توافقي كه بحران ديپلماتيك در روابط فرانسه
با هم‌پيمانان آنگلوساكسونش ايجاد كرد
زخم كاري به فرانسه از بدعهدي امريكا و استراليا
شهاب شهسواري
فرانسه روز شنبه براي نخستين‌بار در تاريخ روابط ديپلماتيك با ايالات متحده امريكا و استراليا، سفراي خود در اين دو كشور را فراخواند تا اعتراض خود را به پيمان دفاعي جديد سه‌جانبه استراليا با بريتانيا و امريكا نشان دهد كه بر اساس آن توافقنامه پيشين استراليا و فرانسه، توليد زيردريايي‌هاي نظامي براي استراليا لغو شد. در حالي كه مقام‌هاي فرانسه، استراليا و امريكا را به دورويي، رياكاري، دروغگويي، فريب و حتي خيانت متهم مي‌كنند، مقام‌هاي استراليا اصرار دارند كه تمايل‌شان به لغو قرارداد با فرانسه را پيش‌تر به اطلاع اين كشور رسانده بودند و هيچ اقدام خلاف عرف ديپلماتيكي انجام نداده‌اند.
فرانسه و استراليا سال ۲۰۱۶ قراردادي براي تامين يك ناوگان زيردريايي متعارف (ديزلي- برقي) براي ارتش استراليا به مبلغ ۳۱ ميليارد يورو امضا كرده بودند، اما با اعلام توافق سه‌جانبه استراليا، امريكا و بريتانيا، كانبرا اعلام كرد كه قراردادش با پاريس را لغو كرده است و به جاي زيردريايي‌هاي متعارف، در قراردادي جديد از امريكا و بريتانيا زيردريايي‌هاي اتمي دريافت خواهد كرد. وزير دفاع استراليا، در گفت‌وگو با شبكه خبري اسكاي‌نيوز، حاضر به پاسخگويي در مورد هزينه قرارداد جديد با امريكا براي خريد زيردريايي‌هاي اتمي نشده است و تنها به اين پاسخ اكتفا كرد كه «قطعا اين پروژه، ارزان نيست.» اين اقدام استراليا با واكنش تند پاريس مواجه شد. وزير خارجه فرانسه اقدام استراليا را خنجر از پشت به فرانسه توصيف كرده است.
روز شنبه، ژان ايو لودريان، وزير خارجه فرانسه در گفت‌وگو با شبكه تلويزيوني فرانس۲ گفت: «اينجا ما شاهد دروغگويي، تزوير و رياكاري، نقض عهد و اهانت هستيم. قابل تحمل نيست. وضعيت رابطه بين ما خوب نيست به هيچ‌وجه خوب نيست.» وي با اشاره به اينكه «بحران اساسي» در روابط فرانسه با متحدانش ايجاد شده است، گفت: «اين واقعيت كه ما براي اولين‌بار در تاريخ روابط ديپلماتيك فرانسه با ايالات متحده، سفيرمان را براي مشورت به كشور فرا مي‌خوانيم، يك اقدام سياسي مهم است كه نشان‌دهنده عمق بحران ميان دو كشور و همچنين با استرالياست.» وي در پاسخ به اين سوال كه چرا اقدامي مشابه در مورد بريتانيا صورت نگرفته است، گفت: «در مورد بريتانيا نيازي نديديم. كاملا با فرصت‌طلبي‌هاي مستمر آنها آشنا هستيم. ضرورتي براي فراخواندن سفيرمان براي توضيح وجود ندارد. در واقع بريتانيا مثل يك چرخ كمكي براي دوچرخه است.»
احساس خيانت مي‌كنيم
ژان پير ته‌بو، سفير فرانسه در استراليا كه جمعه شب خاك اين كشور را ترك كرد به روزنامه گاردين استراليا مي‌گويد: «فقط مي‌توانم بگويم كه احساس خيانت بسيار شديد است. به اين دليل اين كلمه را به كار مي‌برم كه بر اساس آنچه از منابع قابل اعتماد دريافت كرده‌ايم و هيچ كس هم آن را تكذيب نكرده است، فرآيند اين توافق ۱۸ ماه استمرار داشته است و به شكل عامدانه فرانسه را كاملا از اين موضوع بدون اطلاع نگه داشته بودند. در طول تمام اين ماه‌ها تعدادي از مقام‌هاي استراليايي نه تنها با فرانسه در مورد قرارداد زيردريايي‌ها بلكه وانمود مي‌كردند كه عزم و اراده جدي دارند كه اين قرارداد را به موفقيت و نمادي از روابط دوجانبه بدل كنند.» سفير فرانسه در كانبرا مي‌گويد: «ما از يك قرارداد معمولي حرف نمي‌زنيم، در مورد شراكت استراتژيكي سخن مي‌گوييم كه قرار بود بر اساس آن فرانسه اسرار نظامي‌اش را با استراليا شريك شود و تعهد مي‌داد كه صنعت مستقلي را در استراليا و بر اساس استانداردهايي كه استراليايي‌ها تعريف مي‌كردند، ايجاد كند.»
هانس ون ليوون، خبرنگار حوزه اروپاي روزنامه فايننس ريويو در استراليا مي‌نويسد: «خشم فرانسوي‌ها بيش از آنكه به خاطر از دست دادن منافع مالي توليد زيردريايي باشد، به خاطر رفتار استرالياست.» اين خبرنگار در گزارش خود مي‌نويسد: «اين يك واقعيت است كه استراليا، امريكا و بريتانيا، براي ماه‌ها در مورد اين پروژه مذاكره مي‌كردند و هيچ تلاشي براي شراكت فرانسه در اين مذاكرات نكردند. وزراي دفاع و خارجه فرانسه و استراليا تقريبا سه هفته پيش با هم ديدار كرده بودند و حتي كوچك‌ترين اشاره‌اي هم به اين موضوع نشده بود. هيچ مشورتي انجام نشد، هيچ اشاره‌اي براي خروج شرافتمندانه يا حتي تلاشي براي گفت‌وگوي سازنده يا حتي ارايه غرامت به فرانسه از سوي استراليا قبل از اين اتفاق وجود نداشت. حتي يك هشدار قبلي پيش از كنفرانس خبري سه‌جانبه مجازي كه در آن جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا با اسكات موريسون و بوريس جانسون براي اعلام پيمان AUKUS برگزار كردند، وجود نداشت.»
بايدن درخواست گفت‌وگو با ماكرون داد
يك روز بعد از آنكه فرانسه سفير خود را از ايالات متحده امريكا فراخواند، رييس‌جمهوري امريكا درخواست كرده است كه گفت‌وگويي تلفني با امانوئل ماكرون، همتاي فرانسوي خود داشته باشد. گابريل اتال، سخنگوي دولت فرانسه روز يكشنبه اعلام كرد كه قرار است طي روزهاي آينده تماسي تلفني ميان دو رييس‌جمهور به درخواست رييس‌جمهور امريكا برقرار شود. به گفته دولت فرانسه در اين تماس تلفني امانوئل ماكرون از همتاي امريكايي خودش در مورد پيمان جديد سه‌جانبه دفاعي امريكا، بريتانيا و استراليا توضيح خواهد خواست. به گزارش خبرگزاري فرانسه، سخنگوي دولت فرانسه گفته است: «ما توضيح مي‌خواهيم. بايد به سوالات ما در مورد اتفاقي كه به نظر مي‌رسد يك نقض عهد جدي باشد پاسخ داده شود.»
استراليا: قبلا به پاريس هشدار داده بوديم
نخست‌وزير استراليا روز يكشنبه در پاسخ به اتهامات وزير خارجه فرانسه و سفير فرانسه در استراليا، اين اتهامات را رد و تاكيد كرد كه پيش از اين پاريس را در مورد ملاحظات استراليا در خصوص قرارداد زيردريايي‌ها آگاه كرده است. به گزارش خبرگزاري فرانسه، اسكات موريسون، نخست‌وزير استراليا گفت: «فكر مي‌كنم آنها كاملا متوجه بودند كه ما نگراني‌هاي عميق و جدي داشتيم كه ظرفيت زيردريايي‌هاي كلاس تهاجمي آنها منافع راهبردي ما را تامين نمي‌كند.» او ادامه داد: «ما به وضوح اعلام كرده بوديم كه بر اساس منافع راهبردي ملي تصميم‌گيري خواهيم كرد. من هرگز نسبت به اين تصميم كه منافع استراليا را ارجحيت دادم پشيمان نيستم و نخواهم بود.»
پيتر دوتون، وزير دفاع استراليا هم گفته است كه كشورش كاملا «صريح، روراست و صادق» با پاريس درباره نگراني‌هايش در مورد توافقنامه برخورد كرده است. به گزارش شبكه خبري اسكاي‌نيوز، دوتون گفته است: «اين ادعا كه نگراني‌هاي ما توسط دولت استراليا به روشني بيان نشده كاملا خلاف آن چيزي است كه به صورت مستند در اخبار موجود است و در طول يك بازه زماني بلندمدت به اطلاع طرف مقابل رسيده است.»
سيمون بيرمينگهام، وزير دارايي استراليا هم گفته است كه «در نخستين فرصتي كه امكان افشاي علني موضوع وجود داشت» خبر لغو قرارداد زيردريايي‌ها را به اطلاع طرف فرانسوي رسانده است. اما او تاييد كرده است كه مذاكرات در مورد قرارداد موازي با ايالات متحده امريكا به دليل «حساسيت بسيار شديد» آن كاملا محرمانه مانده بود.
فرانسوي‌ها به سفر سه ماه پيش نخست‌وزير استراليا به فرانسه اشاره مي‌كنند، سفري كه در آن اسكات موريسون، نخست‌وزير استراليا گفته بود: «زيردريايي‌هاي ساخت فرانسه باعث تقويت جايگاه استراليا مي‌شود و به حاكميت ملي و استقلال راهبردي استراليا كمك مي‌كند.»
توافقي عليه چين به كام چين!
پيمان سه‌جانبه ميان استراليا، امريكا و بريتانيا، به نوعي يك اتحاد امنيتي جديد عليه چين محسوب مي‌شود كه قرار است با تقويت بنيه دفاعي استراليا، قدرت رو به گسترش چين در اقيانوس آرام و هند را مهار كند. دولت چين، پنجشنبه هفته گذشته در پي اعلام اين توافق سه‌جانبه اعلام كرده بود كه اين توافق را عامل آسيب به امنيت منطقه مي‌داند و با دقت جزييات آن را تعقيب مي‌كند. سخنگوي وزارت خارجه چين گفته بود كه جامعه جهاني و دولت‌هاي همسايه استراليا، به شدت نگران هستند كه استراليا تا چه اندازه نسبت به تعهداتش تحت پيمان عدم اشاعه هسته‌اي صادق و قابل اعتماد است. وزارت خارجه چين تاكيد كرده بود كه همواره خواستار اين شده است كه ساز و كارهاي منطقه‌اي به ويژه در حوزه امنيتي با مشورت كشورهاي منطقه و همسايگان انجام شود تا منافع طرف ثالث بر اساس چنين ساز و كارهايي دچار آسيب نشود. اين واكنش پكن نشان مي‌داد كه اقدام امريكا و بريتانيا در تجهيز استراليا به زيردريايي‌هاي اتمي، كاملا امنيت و حوزه نفوذ چين را هدف قرار داده است. هدفي كه فعلا تحت‌الشعاع خشم شديد پاريس از اقدام كانبرا و واشنگتن قرار گرفته است و قبل از اينكه چين را به عنوان رقيب راهبردي امريكا نگران كند، فرانسه متحد سنتي اين كشور را عصباني كرده است. به گفته مقام‌هاي فرانسوي، اين بدعهدي از سوي استراليا ممكن است كه اين كشور را در مذاكرات براي پيمان تجاري با اتحاديه اروپا به عنوان سومين شريك مهم اقتصادي استراليا، در شرايط مشكل‌تري قرار دهد. در عين حال، رويارويي مستقيم ميان پاريس و واشنگتن، اميدها به پايان يافتن اختلاف‌نظرهاي ايجاد شده در دوران ترامپ ميان هم‌پيمانان اروپايي امريكا با واشنگتن را از بين مي‌برد و به بحران و شكاف در ناتو دامن خواهد زد. اين اختلاف‌نظرها و بحران در روابط سياسي ميان متحدان غربي امريكا، قطعا بيش از آنكه باعث نگراني پكن شود، اين كشور را خوشحال خواهد كرد.