شهروندان لبناني از صف كاروان تانكرهاي حامل سوخت ايراني استقبال كردند
گام بلند تهران براي احياي جايگاه بيروت و دمشق
شهاب شهسواري
روز پنجشنبه كارواني از تانكرهاي حامل گازوييل و مازوت ايراني از طريق مرز سوريه و لبنان در منطقه هرمل در شمال شرقي لبنان وارد لبنان شدند و استقبال گسترده شهروندان لبناني از ورود سوخت، بعد از تحمل چندين ماه بحران كمبود نفت و فرآورده‌هاي نفتي در اين كشور، در رسانه‌هاي جهان خبرساز شد. سوخت ايراني كه توسط لبناني‌ها خريداري شده بود، بدون مزاحمت تحريم‌كنندگان ايران، سوريه و لبنان، از طريق ايران به بندر بانياس سوريه رسيد و از آنجا با تانكر به خاك لبنان انتقال داده شد. در شرايطي كه لبنان به شدت نيازمند كمك بين‌المللي براي حل مشكلات عديده داخلي است، ايران نخستين كشوري بود كه از طريق ارسال سوخت به اين كشور پيشقدم شد. اين در حالي است كه كشورهاي عربي جنوب خليج‌فارس، بهرغم اينكه برخلاف ايران تحت هيچ تحريم و تحديدي قرار نداشتند، ترجيح داده‌اند تا امروز از هرگونه كمك به لبنان خودداري كنند. در اين ميان، سوريه نيز از تلاش ايران براي كمك به لبنان سود برد. نه تنها تا پيش از اين شهروندان سوريه، مي‌توانستند خودشان از سوخت خريداري شده از تهران، در شرايط تحريم و محاصره اقتصادي خارجي بهره‌مند شوند، حالا اين كشور به مسير ترانزيت سوخت به لبنان هم بدل شده است كه نه تنها سوخت ايران، بلكه قرار است گاز طبيعي توليد شده در اردن و مصر هم از طريق خاك سوريه به لبنان برسد.
محموله‌اي از فرآورده‌هاي نفتي كه پنجشنبه از استان بقاع وارد خاك اين كشور شد، اولين سري از فرآورده‌هايي است كه ايران با چهار نفتكش براي لبنان ارسال كرده و بقيه آنها قرار است طي روزها و ماه‌هاي آينده به اين كشور برسند. ورود كاروان تانكرهاي سوخت ايراني به شهر هرمل، با استقبال گسترده شهرونداني مواجه شد كه پرچم‌هاي حزب‌الله را در دست گرفته بودند و با شيريني از هم پذيرايي مي‌كردند. سيدحسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله لبنان، رسيدن اين محموله به خاك لبنان را «شكستن محاصره لبنان توسط امريكا» توصيف كرده است. به گفته دبيركل حزب‌الله لبنان، هزينه نفت خريداري شده از ايران، توسط يك لبناني خير كه خواسته نامش افشا نشود پرداخت شده و قرار است بدون هزينه دراختيار بيمارستان‌ها، آسايشگاه‌ها، شيرخوارگاه‌ها، صليب سرخ لبنان و نهادهاي دست‌اندركار توزيع آب قرار بگيرد. همزمان بخشي از اين سوخت نيز با هزينه ناچيز دراختيار بيمارستان‌هاي خصوصي، كارخانه‌هاي توليد دارو، نانوايي‌ها، سوپرماركت‌ها و توليدكنندگان خصوصي برق قرار خواهد گرفت. اين فرآورده‌هاي نفتي در حالي وارد لبنان مي‌شود كه در طول هفته‌هاي گذشته، سوخت در لبنان به يك كالاي ناياب تبديل شده و مشكلات عديده‌اي براي خدمات عمومي به دليل قطعي‌هاي گسترده و پيوسته برق شهري به دليل فقدان سوخت به وجود آمده بود. همزمان با اين مشكلات، دولت لبنان كه به شدت با كمبود منابع مالي مواجه شده، تمامي يارانه‌هاي پرداختي براي سوخت را قطع كرده است و به گفته نجيب ميقاتي، نخست‌وزير جديد اين كشور، به دليل فقدان منابع، قبل از اينكه لازم باشد در دولت او تصميمي براي قطع يارانه سوخت گرفته شود، عملا اين اتفاق افتاده است.
مسكن موقت براي زنده نگه داشتن تاسيسات حياتي
بسياري از منابع خبري معتقدند كه چهار نفتكش ايراني، كل مساله كمبود سوخت در لبنان را حل نمي‌كنند. وليد ابوسليمان، اقتصاددان لبناني به المانيتور مي‌گويد كه نياز لبنان به سوخت، معادل 10 تا 15 نفتكش اينچنيني در هر هفته است. پاتريك مرداني، كارشناس ديگر اقتصادي به اين پايگاه خبري مي‌گويد كه مشكل اصلي سوخت در لبنان، ناتواني در واردات نيست، بلكه به خاطر قاچاق شدن سوخت وارد شده به سوريه است. به گفته اين كارشناس، سوخت ايران دقيقا از همان جاده‌هايي وارد لبنان مي‌شود كه قاچاقچيان سوخت از آن براي قاچاق سوخت خريداري شده با قيمت يارانه‌اي در لبنان و فروشش با قيمت گران‌تر در خاك سوريه از آن استفاده مي‌كنند. بهرغم اين اظهارات، صرف رسيدن سوخت به نقاطي حياتي در لبنان كه بيشترين نياز را به آن دارند، يك پيروزي تبليغاتي براي حزب‌الله لبنان محسوب مي‌شود كه مي‌گويد با شكستن محاصره امريكا توانسته است چراغ بيمارستان‌ها و تاسيسات حياتي در لبنان را روشن نگه دارد.
دولت لبنان اعلام كرده است كه از پايان ماه سپتامبر (دو هفته ديگر) كليه يارانه‌هاي غيرمستقيم براي سوخت در اين كشور حذف مي‌شود و در عوض كارت يارانه مستقيمي معادل 25 دلار در ماه به هر فرد نيازمند در اين كشور به جاي يارانه‌هاي حذف شده واگذار مي‌شود. برداشته شدن يارانه غيرمستقيم سوخت، مي‌تواند تا حدي مشكلات قاچاق سوخت از لبنان به خارج از كشور را حل كند. اما اقدام ايران براي ارسال سوخت به لبنان، مسكني است كه فعلا مشكلات خاموشي و فقدان منابع انرژي در تاسيسات حياتي از جمله بيمارستان‌ها را حل مي‌كند تا دولت جديد لبنان كه بعد از 13 ماه بن‌بست سياسي در اين كشور عاقبت هفته گذشته تشكيل شد، بتواند راهكاري براي برون‌رفت اقتصاد فروپاشيده لبنان از بحران پيدا كند.
مسابقه‌اي كه امريكا باخت
نيويورك‌تايمز مي‌نويسد: «بحران سوخت در لبنان، يك مسابقه ميان حزب‌الله و ايالات متحده بود كه نشان بدهد كدام يك زودتر مي‌توانند آلام شهروندان لبنان را التيام دهند، مسابقه‌اي كه دست‌كم در كوتاه‌مدت، حزب‌الله برنده آن بود. تقريبا هر گام از مسير رسيدن سوخت به لبنان، يك چالش بود كه در مقابل امريكا قرار داده شده بود. امريكا براي خريد نفت و فرآورده‌هاي نفتي از ايران تحريم وضع كرده است، دولت سوريه را تحريم كرده است، حزب‌الله را تحريم كرده است و حتي كمپاني كه قرار است اين سوخت وارد شده از ايران را در لبنان توزيع كند، به دليل انتساب به حزب‌الله تحت تحريم امريكا قرار گرفته است.» اين روزنامه در ادامه مي‌نويسد كه سفير امريكا در بيروت، همزمان با اقدام حزب‌الله تلاش كرده بود تا از طريق يك ساز و كار جديد انتقال گاز به لبنان از مصر و اردن، مشكل سوخت در اين كشور را حل و فصل كند. جالب اينجاست كه ابتكار سفير امريكا در بيروت، به منزله به رسميت شناختن مجدد دولت سوريه از سوي امريكا بود، به اين دليل كه طرف چهارم فرآيند انتقال گاز طبيعي مصر و اردن به لبنان، دولت سوريه است كه قرار است انتقال گاز از طريق خط لوله‌اي از خاك اين كشور انجام شود.
ايده احياي خط لوله عربي، توسط نخست‌وزير پيشين لبنان، سعد حريري مطرح شده بود، اما دولت امريكا به دليل مشاركت دولت سوريه در اين طرح، حاضر به پذيرش آن نبود. امريكايي‌ها خيلي دير و بعد از آنكه ايران اولين نفتكش حامل سوخت خود را به لبنان اعزام كرد، به اين نتيجه رسيدند كه براي حفظ چهره خود در افكار عمومي، مجبورند كه دست‌كم اندكي كوتاه بيايند و به اين ايده چراغ سبز نشان بدهند. دو هفته پيش در نشستي چهارجانبه در سطح وزرا در امان پايتخت اردن، دولت‌هاي اردن، مصر، لبنان و سوريه توافق كردند كه با استفاده از «خط لوله گاز عربي» گاز طبيعي توليد در مصر و اردن را به لبنان انتقال دهند. در اين نشست هاله زواتي، وزير انرژي و منابع معدني اردن، طارق الملا، وزير نفت و منابع معدني مصر، بسام طعمه، وزير نفت و منابع معدني سوريه و ريموند قجر، وزير وقت انرژي و آب لبنان توافق كردند كه پروژه انتقال گاز از طريق خاك سوريه كليد بخورد. اين اقدام بي‌سابقه نه تنها به معناي از سرگيري ارتباط مستقيم سياسي و اقتصادي اردن و مصر با دولت سوريه است، بلكه هم به عنوان هزينه ترانزيت منافعي را براي سوريه در بر دارد كه مي‌تواند به اقتصاد اين كشور جنگ زده كمك كند.
ست فرانتزمن، در روزنامه جروزالم پست مي‌نويسد: «ايران، امريكا را در يك بازي دو سر باخت قرار داده است، از يك‌سو امريكا را وادار كرده كه به سوريه كه يك دولت متحد ايران است تكيه كند و از سوي ديگر باعث مي‌شود تا نفوذ امريكا در لبنان كاهش پيدا كند.»
آيا ارسال سوخت به لبنان غيرقانوني بود؟
60 تانكر حامل سوخت روز پنجشنبه و 60 تانكر ديگر روز جمعه از طريق گذرگاه مرزي غيررسمي قصير در استان حمص سوريه وارد خاك لبنان شدند. اين كاروان تانكرها از مبادي گمركي قانوني لبنان براي ورود به خاك اين كشور عبور نكردند. علاوه بر اين، ايران به جاي اينكه مستقيما سوخت را به بنادر طرابلس يا بيروت لبنان ارسال كند، ترجيح داد از بندر بانياس سوريه براي تخليه سوخت استفاده كرده و اين سوخت را به صورت زميني به لبنان ارسال كند. وزير انرژي پيشين لبنان، ريموند قجر، تاكيد كرده است كه هيچ درخواستي براي واردات سوخت به اين وزارتخانه نرسيده و مجوزي براي واردات صادر نشده است. الياس سليم فرحات، ژنرال بازنشسته ارتش لبنان، در گفت‌وگو با نيويورك‌تايمز درخصوص قانوني بودن يا غيرقانوني بودن ورود تانكرهاي حامل سوخت ايران به لبنان مي‌گويد: «امروز كشور با يك بحران جدي مواجه است، به نظرم كمترين چيزي كه براي دولت لبنان اهميت دارد، اين است كه اين كاميون‌ها قانوني وارد شده‌اند يا غيرقانوني، وضعيت كشور اضطراري است.» به نظر مي‌رسد كه بيش از 1000 تانكر براي انتقال سوخت ارسالي ايران به خاك لبنان نياز باشد و عمليات انتقال سوخت از طريق بندر بانياس سوريه به گذرگاه قصير و شهر هرمل در لبنان تا مدت طولاني ادامه داشته باشد. با اين حال، نه تنها دولت لبنان بهرغم ادعاي عدم صدور مجوز، مانعي در برابر رسيدن سوخت به كشور ايجاد نكرده است، بلكه بسياري از مقام‌ها و شهروندان لبناني، به ويژه متحدان حزب‌الله مانند نبيه بري، رهبر جنبش امل و رييس پارلمان، از اين اقدام استقبال كرده‌اند. در برابر رقباي داخلي حزب‌الله نيز اين اقدام را نكوهيده‌اند، از جمله سعد الحريري كه پيش از اين سوخت ايران را نحس توصيف كرده و گفته بود كه واردات نفت ايران «با خود تحريم به همراه مي‌آورد.»
ميقاتي: خيلي غمگينم!
نجيب ميقاتي، نخست‌وزير جديد لبنان در گفت‌وگو با شبكه خبري سي‌ان‌ان امريكا، نخستين واكنش به ارسال سوخت از ايران براي مردم لبنان را نشان داد. ميقاتي كه قصد داشت نشان دهد دولت لبنان كاملا از اين مساله بي‌خبر بوده و هيچ نقشي در واردات سوخت از ايران نداشته است، گفت: «من بسيار غصه دارم، خيلي غصه دارم، چون استقلال لبنان مورد خدشه قرار گرفته است، اما ما قصد داريم اين مساله را در شرايطي بسيار آرام حل و فصل كنيم.» اظهار ناراحتي نخست‌وزير جديد از رسيدن سوخت موردنياز لبنان، به نظر مي‌رسد به اين دليل باشد كه او قصد دارد دولت لبنان را كاملا از مساله واردات سوخت از ايران جدا نگه دارد تا از تحريم‌هاي بالقوه امريكا عليه دولتش
در امان بماند، به همين دليل او در پاسخ به اين سوال كه آيا نگران تحريم شدن دولت لبنان به دليل خريد نفت از ايران هستيد، پاسخ داد: «نه! نگران نيستم، چراكه واردات اين سوخت مورد توافق دولت قرار نگرفته بود و اين اقدام توسط دولت انجام نشد.»
ميقاتي در نخستين مصاحبه‌اش با يك شبكه خبري بين‌المللي پس از رسيدن به مقام نخست‌وزيري، در مورد تعاملش با حزب‌الله لبنان و عضويت وزراي مورد تاييد حزب‌الله در كابينه‌اش توضيح داد: «صراحتا به شما مي‌گويم من كاملا عملگرا هستم، آنچه به آن اهميت مي‌دهم لبنان و نجات لبنان است، بله من دو وزير در كابينه‌ام دارم كه از دوستان حزب‌الله هستند، حزب‌الله حزبي است كه در لبنان حضور دارد، من نمي‌توانم اين جامعه را دور بزنم، من نمي‌توانم اين حزب را دور بزنم. من دو فرد متخصص را انتخاب كرده‌ام كه مي‌توانم با آنها كار كنم، هدف اصلي امروز من اين است كه بگويم بياييد اختلافات سياسي را كنار بگذاريم، بياييد با هم اين كشور را نجات بدهيم، اين كشوري است كه ارزش نجات دادن دارد، ما مردم خوبي داريم، منابع زيادي داريم و مي‌توانيم كشورمان را نجات دهيم، اگر بخواهيم اين‌گونه برخورد كنيم كه اين يكي از فلان حزب است، آن يكي از بهمان حزب، نمي‌توانيم اين كشور را نجات دهيم. به هيچ‌وجه فشاري روي من نبود تا كسي را به عنوان عضو كابينه انتخاب كنم. اگر فردا روزي من بتوانم نتيجه مذاكرات با صندوق بين‌المللي پول را بگيرم، بايد آن را به تصويب كابينه برسانم، من دوست دارم كه يك تصميم اجماعي در كابينه داشته باشيم تا بتوانيم براي اجراي نتيجه مذاكرات با صندوق بين‌المللي پول اجماع داشته باشيم. اگر اين اجماع نباشد، به نتيجه نمي‌رسيم، در نتيجه من ترجيح مي‌دهم كساني را انتخاب كنم كه در تصميم‌گيري‌ها با من همراه باشند.»