پرونده هسته‌اي ايران در يك قدمي صدور قطعنامه
در شوراي حكام قرار گرفت
از هشدار آژانس درباره ايران
تا هشدار روسيه به غرب
گروه ديپلماسي
9 ماه پس از آغاز به كار دولت جديد در ايالات‌متحده و يك ماه پس از تغيير دولت در ايران، وضعيت مذاكرات ميان ايران و 1+4 به منظور بازگشت ايالات‌متحده به توافق هسته‌اي با تهران وخيم‌تر از هميشه است. درحالي‌كه از نيمه فروردين‌ماه 1400 تا پايان خردادماه 6 دور مذاكرات ميان ايران و 1+4 به شكل مستقيم و ايران و ايالات‌متحده به شكل غيرمستقيم با پيغام‌رساني 1+4 انجام شد، برگزاري هفتمين دور اين مذاكرات در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. جو بايدن و ابراهيم رييسي روساي جمهور ايالات‌متحده و ايران هر دو مي‌گويند به دنبال استفاده از ديپلماسي براي حل‌وفصل اختلاف‌ها و بازگشت به اجراي كامل برجام هستند اما هنوز اين سخنان در ميدان عمل جامه تحقق به تن نكرده است. تهران مي‌گويد به دنبال مذاكره براي مذاكره و تن دادن به روند فرسايشي گفت‌وگوها نيست و واشنگتن هم ايران را مقصر تطويل اين روند مي‌داند هرچند تاكيد دارد كه وضعيت جاري سياسي در ايران به واسطه نقل و انتقال‌ها را درك مي‌كند. خارج از دايره اين تعارف‌هاي سياسي و ژست‌هاي مذاكراتي، در ميدان ايالات‌متحده با تداوم تحميل تحريم به ايران و تهران با افزايش فعاليت‌هاي هسته‌اي خود عملا در حال زورآزمايي با يكديگر هستند. زورآزمايي‌اي كه به نظر بسياري از تحليلگران در حال خارج شدن از حد و حدود ايمن اهرم‌سازي براي مذاكرات و وارد كردن پرونده به مرحله‌اي خطرناك و چه بسا غيرقابل بازگشت است. نخستين نشانه وضعيت قرمز در پرونده احياي برجام، تازه‌ترين گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است. گزارشي كه مانند همه گزارش‌هاي آژانس در يك سال اخير از برخي فشارهاي سياسي پشت پرده تاثير پذيرفته اما به گواه تاريخ پرونده ايران در بيست سال گذشته در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مي‌تواند بستر خطرناكي براي صدور قطعنامه عليه ايران در نشست آتي شوراي حكام و در‌نهايت بازگشت پرونده ايران به شوراي امنيت سازمان ملل متحد باشد. روندي كه ايران يك‌بار شاهد طي شدن آن بوده و امروز با دراختيار داشتن آن تجربه پرهزينه هم مي‌تواند و هم بايد مانع از تكرار آن شود.
گزارش آژانس چه مي‌گويد؟
براساس گزارش جديد رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، ايران حدود ۸۴ كيلوگرم اورانيوم تا سقف ۲۰درصد و ۱۰ كيلو تا ۶۰ درصد غني كرده است. ترجمه خام اين گزارش به ما مي‌گويد «از ۲۳ فوريه ۲۰۲۱ فعاليت‌هاي راستي‌آزمايي و نظارت آژانس در نتيجه تصميم ايران مبني بر توقف اجراي تعهدات مرتبط با توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ با قدرت‌هاي جهاني، به‌طور جدي تضعيف شده است. ايران اكنون بايد حدود ۲، ۴۴۱ كيلوگرم اورانيوم غني‌شده داشته باشد كه از اين ميزان ۸۴،۳ كيلو اورانيوم تا سقف ۲۰ درصد غني شده است. همچنين ۱۰ كيلو تا ۶۰درصد غني شده است.» آژانس اتمي در يكي از دو گزارش فصلي خود از آنچه ناكامي پياپي ايران در پاسخگويي نسبت به ذرات اورانيوم يافت شده در سايت‌هاي هسته‌اي اعلام نشده خوانده، انتقاد كرده است. در بخشي از اين گزارش آمده است: مدير كل آژانس نگراني عميقي نسبت به اين دارد كه مسائل پادماني فوق‌الذكر در رابطه با چهار مكان در ايران كه به آژانس گزارش نشده بودند همچنان حل نشده باقي مانده‌اند. به گزارش «اعتماد»، طبق رويه هميشگي و غيرقانوني آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، اين گزارش محرمانه يك هفته پيش از جلسه آتي شوراي حكام منتشر شده است. در گزارش دوم آمده است كه ايران بايد «بدون تاخير» مشكلات مرتبط با سايت‌ها در ايران از جمله سوال‌ها درخصوص چهارمين مكاني كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از آنجا بازديد نكرده را حل كند. خبرنگار وال‌استريت ژورنال در گزارشي در اين باره ادعا كرده كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در گزارش خود نوشته ايران به بازرسان آژانس اتمي اجازه دسترسي به برخي سايت‌هاي هسته‌اي را نداده و درحال گسترش فعاليت‌هاي هسته‌اي‌اش است.
انتقاد تند غريب‌آبادي از گزارش گروسي
كاظم غريب‌آبادي نماينده دايم ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در واكنش به انتشار گزارش مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گفت: تمامي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران، از جمله غني‌سازي در سطوح مختلف و توليد فلز اورانيوم، در چارچوب حقوق هسته‌اي ايران تحت معاهده عدم اشاعه صورت مي‌گيرد و كاملا هم‌راستا با تعهدات پادماني ايران انجام مي‌شود. از آنجا كه ساير طرف‌ها به تعهدات خود تحت توافق هسته‌اي (برجام) در حوزه رفع تحريم عمل نكردند و سياست اعمال تحريم‌هاي غيرقانوني و يكجانبه امريكا نيز ادامه دارد، هيچ‌كس نمي‌تواند توقف اين فعاليت‌ها را در چارچوب اين توافق از ايران طلب كند.
غريب‌آبادي از اقدام مدير كل در گزارش موضوع مربوط به ثبت داده‌هاي فراتر از پادمان انتقاد كرد و گفت: اين اقدام فقط براي سه ماه با آژانس تفاهم شده بود و مبناي آن نيز كاملا سياسي بوده است، موضوعي كه نه حقي براي آژانس ايجاد مي‌كند و نه تكليفي براي ايران. غريب‌آبادي درباره گزارش مدير كل آژانس درباره چند موضوع باقيمانده پادماني گفت: صرفا چهار موضوع پادماني بين ايران و آژانس وجود دارد كه مربوط به حدود دو دهه قبل است و ايران تاكنون، تعاملات مناسب و سازنده‌اي را درخصوص آنها با آژانس، با هدف حل‌وفصل اين موضوعات، به عمل آورده است. او از اينكه آژانس با وجود بازرسي‌هاي گسترده از تاسيسات هسته‌اي ايران كه افزون بر يك‌پنجم تمام بازرسي‌هاي آژانس در سطح جهاني مي‌شود و هيچ مشكل پادماني نيز در فعاليت‌ها و تعهدات جاري هسته‌اي وجود ندارد، تحت فشار برخي اعضاي خاص خود درصدد بزرگ‌نمايي اين موضوعات است، انتقاد كرد و گفت: آژانس بايد استقلال، بي‌طرفي و حرفه‌اي‌گري خود را حفظ كند و اعضاي آژانس نيز بايد از اعمال فشار بر آژانس و تلاش براي استفاده ابزاري از آن در جهت مقاصد سياسي خود، به‌طور جدي پرهيز كنند. غريب‌آبادي همچنين فوريت اين موضوعات را، آن‌گونه كه مديركل در گزارش خود اشاره كرده است، رد كرد و گفت: نگراني جدي، وجود سلاح‌هاي هسته‌اي رژيم صهيونيستي اسراييل، خرابكاري تروريستي در تاسيسات هسته‌اي صلح‌آميز و ترور دانشمندان هسته‌اي است كه متاسفانه آژانس تاكنون به خود اين جسارت را نداده است كه درخصوص اين مسائل، موضع‌گيري كند. ما همكاري و تعامل سازنده شفافي با آژانس داريم و اين شفافيت بايد مورد شناسايي و قدرداني قرار گيرد، نه اينكه وسيله‌اي براي بهانه‌گيري‌هاي بي‌مورد شود، چراكه اين رويكرد بحران‌سازي غيرضروري، ابتدا دامن خود آژانس را خواهد گرفت.
سفرهاي برجامي رابرت مالي به مسكو و پاريس
به گزارش «اعتماد»، ايران در يك سال و نيم گذشته يك‌بار در پاسخ به خودداري امريكا از لغو تحريم‌ها اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي را متوقف كرد كه در نتيجه آن نظارت‌هاي فراپادماني آژانس بر فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران كه در برجام از سوي تهران پذيرفته شده بود متوقف شد. اما علي‌اكبر صالحي، رييس وقت سازمان انرژي اتمي ايران اسفند ماه 1399 در توافق موقت با آژانس اعلام كرد كه ايران به منظور فرصت دادن به ديپلماسي فيلم ضبط‌شده از تاسيسات هسته‌اي را نزد خود نگه مي‌دارد تا در صورت احياي برجام آن را به منظور حفظ پيوستگي نظارت آژانس بر فعاليت هسته‌اي خود دراختيار اين نهاد فني هسته‌اي قرار بدهد. اين توافق تاكنون يك بار رسما تمديد و تاكنون هم به شكل اعلام‌نشده از سوي ايران رعايت شده بود. غني‌سازي ۶۰ درصدي در ايران پس از آن آغاز شد كه فروردين‌ماه امسال در تاسيسات اتمي نطنز انفجاري رخ داد كه باعث آسيب به سانتريفيوژهاي ايران شد. همزمان با انتشار گزارش آژانس و تلاش ايالات‌متحده و برخي كشورهاي اروپايي براي مقصر جلوه دادن ايران در عدم از‌سرگيري مذاكرات براي احياي برجام، رابرت مالي نماينده ويژه امريكا در امور ايران براي رايزني‌هاي برجامي به مسكو سفر كرده و پس از آن نيز راهي پاريس مي‌شود. امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه تاكنون دو بار با همتاي جديد ايراني خود گفت‌وگوي طولاني تلفني داشته است. سرگئي ريابكوف، معاون وزير امور خارجه روسيه درباره اين سفر گفت: ما براي برخي رايزني‌ها برنامه‌ريزي كرده‌ايم. اين رايزني‌ها چهارشنبه و پنجشنبه برگزار خواهد شد. مدتي نسبتا طولاني بود كه براي مذاكره درباره كل اين وضعيت و آينده آن برنامه‌ريزي مي‌كرديم. مشكلات زيادي وجود دارد و صادقانه بگويم كه موقعيت كنوني يكي از آن موقعيت‌هايي است كه بسيار مهم است مرتكب اشتباه نشويم. اظهارات ريابكوف در گفت‌وگو با تاس در پي اين مطرح مي‌شود كه وزارت امور خارجه امريكا روز سه‌شنبه در بيانيه‌اي اعلام كرد كه رابرت مالي نماينده ويژه امريكا در امور ايران اين هفته به مسكو و پاريس مي‌رود تا با مقامات روسي و اروپايي درباره برنامه هسته‌اي ايران رايزني كند. سرگئي ريابكوف روز چهارشنبه در گفت‌وگو با خبرگزاري اسپوتنيك درباره برنامه هسته‌اي ايران گفت: برنامه هسته‌اي ايران در حال پيشرفت است. تاكيد مي‌كنم كه اقدامات ايران در اين عرصه بازگشت‌پذيرند و بازگشت به [پايبندي كامل به تعهدات] توافق هسته‌اي امكان پذير است. براي اين كار، ضرورت دارد كه مذاكرات در وين هر چه زودتر از سر گرفته شوند. به گزارش خبرگزاري فارس، او با اشاره به گزارش اخير رسانه‌ها درباره اطلاعات درزشده از گزارش محرمانه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره برنامه هسته‌اي ايران مطرح كرد: ما به همكاران غربي‌مان درباره افزايش تنش‌ها از طريق تدارك برنامه‌هايي براي محكوم كردن ايران كه مي‌تواند در تصميم‌گيري شوراي حكام آژانس دخيل باشد، هشدار مي‌دهيم. ما مي‌دانيم كه محافل غربي در يك‌سري هماهنگي‌ها درباره اين موضوع مشاركت دارند. در ديدار آتي با رابرت مالي موضع‌مان درباره اين موضوع را مطرح خواهيم كرد. اين ديپلمات روسي همچنين بر ضرورت در پيش گرفتن خويشتنداري و مصالحه‌جويي مصرانه اما صبورانه تاكيد كرد. «ميخاييل اوليانوف» نماينده دايم روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي در وين نيز در واكنش به تحولات جديد برجامي در پيامي كه در صفحه توييتري خود منتشر شد، تاكيد كرد كه در جلسه روز دوشنبه هفته آينده (22 شهريورماه) شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه بر موضوع ايران متمركز است، اعضا نبايد در اين جلسه تحت هيچ شرايطي موجب شوند كه اين جلسه تاثير منفي بر چشم‌انداز مذاكرات «وين» درباره برجام بگذارد. او در اين پيام با اشاره به جلسه آتي شوراي حكام نوشت: «روز دوشنبه، جلسه بعدي شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي آغاز مي‌شود. انتظار مي‌رود كه مثل هميشه بر موضوع ايران متمركز باشد. اعضاي شوراي حكام بايد سلسله‌مراتب محتاطانه‌اي از اولويت‌ها را تعيين كنند. تحت هيچ شرايطي اين مباحثات نبايد بر چشم‌اندازهاي مذاكرات وين درباره برجام تاثير منفي داشته باشد.»