افغانستان در آستانه يك
فاجعه انساني
محمود فاضلي
اخيرا كمكي به ارزش بيش از يك ميليارد يورو در ژنو براي حمايت از افغانستان و جلوگيري از وخيم‌تر شدن اوضاع انساني در اين كشور تصويب شد. امريكا و كشورهاي غربي ترديد دارند در افغانستان سرمايه‌گذاري مالي انجام دهند و به رژيم طالبان اعتبار بدهند. آنها به صراحت اعلام كردند كه حمايت كوتاه‌مدت بشردوستانه خود را مشروط نخواهند كرد. با اين حال، همكاري با رژيم طالبان بستگي به نحوه برخورد آنها با امدادگران خارجي، زنان، كودكان و اقليت‌ها دارد. گوترش، دبيركل سازمان ملل كه رياست اين كنفرانس را با حضور 150 نفر از 90 كشور برعهده داشت از جامعه جهاني خواست اين كمك را به مردم افغانستان اختصاص دهند. اين كنفرانس آزمون جديدي براي دولت‌هاي غربي و ديگر كمك‌دهندگان سنتي سازمان ملل است كه درصدد كمك به افغانستان هستند.
خشكسالي، كمبود پول نقد و توقف كمك‌هاي خارجي مشكلات اصلي افغانستان در اين روزهاست. يك ماه بعد از گرفتن قدرت از سوي طالبان، افغانستان در دهانه يك گرداب اقتصادي و اجتماعي قرار گرفته است. ديگر پولي وجود ندارد و در سه ماه ديگر، مردم چيزي نخواهند داشت بخورند. در تنها شهري كه مي‌تواند مقدار اندكي نقدينگي يافت، كابل است. برخي موسسات در اواخر ماه آگوست فعاليت‌هاي‌شان را از سر گرفتند ولي هر نفر مي‌تواند فقط به اندازه 20 هزار افغاني (200 دلار) در هر هفته پول دريافت كند. در مقابل خودپرداز بانك‌ها نيز بايد ساعت‌ها منتظر ماند تا صندوق‌هاي آن پر شوند. بيرون از كابل پولي يافت نمي‌شود. همه بانك‌ها بسته و همه واريزي‌ها متوقف شده‌اند. تشكيلات اداري جديد طالبان هيچ امكاني براي مقابله با بحران ندارد. طالبان از دسترسي به داشته‌هاي مالي افغانستان در بانك جهاني و صندوق بين‌المللي پول و بانك مركزي امريكا محروم است. اقتصاد اين كشور در وضعيت مرگ قرار دارد، زيرا 60 درصد بودجه غير نظامي اين كشور از خارج و از طرف نهادهاي بين‌المللي تامين مي‌شده است. در عرصه پزشكي اين وضعيت فاجعه‌بار به بالاترين حد خود رسيده است. موسسات پزشكي و بيمارستاني كه مي‌توانستند خدمات رايگان بدهند، امروزه مجبورند از بيماران خود هزينه بگيرند، زيرا ديگر هيچ منبع مالي براي بيمارستان‌ها تامين نمي‌شود. شكاف‌هاي بسياري بين نيازهاي مردم كه دايما در افزايش است و امكانات بهداشتي كه روز به‌روز كمتر مي‌شود، وجود دارد. به گفته سازمان بهداشت جهاني، به دليل نبود منابع مالي 2 هزار مركز پزشكي كه در سراسر افغانستان وجود داشت چندي است مجبور به توقف فعاليت‌هاي خود شده‌اند. طالبان هيچ مركز پزشكي را پيش‌بيني نكرده و همان اكيپ‌هاي كاري قبل هستند كه بايد امور جاري را مديريت كنند. در اين شرايط، طالبان از سازمان‌هاي بين‌المللي التماس مي‌كنند كه خاك افغانستان را ترك نكنند، زيرا همان‌ها هستند كه مي‌توانند ادامه فعاليت مراكز پزشكي را تضمين كنند.
سازمان ملل پيش‌بيني مي‌كند 97 درصد از مردم افغانستان در صورت ادامه وضع جاري به فقر دچار شوند. اين سازمان با توجه به نيازهاي روزافزون براي كمك غذايي در افغانستان ذخاير كالاهاي نيازهاي اوليه را در انبارهاي پاكستان، تاجيكستان و ازبكستان افزايش مي‌دهد. نمايندگان سازمان ملل از كشورهاي حامي درخواست مي‌كند كه براي خريداري مواد غذايي، داروها و ديگر نيازهاي اوليه براي افغان‌ها كمك‌هاي خود را سريع‌تر تخصيص دهند. « نفيليپو گراندي»، كميسر عالي در امور پناهندگان سازمان ملل پس از سفر سه روزه به افغانستان تاكيد دارد جامعه جهاني براي جلوگيري از بحران انساني بايد به اين كشور كمك كند. به اعتقاد او اگر خدمات عمومي و اقتصاد سقوط كند، ما شاهد رنج، بي‌ثباتي و آوارگي بيشتر در داخل و خارج از افغانستان خواهيم بود. جامعه بين‌المللي بايد هرچه زودتر به افغانستان كمك كند تا از بحران انساني بزرگ‌تري جلوگيري شود، بحراني كه پيامد منطقه‌اي و جهاني خواهد شد. جامعه جهاني و بسياري از كمك‌كنندگان مالي هرگونه كمك به اين كشور را متوقف كرده‌اند. بدون از سرگيري بودجه، افغانستان در يك بحران اقتصادي قرار مي‌گيرد كه منجر به گرسنگي ميليون‌ها نفر و همچنين خروج گسترده پناهندگان از اين كشور مي‌شود.
در روزهاي اخير كشورهاي مختلف بر ادامه كمك كشورهاي‌شان به افغانستان تاكيد كرده‌اند. آلمان كه پيش از اين 100 ميليون يورو را به كمك‌هايش براي افغانستان و كشورهاي همسايه آن اضافه كرده بود، 500 ميليون يوروي ديگر نيز در نظر خواهد گرفت. ژاپن 200 ميليون دلار و فرانسه 100 ميليون يورو كمك خواهند كرد. امريكا كه قبلا بزرگ‌ترين كمك‌‌كننده به افغانستان بود از افزايش 64 ميليون دلاري كمك‌هايش به سازمان ملل و نهادهاي ديگر خبر داد كه بر اساس آن اين كمك‌ها در سال 2021 به 330 ميليون دلار مي‌رسد. دانمارك 38 ميليون دلار ديگر به كمك‌هايش اضافه مي‌كند و اسپانيا خبر از كمك 20 ميليون يورويي اين كشور به پناهجويان مي‌دهد. چين نيز كه مهره‌هاي بازي خود را در زمين بازي افغانستان چيده، متعهد شده مواد غذايي و پزشكي به ارزش 31 ميليون دلار به افعانستان بفرستد. سازمان ملل بودجه 20 ميليون دلار را براي حمايت از كارهاي بشردوستانه در افغانستان اختصاص داد. پاكستان از ارسال غذا و دارو به افغانستان و ايران هم از ارسال محموله‌هايي هوايي كمكي بشردوستانه به اين كشور خبر داده‌اند.
به گفته دبيركل سازمان ملل، افغانستان در خطرناك‌ترين لحظات خود قرار دارد و اكنون زمان آن رسيده است تا جامعه بين‌الملل به كمك اين كشور بشتابند. حتي پيش از تغيير حكومت، به دليل همه‌گيري ويروس كرونا و خشكسالي شديد در افغانستان، اين كشور بدترين بحران بشردوستانه را تجربه مي‌كرد و اكنون از هر سه شهروند افغان يكي از آنها نمي‌دانند وعده غذايي بعدي آنها از كجا خواهد آمد. فقر در حال افزايش است. فروپاشي نظام در اين كشور نه تنها عواقب ناگوار را براي شهروندان افغانستان، بلكه براي كشورهاي همسايه نيز به همراه خواهد داشت.