جهان روياروي «فرقه طالبان»
ابوالقاسم دلفي
در حالي كه طي روزهاي اخير اوضاع بحراني پنجشير و تهاجم همه‌جانبه طالبان براي تسخير آخرين سنگرگاه مخالفين و مقر شوراي ملي مقاومت افغانستان و چگونگي عكس‌العمل جهان و كشورهاي همسايه افغانستان به اين تحولات جلب شده بود، منطقه و حوزه داخلي تحولات افغانستان شاهد تحركات و آمد و شد‌هاي سياسي گوناگون بود.
در ابتداي هفته آنتوني بلينكن وزير خارجه امريكا ضمن سفر به دوحه قطر، مقر مذاكرات «واگذاري افغانستان» به فرقه طالبان، اعلام كرد كه تا چهارشنبه در اين كشور خواهد بود. اين توقف طولاني و چندين روزه و غيرمتعارف وزير خارجه امريكا در دوحه در شرايطي رخ داد كه «فايض حامد» رييس اطلاعات نظامي پاكستان نيز روز دوشنبه با سفر به كابل با مسوولان طالبان گفت‌وگوها و مذاكرات مفصلي را همزمان با درگيري‌هاي پنجشير به انجام رساند. خانم آنجلا مركل صدراعظم آلمان هم طي سخناني در برلين خواستار گفت‌وگو با سران طالبان به منظور فراهم‌سازي امكان خروج و تامين امنيت كساني كه در افغانستان براي آلماني‌ها كار مي‌كردند، گرديد. از طرفي سخنگوي وزارت خارجه فرانسه نيز در عكس‌العمل نسبت به تشكيل كابينه موقت فرقه طالبان اظهار داشت كه مطالبات جامعه جهاني در قبال افغانستان تحقق نيافته است. دولت جمهوري سوسياليستي خلق چين نيز به عنوان يكي از همسايگان افغانستان از تشكيل كابينه موقت در اين كشور استقبال نموده و آن را به منزله پايان سه هفته هرج و مرج در افغانستان تلقي كرده است.
در همين حال اتحاديه اروپايي در اولين واكنش رسمي در قبال تشكيل دولت موقت در افغانستان خاطرنشان كرد كه بر پايه اولين ارزيابي اسامي اعلام شده براي تشكيل كابينه، تركيب فعلي هيچ شباهتي به يك تشكيلات فراگير و نماينده تنوع قومي و مذهبي غني افغانستان كه انتظار مي‌رفت شاهد آن باشيم و طالبان نيز طي هفته‌هاي اخير قول آن را داده بود نداشته است.
در جريان نشست هفته گذشته شوراي وزيران اتحاديه اروپايي بر ضرورت تشكيل دولت فراگير در كابل به عنوان يكي از شروط پنجگانه اروپا كه مي‌تواند موجبات برقراري روابط بين مجموعه اتحاديه اروپايي و فرقه حاكم در افغانستان را فراهم آورد، تاكيد شده بود. به‌زعم اروپايي‌ها، دو دهه بعد از آنكه بنيادگرايان طالبان كه طي سال‌هاي ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ قدرت را در افغانستان در دست داشتند، بازگشت اين گروه با اعلام دولتي كه هيچ‌گونه نشاني از فراگير بودن و در برگيرنده تنوع وسيع قومي و مذهبي افغانستان باشد، ندارد و آنها برخلاف تمامي تعهدات خود عمل كردند و اعضاي دولت اعلام شده به سركردگي ملا محمد حسن آخوند از نزديكان ملا عمر بنيانگذار طالبان كه در سال ۲۰۱۳ درگذشت، همگي از پيروان اين فرقه هستند.
از سوي ديگر بسياري از وزراي كابينه طالبان كه تقريبا همگي پشتون بوده و بعضا در دوره قبلي سلطه اين فرقه نيز بر مصدر صدارت قرار داشته‌اند، در ليست تحريم‌هاي سازمان ملل قرار دارند كه از جمله آنها مي‌توان از ملا محمد حسن آخوند رييس الوزراء «فرقه» كه در سال ۲۰۰۱ دستور ويران نمودن مجموعه مجسمه بودا در باميان افغانستان را صادر كرده بود، ياد كرد.
ايالات متحده ضمن ابراز نگراني از اعلام اسامي وزراي كابينه فرقه طالبان در افغانستان، خاطرنشان كرده است كه آمادگي دارد تا اين دولت را براساس اعمالش و به ويژه در آنچه كه مربوط به اجازه خروج به افغان‌ها براي ترك كشور نام نهاده است، قضاوت نمايد. سخنگوي وزارت خارجه امريكا كه در دوحه قطر به‌سر مي‌برد، اظهار داشت كه ليست اعضاي دولت طالبان همگي از اعضاي اين «فرقه» يا از نزديكان آنها هستند و هيچ حضوري از بانوان در اين كابينه مشاهده نمي‌شود.
در بين اعضاي دولت موقت فرقه طالبان كه چند تن از زندانيان سابق زندان گوانتانامو نيز ديده مي‌شوند و گفته مي‌شود كه امكان اضافه شدن از اهالي ساير ولايات كشور نيز وجود دارد، حضور ملا يعقوب پسر ملا عمر بنيانگذار طالبان به عنوان وزير دفاع و ملا سراج‌الدين حقاني رييس فرقه افراطي حقاني در وزارت كشور و اميرخان متقي مذاكره‌كننده فرقه به همراه ملا عبدالغني برادر در دوحه قطر، به عنوان وزير امور خارجه آتي افغانستان، توجهات بسياري را به خود جلب كرده است.
در همين حال ملا هيبت‌الله آخوند‌زاده سركرده معنوي فرقه طالبان كه به ندرت اعلام نظر مي‌نمايد از دولت فعلي خواسته است كه اجراي شريعت را در دستور كار داشته و به آن احترام بگذارد.
در شرايطي كه طي هفته‌هاي اخير و بر اثر مشكلات و تضييقات فرقه طالبان در قبال مردم افغانستان، آمارهاي اين چند روزه حكايت از فرار بيش از يكصد و بيست هزار افغاني از اين كشور دارد، هيبت‌الله آخوند‌زاده در پيام خود از مردم افغانستان مي‌خواهد كه كشور را ترك نكنند، زيرا فرقه طالبان با هيچ‌كس مشكلي ندارد. او در پيام خود همچنين خواستار روابط حسنه و قوي با همسايگان افغانستان و ساير كشورهاي جهان شده و اطمينان داده است كه رژيم طالبان اقدامات موثر و كافي براي حفاظت از حقوق بشر به عمل مي‌آورد.
در حالي كه جامعه جهاني با نگاهي ترديدآميز به ادعاها و اقوال سران طالبان در رعايت حقوق شهروندي و موازين بين‌المللي براساس شرع موردنظر فرقه مي‌نگرد، طي روزهاي اخير تظاهرات متعددي در كابل و ديگر شهرهاي اين كشور توسط هواداران حقوق شهروندي افغان‌ها برپا شده و طي آنها به ويژه تهاجمات طالبان در دره پنجشير به شدت محكوم گرديده است.
سخنگوي فرقه طالبان در اظهارات سه‌شنبه گذشته خود پيرامون اوضاع پنجشير كه مقاومت ملي افغانستان، در اين منطقه پاي گرفته است، خاطرنشان كرد كه امنيت در اين منطقه حاكم شده و جنگي وجود ندارد. او همچنين پيرامون تظاهرات روزهاي اخير كابل كه توسط عوامل طالبان سركوب شده، اظهار داشت كه نيروهاي امنيتي طالبان هنوز شكل واقعي و عملياتي براي مديريت تظاهرات به خود نگرفته‌اند و از تظاهر‌ات‌كنندگان مي‌خواهيم كه ۲۴ ساعت قبل از مراسم خود، مقامات مربوطه را مطلع كنند.
فرقه طالبان از ماه‌ها قبل در تلاش است و همواره تكرار مي‌نمايد كه فقط به افغانستان علاقه‌مند مي‌باشد، ليكن بازگشت آنها به قدرت مي‌تواند به منزله تهديدي براي همگان و به خصوص همسايگان تلقي شود. به نظر مي‌رسد فرقه طالبان كه در صحنه تحولات بين‌المللي، روي حمايت قدرت‌هاي منطقه‌اي همچون چين حساب باز كرده است، مي‌تواند به پايگاهي براي تروريست‌هاي بين‌المللي محسوب گردد كه غالبا از دل جنبش‌هاي موسوم به اسلام‌گرايي افراطي و داراي اهداف و اغراضي براي سرنگوني رژيم‌هاي حاكم در برخي كشور‌ها، سر در آورده‌‌اند.
وضعيت فعلي حاكي از آن است كه طالب‌هاي سال ۲۰۲۱، ديگر دانشجويان و محصلين علوم مذهبي كه از روستاها آمده و جهان را نشناسند، نيستند. آنها در افغانستان بر اولين قدرت جهاني (ايالات متحده امريكا) و مجموعه نظامي ناتو فائق آمده‌اند. طالب‌هاي امروز به عنوان يك نيروي سياسي در بسياري از پايتختهاي جهان پذيرفته شده و حتي در سال ۲۰۲۰ با ايالات متحده امريكا در دوران دونالد ترامپ قراردادي را در دوحه به امضا رساندند.
به گفته يكي از مقامات ارشد ناتو در كابل كه در ماه مه گذشته با روزنامه لوموند صحبت كرده و نامش فاش نگرديده، فرقه طالبان با كمك مستشاران نظامي پاكستان، داراي استراتژي نظامي پيچيده‌اي در بلندمدت مي‌باشد. آنها كه غالبا مي‌توانند به زبان انگليسي تكلم كنند داراي تفكراتي هستند كه بعضا نشأت گرفته از آموزش‌هاي برخي نظاميان انگليسي مستقر در كابل در سال ۲۰۱۸ مي‌باشند كه بدون ترديد آنها را در رديف افرادي با مليت‌‌هاي افغاني و پاكستاني كه فارغ‌التحصيل آكسفورد يا كمبريج بوده‌اند، قرار مي‌دهد.
يادآوري مي‌گردد بين سال‌هاي ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ كه افغانستان تحت سلطه طالبان قرار داشت، تنها سه كشور عربستان سعودي، پاكستان و امارات عربي متحده آنها را به رسميت شناختند. در حالي كه امروزه پايتختهاي بزرگ منطقه‌اي مشروعيت حاكمان جديد اين فرقه در كابل را به رسميت مي‌شناسند و به آنها چهره‌هاي مقبول‌تر در صحنه ديپلماتيك و سياسي بين‌المللي ارايه مي‌دهند.
ناظران غربي تحولات افغانستان بر اين نظرند كه پكن، مسكو، تهران و دوحه هنگام ديدار و گفت‌وگوهاي رسمي با فرقه طالبان طي سال‌هاي ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱، صحبت از دوران بعد از پيروزي طالبان شده و در اين ديدارها كه با پوشش هيات‌هاي ميانجيگري و ظاهرا براي پايان بخشي به جنگ در افغانستان انجام گرديده، درخصوص شرايط مشاركتي و همراه بودن با حاكمان آينده افغانستان مطالب رد و بدل شده است.
در نگاهي به كليه تحولات و عوامل تاثيرگذار در روند اوضاع افغانستان تا به امروز بايد به اين نكته اذعان داشت كه، افغانستان با سلطه «فرقه طالبان» تنها در شروع راهي قرار گرفته كه با هر نتيجه‌‌اي كه در آينده برايش متصور شود، براي تحولات منطقه‌اي و بين‌المللي و نزاعي كه بين قدرت‌هاي فعلي جهاني در حال وقوع مي‌باشد، نقش تاثيرگذار و شايد هم تعيين‌كننده داشته باشد.