌شود؛ سفره‌اي كه ميليون‌ها سال براي شكل‌گيري آن طول كشيده است.
با اضافه شدن چند هزار چاه غيرمجاز و باغات تازه احداث، كم‌كم پايين رفتن سطح آب‌هاي زيرزميني در حال خودنمايي است. سطح آب دشت بيلو و كيكن و نچي به حدود 30 متر رسيده است و اين تكرار تجربه تلخ همدان و دشت قروه و بان ليلاخ و دهگلان است كه مسابقه عميق‌تر كردن چاه‌ها به پايين‌تر از 150متر و تا 300 متر رسيده و فرو نشست زمين‌ها با بزرگ‌ترين فرو چاله درهمدان (حدود 70متر) آغاز شده است. چاه‌هاي عميق مجاز دشت بيلو و دشت سعد‌آباد براي مصارف كشاورزي، چاه‌هاي عميق ريخلان براي مصارف آب شرب روستاها ،چاه‌هاي عميق آب شرب كاني دينار وهجرت تا چاه‌هاي عميق دشت درزيان براي توليد يونجه كه منجر به خشك شدن تمام چشمه‌ها و منابع آب هزاران‌ساله شده است و ده‌ها چاه عميق و نيمه عميق دور ونزديك را هم بايد به ليست بلند بالاي برداشت‌هاي عظيم از منابع آب زير زميني اضافه كرد.
به دليل شرايط خاص جغرافيايي، جاذبه‌هاي گردشگري طبيعي، تصويب منطقه آزاد تجاري، مراودات تجاري كلان مرز باشماق، ظهور طبقه متوسط و مرفه شهري، اقبال مردم به داشتن خانه‌باغ و ويلا با حفر چاه‌هاي غيرمجاز دراملاك و باغات كوچك چند هزار متري به‌شدت افزايش يافته و با افتتاح جاده جديد سنندج - مريوان با مسافتي كمتر و در دسترس‌تر تا سنندج، حضور سرمايه‌گذاران غيربومي چنانچه در شهرهاي شمال مشهود است، به زودي امري معمول خواهد بود.
پتانسيل گردشگري مريوان نبايد ما را از عاقبت شوم درياچه اروميه و خوزستان غافل كند. جولان دستگاه‌هاي حفاري چاه غيرمجاز را فقط مسوولان مربوطه نمي‌بينند و فعلاً مسابقه عميق‌تر كردن چاه‌ها از دشت بيلو شروع شده است . اهميت بهره‌برداري از سد گاران اگر بيشتر از جاده جديد سنندج- مريوان و مرز باشماق نباشد، قطعا كمتر نيست اما متاسفانه به‌دلايلي كه امروزه گريبان خوزستان و درياچه اروميه را گرفته است، كمتر نماينده و مسوول استاني و شهرستاني تاكنون به پيگيري اتمام كار لوله‌گذاري اهتمام ورزيده و ظاهرا اولويت آخر شهرستان است. واقعيت اين است توسعه مريوان، نه از مرز بين‌المللي باشماق مي‌گذرد و نه از قاچاق وكولبري .حلقه مفقوده توسعه مريوان سدگاران است با هزاران هكتار زمين مستعد كشت و احداث باغات ناب و توسعه گردشگري. فرصتي كه در حال تبديل شدن به تهديد است.
در فرآيند گرمايش زمين اين تازه اول راه است و خوشبينانه‌ترين پيش‌بيني‌ها حداقل 9 سال آتي را دوره خشكسالي محتمل مي‌دانند. ما در طي اين مسير دو راه بيشتر در پيش نداريم يا به همين منوال بي‌توجه به بديهيات حوزه آب به صدور مجوز چاه‌هاي عميق براي افراد ذي‌نفوذ و چشم‌پوشي ازحفر چاه‌هاي غيرمجاز ادامه دهيم و شاهد پايين رفتن بيشتر سطح آبها و نزديك شدن به روز پايان درياچه زريبار باشيم، يا با تسريع در توزيع بهينه آب سدها و تقسيم مناسب و هوشمندانه آن بين مصارف شرب و كشاورزي پيش از فرا رسيدن مرحله غيرقابل بازگشت چاره‌اي بر اين آشفته بازار آب بينديشيم. قرار نيست حتما قدم به قدم تا پاي بحران پيش برويم كافيست نگاهي به اطراف‌مان بيندازيم. گاهي زود دير مي‌شود.