كمتر از يك ماه ديگر فرصت باقي است تا نماينده سينماي ايران به فرهنگستان علوم و هنرهاي سينمايي امريكا معرفي شود. به بيان ديگر آخرين مهلت معرفي نماينده رسمي كشورها براي حضور در شاخه بهترين فيلم بين‌المللي اسكار 2022 اول نوامبر (۱۰ آبان) است. تا به حال كشورهايي نظير آلباني، ايرلند، آلمان، قرقيزستان، سوييس، مراكش، لهستان، اسلووني و چند كشور ديگر نمايندگان‌شان را براي حضور در اين مهم‌ترين رويداد سينمايي جهان معرفي كرده‌اند ولي هنوز از ايران، نامي به ميان نيامده و فيلمي به اين مراسم معرفي نشده است. البته گمانه‌زني‌هايي مي‌شود مبني بر اينكه فيلم «قهرمان» اصغر فرهادي به عنوان نماينده سينماي ايران به اسكار معرفي مي‌شود، حتي اسكات فينبرگ منتقد برجسته هاليوود ريپورتر در پيش‌بيني زودهنگام از اسكار ۲۰۲۲ نوشته: «قهرمان» اصغر فرهادي شايسته پنج رشته از شانس نامزدي دريافت جايزه اسكار را دارد ولي با اين حال هنوز اين قضيه شكل جدي به خود نگرفته است.
فارغ از اينكه امسال چه فيلمي شانس حضور در اين مراسم را دارد ما در گزارش پيش رو مروري داشتيم بر نحوه انتخاب فيلم‌ها از جانب ايران به فرهنگستان علوم و هنرهاي سينمايي امريكا. از فيلم «دايره مينا» به كارگرداني داريوش مهرجويي و «باد صبا» ساخته آلبر لاموريس كه جزو اولين فيلم‌هاي نماينده سينماي ايران به اسكار بودند تا «زير درختان زيتون»، «بادكنك سفيد»، «گبه»، «زماني براي مستي اسب‌ها»، «من ترانه ۱۵ سال دارم»، «خيلي دور خيلي نزديك»، «ميم مثل مادر»، «محمد رسول‌الله»، «جدايي نادر از سيمين» و...
اين پرسش را با كارشناسان (امير اسفندياري، مرتضي رزاق كريمي، سيروس الوند) مطرح كرديم كه نماينده سينماي ايران در اسكار چه ويژگي‌هايي بايد داشته باشد و اساسا چگونه گزينش مي‌شود؟ آيا تصميم اعضاي كميته كاملا دموكراتيك است يا سفارش جريان خاصي با نگاه مديريتي در آن لحاظ مي‌شود؟ و نظرشان را درباره اين مهم جويا شديم ضمن اينكه آخرين اطلاعات تشكيل كميته معرفي فيلم را از رائد فريدزاده معاون بين‌المللي بنياد سينمايي فارابي هم پرسيديم. ماحصل اين گفت‌وگو‌ها پيش روي شماست.
تصميم‌گيري در ايران كاملا دموكراتيك است
در ابتدا با امير اسفندياري مدير سابق امور بين‌الملل بنياد سينمايي فارابي و معاون دبير جشنواره جهاني فيلم فجر كه بيش از بيست سال مسوول كميته معرفي نماينده سينماي ايران به آكادمي اسكار بوده گفت‌وگو كرديم. او معتقد است: «فيلمي بايد به عنوان نماينده سينماي ايران به فرهنگستان علوم و هنرهاي سينمايي امريكا معرفي شود كه براي سينماي ايران نفعي داشته باشد؛ همچون مسابقات المپيك كه بهترين ورزشكاران براي رقابت در عرصه‌اي جهاني انتخاب مي‌شوند.» او ادامه مي‌دهد كه با تمام سختي‌هايي كه كشور به لحاظ تحريم از جانب امريكا روبه‌رو بوده در تمام اين سال‌ها تلاش كميته اين بوده كه از اين فرصت به نفع سينماي ايران استفاده كند: «خيلي‌ها در اين سال‌ها اعتراض داشتند كه وقتي كشور از جانب امريكا با تحريم مواجه شده ايران نبايد نماينده‌اي به اسكار معرفي كند اما اعضاي كميته با عبور آگاهانه از اين بحث‌ها و توجيه افراد معترض، تمام تلاش‌شان را كردند كه از اين فرصت به نفع كشورمان بهره‌گيري شود. به همين دليل در اين سال‌ها، فيلم‌هايي نماينده سينماي ايران بودند كه
بحق شايستگي لازم را داشتند. »
مدير سابق امور بين‌الملل بنياد سينمايي فارابي با بيان اينكه ساز و كار معرفي فيلم به اسكار در اين كميته به گونه‌اي است كه تنها يك نماينده دولتي در اين جمع حضور دارد توضيح مي‌دهد كه باقي اعضاي گروه را اصناف تشكيل مي‌دهند و در واقع خود سينماگران هستند كه با تصميمات خودشان نماينده ايران را براي رقابت در رشته اسكار بهترين فيلم بين‌المللي انتخاب مي‌كنند. پس در درجه اول لازم است كه اين افراد استقلال خود را حفظ كنند و با نظر خودشان فيلم نهايي را برگزينند، چراكه آن چيزي كه اهميت دارد نگاه به مصلحت كشور براي حضور در مراسم اسكار است.
به گفته اسفندياري آنچه در تشكيل كميته اهميت دارد اين است كه اعضا از سينماگران بنام باشند: «كما اينكه در تمام اين سال‌ها افراد صاحب‌نظر در اين جمع شركت مي‌كردند و با بحث و صحبت‌هايي كه انجام مي‌دادند فيلم نهايي را انتخاب مي‌كردند. اما آنچه در انتخاب فيلم اهميت بيشتري دارد اينكه نبايد اين اعضا زير فشار بيروني (رسانه‌اي يا سازماني) قرار بگيرند و هر كسي بايد با مسووليت خودش نام فيلم مورد نظرش را اعلام كند تا اعضا بتوانند در يك فضاي آرام و بي‌فشار و تنش با استقلال كامل نظر بدهند و فيلم‌هاي حائز شرايط را به خوبي بررسي كنند، ظرفيت سينماي ايران را در نظر بگيرند و با در نظر گرفتن اتفاق‌هايي (مثل حضور در جشنواره‌هاي معتبر جهاني) كه براي فيلم‌ها افتاده بهترين تصميم از سوي كميته معرفي فيلم گرفته شود.»
فارغ از مسائل حرفه‌اي و تكنيكي و داستاني و موفقيت‌هايي كه فيلم دارد، نكته مهم ديگري كه ازنظر اين كارشناس بايد مورد توجه قرار گيرد حضور پخش‌كننده قوي امريكايي است كه باعث مي‌شود فيلم در بازاري وسيع و با مختصاتي متفاوت، امكان عرضه بهتر و گسترده‌تري پيدا كند.
او با بيان اينكه اعضاي كميته به هيچ عنوان تصميم‌گيري‌هاي‌شان نبايد تحت‌تاثير فضاسازي خاصي باشد، مي‌گويد كه: «تمام مدارك درباره فيلم‌ها بايد مستدل باشد و به اعضاي آكادمي ارايه شود و نبايد صرفا به خبر‌سازي‌ها توجه كرد. بايد به مستندات دقت كرد. اين مستندات از بحث اكران داخلي گرفته تا نمايش‌هاي بين‌المللي همه بايد مورد توجه اعضا قرار بگيرد. گروه به هيچ عنوان نبايد تحت تاثير صحبت‌هاي بيروني قرار بگيرند. او به ياد مي‌آورد سالي مسوولي حين برگزاري جلسات معرفي فيلم به اسكار در مراسمي از فيلمي تعريف كرده بود. به او خاطرنشان شد كه در اين زمان به خصوص شما نبايد از فيلمي تعريف كنيد كه تعبير جهت‌گيري از صحبت‌هاي شما شود. درنهايت به اين نكته توجه كنيم كه اتفاقات حرفه‌اي با تصميمات درست و حرفه‌اي گرفته مي‌شود.»
اسفندياري در خلال صحبتش به تجربه تلخ معرفي فيلمي به اسكار اشاره مي‌كند: «در آن سال نماينده سينماي ايران بي‌هيچ پروسه و اجازه‌اي از سوي اعضاي كميته به اسكار معرفي شد و توضيح مي‌دهد كه وقتي تصميمات ناآگاهانه بدون اجازه و بي‌هيچ مسير حرفه‌اي طي شود پيامد خوبي براي سينماي ايران در ابعاد جهاني ندارد.» او همچنين به اين نكته اشاره مي‌كند كه يكسال هم انتخاب بين دو فيلم گذشته (اصغر فرهادي) و دربند (پرويز شهبازي) براي معرفي به اسكار چالش بزرگي براي اعضا گروه به وجود آورده بود. طوري‌كه مسعود كيميايي دلنوشته زيبايي را خطاب به دو فيلم نوشت و به تصميم سخت اعضاي گروه اشاره كرد: «به اين نكته توجه كنيم كه فيلم‌ها در جشنواره‌ها و محافل هنري به نام ايران شركت مي‌كنند و درنهايت توفيق و موفقيتي هم باشد براي ايران است پس چه بهتر كه فيلمي به آكادمي اسكار معرفي شود كه نام ايران را بيشتر مطرح كند.»
انتخاب فيلم براي اسكار در شرايط حاضر نبايد معطل بماند
معاون دبير جشنواره جهاني فيلم فجر با انتقاد از برخي كه به عملكرد اعضاي كميته خرده مي‌گيرند خطاب به اين دوستان مي‌گويد كه: «ايران را با كشورهاي اروپايي مقايسه كنند كه اعضاي متعدد دولتي كميته براي سال‌ها عضو ثابت آن هستند. مثلا در فرانسه سه عضو ثابت دولتي سال‌ها در كميته انتخاب حضور دارند، ولي وضعيت تصميم‌گيري در ايران بسيار دموكراتيك است و اين نمايندگان اصناف هستند كه در اين مورد تصميم‌گيري مي‌كنند.»او در پايان پيشنهاد مي‌كند: «به نظر من انتخاب فيلم براي اسكار در شرايط حاضر نبايد معطل بماند وقتي سازوكار مناسبي وجود دارد و روند پيگيري كاملا مشخص است مي‌تواند فيلم شايسته به سرعت به اسكار معرفي شود.»
برآيند خروجي‌ها خود نشان‌دهنده است
مرتضي رزاق كريمي تهيه‌كننده سينما كه دو دوره عضو كميته معرفي فيلم به آكادمي اسكار بوده درباره تجربه‌اش از حضور در كميته انتخاب توضيح مي‌دهد كه بحث‌هاي كارشناسانه زيادي در اين جمع مطرح مي‌شود و كاملا طبيعي است كه تضارب آرا و اختلاف‌نظر وجود داشته باشد (كما اينكه در جشنواره‌هاي معتبري چون فجر و سينماحقيقت هم اختلاف عقيده ديده مي‌شود) اما به هيچ عنوان احساس نكردم كه جريان خاصي يا نگاه مديريتي بخواهد نظر شخصي مرا تحت‌تاثير قرار بدهد همان‌طوركه اشاره كردم بحث‌هاي زيادي از سوي اعضاي گروه انتخاب، چه تهيه‌كننده يا كارگردان، منتقد و... مطرح مي‌شود اما هيچ‌وقت فشاري روي اعضاي كميته نبوده و برآيند خروجي خود نشان‌دهنده اين نكته است كه انتخاب‌ها گرايش به مراكز قدرت و حاكميت يا دولت ندارد.
او همچنين با اشاره به اينكه كتمان نمي‌كنم كه در جشنواره‌هاي مختلف از جشنواره فجر، سينما حقيقت گرفته تا ديگر رويدادهاي مهم سينمايي، بعضي از فيلمسازان محترم براي جلب‌توجه داوران به شيوه‌هاي گوناگون وجوه تمايز و نقاط قوت آثارشان را بر مي‌شمرند اما حرف من اين است كه خود اعضا و افرادي كه به عنوان داور و هيات انتخاب مسوليت دارند بايد مراقب باشند تا حاشيه‌هاي غيرمعمول روي راي‌شان تاثير نگذارد و ارتباطات رايج، استقلال نظر ايشان را خدشه‌دار نكند و شاهد آراي منصفانه و منطقي باشيم.
رزاق كريمي در انتهاي صحبتش به خروجي كميته معرفي فيلم در سال ٩٨ اشاره مي‌كند كه او از اعضاي هيات انتخاب بوده و مي‌گويد: «با وجود فيلم‌هاي ارزشمند و رقابت بسيار نزديك، فيلم در جست‌وجوي فريده كه ساختاري متفاوت داشت معرفي شد.»
نماينده سينماي ايران بايد هويت ايراني داشته باشد نه تكنيك قوي
سيروس الوند كارگردان سينما كه چند سالي جزو هيات معرفي فيلم ايراني به فرهنگستان علوم و هنرهاي سينمايي بوده و در جمع كميته انتخاب نماينده ايران به آكادمي اسكار حضور داشته و با فضاي حاكم بر اين جلسات آشناست پيشنهاد مي‌كند كه براي معرفي فيلمي از ايران به اسكار همه جوانب بايد در نظر گرفته شود.
او به روزنامه اعتماد مي‌گويد: «به نظرم براي معرفي فيلمي به آكادمي اسكار بايد به موقعيت خارج از كشور فيلم و همچنين جايگاهي كه فيلم بين اعضاي آكادمي اسكار دارد بسيار توجه كرد اينكه فيلم پخش‌كننده قوي داشته باشد تا معرف خوبي از فيلم به ديگر كشورها باشد و بتواند به نحو احسن فيلم را بين همه اعضاي اسكار ارايه دهد تا همه فيلم مربوطه را ببينند.»
از نظر الوند نكته مهم ديگري كه بايد لحاظ شود اينكه فيلم منتخب رنگ و بوي ايراني‌تر داشته باشد و هويت، فرهنگ ما و اعتقادات ايراني‌ها را به جهان معرفي كند اگر چنين فيلمي نماينده سينماي ايران به اسكار باشد بسيار بهتر است تا فيلمي معرفي شود كه به لحاظ تكنيكي قوي باشد: «شما به فيلم‌هاي عباس كيارستمي نگاه كنيد كه چقدر سهل و ممتنع بود و اصلا شبيه فيلم‌هاي فرنگي نبود يكجور سادگي و عمق وسيعي در ساخته‌هايش مي‌توانستيم ببينيم. در قصه‌هايش نگاه انساني جريان داشت به خصوص فيلم «خانه دوست كجاست» كه تمام اين ويژگي‌ها را با هم داشت، يا فيلم «باران » و «بچه‌هاي آسمان» مجيد مجيدي نمونه الگوهايي هستند كه به ما مي‌گويند كه چه نوع فيلم‌هايي از كشورها براي اعضاي آكادمي اسكار جذاب است.»
وي همچنين در بخش ديگري از صحبتش با بيان اينكه بايد فيلم‌هاي منتخب در ايران اكران شوند و نمايش عمومي داشته باشند تا مردم به صورت آزادانه و بدون سانسور فيلم منتخب را در كشورشان ببينند مي‌گويد وقتي فيلمي تمام خصوصيات لازم به اسكار را داشته باشد مي‌تواند نماينده سينماي ايران به اسكار باشد.وي با تاكيد بر اينكه قدرت پخش جهاني فيلم براي معرفي فيلمي به اسكار بسيار مهم است، مي‌گويد: «تا اين زمان نتوانستم فيلمي از ايران ببينم بايد فيلم‌هاي ديگر را ببينم.
ظرف هفته‌هاي آينده كميته
تشكيل جلسه مي‌دهد
در ادامه با رائد فريدزاده دبير شوراي بين‌المللي سازمان سينمايي و معاون بين‌المللي بنياد سينمايي فارابي گفت‌وگو كرديم تا نظرش را درباره اين مهم جويا شويم. او در ابتداي صحبتش توضيح مي‌دهد كه در هر كشوري نهاد ملي و تخصصي سينماي آن كشور فيلم منتخب خود را به آكادمي اسكار معرفي مي‌كند در ايران اين وظيفه از ديرباز با بنياد سينمايي فارابي بوده با اين روند كه ابتدا اعضاي كميته معرفي فيلم از جانب خانه سينما (افرادي كه در انتخاب فيلم ذي‌نفع نباشند) به بنياد معرفي مي‌شوند. هيات ٨نفره‌اي با معاون بين‌الملل فارابي كه ٩ نفر مي‌شوند جلساتي را تشكيل مي‌دهند و بعد از بحث و بررسي‌ها فيلم مدنظر را به اسكار معرفي مي‌كنند.
از فريدزاده درباره تشكيل كميته امسال سوال مي‌پرسيم كه او مي‌گويد هنوز اين جلسات تشكيل نشده اما نامه‌نگاري براي معرفي اعضا از جانب خانه سينما صورت گرفته است.
او همچنين بيان مي‌كند با توجه به اينكه چند وقتي است كه وضعيت كرونايي كشور از حالت قرمز خارج شده سينماها به تازگي به حالت عادي اكران در آمدند و بايد منتظر باشيم، ببينيم چه فيلم‌هايي اكران مي‌شوند. البته اين نكته مهم است كه تا ٣١ دسامبر فيلم‌ها مهلت دارند يك هفته تجاري در كشورشان نمايش داشته باشند.
فريدزاده با اشاره به اينكه فيلم‌هاي منتخب از جانب سازمان سينمايي و مشخصا اداره نظارت و ارزشيابي به كميته معرفي مي‌شوند گفت به احتمال فراوان تا هفته‌هاي آينده جلسات تشكيل مي‌شود.
از فريدزاده مي‌پرسيم نظرش درباره قانون جديد اسكار كه براي تسهيل حضور آثار سينمايي در اين مراسم در شرايط كنوني، فيلم‌هاي بخش بين‌الملل اگر شرايط اكران در كشورشان را نداشته باشند مي‌توانند در يكي از كشورها (غير از امريكا و كشورهاي تحت قلمرو آن) نمايش داده شوند، چيست كه او مي‌گويد قطعا اين نكته را هم در نظر مي‌گيريم به شرط آنكه فيلم از سازمان سينمايي پروانه نمايش گرفته باشد و به كميته از طرف معاونت نظارت و ارزشيابي معرفي شود. در پايان به اين نكته اشاره كنيم كه بعد از معرفي نماينده كشورها، نامزدهاي نهايي اسكار ۲۰۲۲ روز ۸ فوريه ۲۰۲۲ (۱۹ بهمن) و مراسم اسكار نيز ۲۷ مارس ۲۰۲۲ (۷ فروردين) برگزار مي‌شود.
كمتر از يك ماه ديگر فرصت باقي است تا نماينده سينماي ايران به فرهنگستان علوم و هنرهاي سينمايي امريكا معرفي شود. به بيان ديگر آخرين مهلت معرفي نماينده رسمي كشورها براي حضور در شاخه بهترين فيلم بين‌المللي اسكار 2022 اول نوامبر (۱۰ آبان) است. تا به حال كشورهايي نظير آلباني، ايرلند، آلمان، قرقيزستان، سوييس، مراكش، لهستان، اسلووني و چند كشور ديگر نمايندگان‌شان را براي حضور در اين مهم‌ترين رويداد سينمايي جهان معرفي كرده‌اند ولي هنوز از ايران، نامي به ميان نيامده و فيلمي به اين مراسم معرفي نشده است. البته گمانه‌زني‌هايي مي‌شود مبني بر اينكه فيلم «قهرمان» اصغر فرهادي به عنوان نماينده سينماي ايران به اسكار معرفي مي‌شود، حتي اسكات فينبرگ منتقد برجسته هاليوود ريپورتر در پيش‌بيني زودهنگام از اسكار ۲۰۲۲ نوشته: «قهرمان» اصغر فرهادي شايسته پنج رشته از شانس نامزدي دريافت جايزه اسكار را دارد ولي با اين حال هنوز اين قضيه شكل جدي به خود نگرفته است.
فارغ از اينكه امسال چه فيلمي شانس حضور در اين مراسم را دارد ما در گزارش پيش رو مروري داشتيم بر نحوه انتخاب فيلم‌ها از جانب ايران به فرهنگستان علوم و هنرهاي سينمايي امريكا. از فيلم «دايره مينا» به كارگرداني داريوش مهرجويي و «باد صبا» ساخته آلبر لاموريس كه جزو اولين فيلم‌هاي نماينده سينماي ايران به اسكار بودند تا «زير درختان زيتون»، «بادكنك سفيد»، «گبه»، «زماني براي مستي اسب‌ها»، «من ترانه ۱۵ سال دارم»، «خيلي دور خيلي نزديك»، «ميم مثل مادر»، «محمد رسول‌الله»، «جدايي نادر از سيمين» و...
اين پرسش را با كارشناسان (امير اسفندياري، مرتضي رزاق كريمي، سيروس الوند) مطرح كرديم كه نماينده سينماي ايران در اسكار چه ويژگي‌هايي بايد داشته باشد و اساسا چگونه گزينش مي‌شود؟ آيا تصميم اعضاي كميته كاملا دموكراتيك است يا سفارش جريان خاصي با نگاه مديريتي در آن لحاظ مي‌شود؟ و نظرشان را درباره اين مهم جويا شديم ضمن اينكه آخرين اطلاعات تشكيل كميته معرفي فيلم را از رائد فريدزاده معاون بين‌المللي بنياد سينمايي فارابي هم پرسيديم. ماحصل اين گفت‌وگو‌ها پيش روي شماست.
تصميم‌گيري در ايران كاملا دموكراتيك است
در ابتدا با امير اسفندياري مدير سابق امور بين‌الملل بنياد سينمايي فارابي و معاون دبير جشنواره جهاني فيلم فجر كه بيش از بيست سال مسوول كميته معرفي نماينده سينماي ايران به آكادمي اسكار بوده گفت‌وگو كرديم. او معتقد است: «فيلمي بايد به عنوان نماينده سينماي ايران به فرهنگستان علوم و هنرهاي سينمايي امريكا معرفي شود كه براي سينماي ايران نفعي داشته باشد؛ همچون مسابقات المپيك كه بهترين ورزشكاران براي رقابت در عرصه‌اي جهاني انتخاب مي‌شوند.» او ادامه مي‌دهد كه با تمام سختي‌هايي كه كشور به لحاظ تحريم از جانب امريكا روبه‌رو بوده در تمام اين سال‌ها تلاش كميته اين بوده كه از اين فرصت به نفع سينماي ايران استفاده كند: «خيلي‌ها در اين سال‌ها اعتراض داشتند كه وقتي كشور از جانب امريكا با تحريم مواجه شده ايران نبايد نماينده‌اي به اسكار معرفي كند اما اعضاي كميته با عبور آگاهانه از اين بحث‌ها و توجيه افراد معترض، تمام تلاش‌شان را كردند كه از اين فرصت به نفع كشورمان بهره‌گيري شود. به همين دليل در اين سال‌ها، فيلم‌هايي نماينده سينماي ايران بودند كه
بحق شايستگي لازم را داشتند. »
مدير سابق امور بين‌الملل بنياد سينمايي فارابي با بيان اينكه ساز و كار معرفي فيلم به اسكار در اين كميته به گونه‌اي است كه تنها يك نماينده دولتي در اين جمع حضور دارد توضيح مي‌دهد كه باقي اعضاي گروه را اصناف تشكيل مي‌دهند و در واقع خود سينماگران هستند كه با تصميمات خودشان نماينده ايران را براي رقابت در رشته اسكار بهترين فيلم بين‌المللي انتخاب مي‌كنند. پس در درجه اول لازم است كه اين افراد استقلال خود را حفظ كنند و با نظر خودشان فيلم نهايي را برگزينند، چراكه آن چيزي كه اهميت دارد نگاه به مصلحت كشور براي حضور در مراسم اسكار است.
به گفته اسفندياري آنچه در تشكيل كميته اهميت دارد اين است كه اعضا از سينماگران بنام باشند: «كما اينكه در تمام اين سال‌ها افراد صاحب‌نظر در اين جمع شركت مي‌كردند و با بحث و صحبت‌هايي كه انجام مي‌دادند فيلم نهايي را انتخاب مي‌كردند. اما آنچه در انتخاب فيلم اهميت بيشتري دارد اينكه نبايد اين اعضا زير فشار بيروني (رسانه‌اي يا سازماني) قرار بگيرند و هر كسي بايد با مسووليت خودش نام فيلم مورد نظرش را اعلام كند تا اعضا بتوانند در يك فضاي آرام و بي‌فشار و تنش با استقلال كامل نظر بدهند و فيلم‌هاي حائز شرايط را به خوبي بررسي كنند، ظرفيت سينماي ايران را در نظر بگيرند و با در نظر گرفتن اتفاق‌هايي (مثل حضور در جشنواره‌هاي معتبر جهاني) كه براي فيلم‌ها افتاده بهترين تصميم از سوي كميته معرفي فيلم گرفته شود.»
فارغ از مسائل حرفه‌اي و تكنيكي و داستاني و موفقيت‌هايي كه فيلم دارد، نكته مهم ديگري كه ازنظر اين كارشناس بايد مورد توجه قرار گيرد حضور پخش‌كننده قوي امريكايي است كه باعث مي‌شود فيلم در بازاري وسيع و با مختصاتي متفاوت، امكان عرضه بهتر و گسترده‌تري پيدا كند.
او با بيان اينكه اعضاي كميته به هيچ عنوان تصميم‌گيري‌هاي‌شان نبايد تحت‌تاثير فضاسازي خاصي باشد، مي‌گويد كه: «تمام مدارك درباره فيلم‌ها بايد مستدل باشد و به اعضاي آكادمي ارايه شود و نبايد صرفا به خبر‌سازي‌ها توجه كرد. بايد به مستندات دقت كرد. اين مستندات از بحث اكران داخلي گرفته تا نمايش‌هاي بين‌المللي همه بايد مورد توجه اعضا قرار بگيرد. گروه به هيچ عنوان نبايد تحت تاثير صحبت‌هاي بيروني قرار بگيرند. او به ياد مي‌آورد سالي مسوولي حين برگزاري جلسات معرفي فيلم به اسكار در مراسمي از فيلمي تعريف كرده بود. به او خاطرنشان شد كه در اين زمان به خصوص شما نبايد از فيلمي تعريف كنيد كه تعبير جهت‌گيري از صحبت‌هاي شما شود. درنهايت به اين نكته توجه كنيم كه اتفاقات حرفه‌اي با تصميمات درست و حرفه‌اي گرفته مي‌شود.»
اسفندياري در خلال صحبتش به تجربه تلخ معرفي فيلمي به اسكار اشاره مي‌كند: «در آن سال نماينده سينماي ايران بي‌هيچ پروسه و اجازه‌اي از سوي اعضاي كميته به اسكار معرفي شد و توضيح مي‌دهد كه وقتي تصميمات ناآگاهانه بدون اجازه و بي‌هيچ مسير حرفه‌اي طي شود پيامد خوبي براي سينماي ايران در ابعاد جهاني ندارد.» او همچنين به اين نكته اشاره مي‌كند كه يكسال هم انتخاب بين دو فيلم گذشته (اصغر فرهادي) و دربند (پرويز شهبازي) براي معرفي به اسكار چالش بزرگي براي اعضا گروه به وجود آورده بود. طوري‌كه مسعود كيميايي دلنوشته زيبايي را خطاب به دو فيلم نوشت و به تصميم سخت اعضاي گروه اشاره كرد: «به اين نكته توجه كنيم كه فيلم‌ها در جشنواره‌ها و محافل هنري به نام ايران شركت مي‌كنند و درنهايت توفيق و موفقيتي هم باشد براي ايران است پس چه بهتر كه فيلمي به آكادمي اسكار معرفي شود كه نام ايران را بيشتر مطرح كند.»
انتخاب فيلم براي اسكار در شرايط حاضر نبايد معطل بماند
معاون دبير جشنواره جهاني فيلم فجر با انتقاد از برخي كه به عملكرد اعضاي كميته خرده مي‌گيرند خطاب به اين دوستان مي‌گويد كه: «ايران را با كشورهاي اروپايي مقايسه كنند كه اعضاي متعدد دولتي كميته براي سال‌ها عضو ثابت آن هستند. مثلا در فرانسه سه عضو ثابت دولتي سال‌ها در كميته انتخاب حضور دارند، ولي وضعيت تصميم‌گيري در ايران بسيار دموكراتيك است و اين نمايندگان اصناف هستند كه در اين مورد تصميم‌گيري مي‌كنند.»او در پايان پيشنهاد مي‌كند: «به نظر من انتخاب فيلم براي اسكار در شرايط حاضر نبايد معطل بماند وقتي سازوكار مناسبي وجود دارد و روند پيگيري كاملا مشخص است مي‌تواند فيلم شايسته به سرعت به اسكار معرفي شود.»
برآيند خروجي‌ها خود نشان‌دهنده است
مرتضي رزاق كريمي تهيه‌كننده سينما كه دو دوره عضو كميته معرفي فيلم به آكادمي اسكار بوده درباره تجربه‌اش از حضور در كميته انتخاب توضيح مي‌دهد كه بحث‌هاي كارشناسانه زيادي در اين جمع مطرح مي‌شود و كاملا طبيعي است كه تضارب آرا و اختلاف‌نظر وجود داشته باشد (كما اينكه در جشنواره‌هاي معتبري چون فجر و سينماحقيقت هم اختلاف عقيده ديده مي‌شود) اما به هيچ عنوان احساس نكردم كه جريان خاصي يا نگاه مديريتي بخواهد نظر شخصي مرا تحت‌تاثير قرار بدهد همان‌طوركه اشاره كردم بحث‌هاي زيادي از سوي اعضاي گروه انتخاب، چه تهيه‌كننده يا كارگردان، منتقد و... مطرح مي‌شود اما هيچ‌وقت فشاري روي اعضاي كميته نبوده و برآيند خروجي خود نشان‌دهنده اين نكته است كه انتخاب‌ها گرايش به مراكز قدرت و حاكميت يا دولت ندارد.
او همچنين با اشاره به اينكه كتمان نمي‌كنم كه در جشنواره‌هاي مختلف از جشنواره فجر، سينما حقيقت گرفته تا ديگر رويدادهاي مهم سينمايي، بعضي از فيلمسازان محترم براي جلب‌توجه داوران به شيوه‌هاي گوناگون وجوه تمايز و نقاط قوت آثارشان را بر مي‌شمرند اما حرف من اين است كه خود اعضا و افرادي كه به عنوان داور و هيات انتخاب مسوليت دارند بايد مراقب باشند تا حاشيه‌هاي غيرمعمول روي راي‌شان تاثير نگذارد و ارتباطات رايج، استقلال نظر ايشان را خدشه‌دار نكند و شاهد آراي منصفانه و منطقي باشيم.
رزاق كريمي در انتهاي صحبتش به خروجي كميته معرفي فيلم در سال ٩٨ اشاره مي‌كند كه او از اعضاي هيات انتخاب بوده و مي‌گويد: «با وجود فيلم‌هاي ارزشمند و رقابت بسيار نزديك، فيلم در جست‌وجوي فريده كه ساختاري متفاوت داشت معرفي شد.»
نماينده سينماي ايران بايد هويت ايراني داشته باشد نه تكنيك قوي
سيروس الوند كارگردان سينما كه چند سالي جزو هيات معرفي فيلم ايراني به فرهنگستان علوم و هنرهاي سينمايي بوده و در جمع كميته انتخاب نماينده ايران به آكادمي اسكار حضور داشته و با فضاي حاكم بر اين جلسات آشناست پيشنهاد مي‌كند كه براي معرفي فيلمي از ايران به اسكار همه جوانب بايد در نظر گرفته شود.
او به روزنامه اعتماد مي‌گويد: «به نظرم براي معرفي فيلمي به آكادمي اسكار بايد به موقعيت خارج از كشور فيلم و همچنين جايگاهي كه فيلم بين اعضاي آكادمي اسكار دارد بسيار توجه كرد اينكه فيلم پخش‌كننده قوي داشته باشد تا معرف خوبي از فيلم به ديگر كشورها باشد و بتواند به نحو احسن فيلم را بين همه اعضاي اسكار ارايه دهد تا همه فيلم مربوطه را ببينند.»
از نظر الوند نكته مهم ديگري كه بايد لحاظ شود اينكه فيلم منتخب رنگ و بوي ايراني‌تر داشته باشد و هويت، فرهنگ ما و اعتقادات ايراني‌ها را به جهان معرفي كند اگر چنين فيلمي نماينده سينماي ايران به اسكار باشد بسيار بهتر است تا فيلمي معرفي شود كه به لحاظ تكنيكي قوي باشد: «شما به فيلم‌هاي عباس كيارستمي نگاه كنيد كه چقدر سهل و ممتنع بود و اصلا شبيه فيلم‌هاي فرنگي نبود يكجور سادگي و عمق وسيعي در ساخته‌هايش مي‌توانستيم ببينيم. در قصه‌هايش نگاه انساني جريان داشت به خصوص فيلم «خانه دوست كجاست» كه تمام اين ويژگي‌ها را با هم داشت، يا فيلم «باران » و «بچه‌هاي آسمان» مجيد مجيدي نمونه الگوهايي هستند كه به ما مي‌گويند كه چه نوع فيلم‌هايي از كشورها براي اعضاي آكادمي اسكار جذاب است.»
وي همچنين در بخش ديگري از صحبتش با بيان اينكه بايد فيلم‌هاي منتخب در ايران اكران شوند و نمايش عمومي داشته باشند تا مردم به صورت آزادانه و بدون سانسور فيلم منتخب را در كشورشان ببينند مي‌گويد وقتي فيلمي تمام خصوصيات لازم به اسكار را داشته باشد مي‌تواند نماينده سينماي ايران به اسكار باشد.وي با تاكيد بر اينكه قدرت پخش جهاني فيلم براي معرفي فيلمي به اسكار بسيار مهم است، مي‌گويد: «تا اين زمان نتوانستم فيلمي از ايران ببينم بايد فيلم‌هاي ديگر را ببينم.
ظرف هفته‌هاي آينده كميته
تشكيل جلسه مي‌دهد
در ادامه با رائد فريدزاده دبير شوراي بين‌المللي سازمان سينمايي و معاون بين‌المللي بنياد سينمايي فارابي گفت‌وگو كرديم تا نظرش را درباره اين مهم جويا شويم. او در ابتداي صحبتش توضيح مي‌دهد كه در هر كشوري نهاد ملي و تخصصي سينماي آن كشور فيلم منتخب خود را به آكادمي اسكار معرفي مي‌كند در ايران اين وظيفه از ديرباز با بنياد سينمايي فارابي بوده با اين روند كه ابتدا اعضاي كميته معرفي فيلم از جانب خانه سينما (افرادي كه در انتخاب فيلم ذي‌نفع نباشند) به بنياد معرفي مي‌شوند. هيات ٨نفره‌اي با معاون بين‌الملل فارابي كه ٩ نفر مي‌شوند جلساتي را تشكيل مي‌دهند و بعد از بحث و بررسي‌ها فيلم مدنظر را به اسكار معرفي مي‌كنند.
از فريدزاده درباره تشكيل كميته امسال سوال مي‌پرسيم كه او مي‌گويد هنوز اين جلسات تشكيل نشده اما نامه‌نگاري براي معرفي اعضا از جانب خانه سينما صورت گرفته است.
او همچنين بيان مي‌كند با توجه به اينكه چند وقتي است كه وضعيت كرونايي كشور از حالت قرمز خارج شده سينماها به تازگي به حالت عادي اكران در آمدند و بايد منتظر باشيم، ببينيم چه فيلم‌هايي اكران مي‌شوند. البته اين نكته مهم است كه تا ٣١ دسامبر فيلم‌ها مهلت دارند يك هفته تجاري در كشورشان نمايش داشته باشند.
فريدزاده با اشاره به اينكه فيلم‌هاي منتخب از جانب سازمان سينمايي و مشخصا اداره نظارت و ارزشيابي به كميته معرفي مي‌شوند گفت به احتمال فراوان تا هفته‌هاي آينده جلسات تشكيل مي‌شود.
از فريدزاده مي‌پرسيم نظرش درباره قانون جديد اسكار كه براي تسهيل حضور آثار سينمايي در اين مراسم در شرايط كنوني، فيلم‌هاي بخش بين‌الملل اگر شرايط اكران در كشورشان را نداشته باشند مي‌توانند در يكي از كشورها (غير از امريكا و كشورهاي تحت قلمرو آن) نمايش داده شوند، چيست كه او مي‌گويد قطعا اين نكته را هم در نظر مي‌گيريم به شرط آنكه فيلم از سازمان سينمايي پروانه نمايش گرفته باشد و به كميته از طرف معاونت نظارت و ارزشيابي معرفي شود. در پايان به اين نكته اشاره كنيم كه بعد از معرفي نماينده كشورها، نامزدهاي نهايي اسكار ۲۰۲۲ روز ۸ فوريه ۲۰۲۲ (۱۹ بهمن) و مراسم اسكار نيز ۲۷ مارس ۲۰۲۲ (۷ فروردين) برگزار مي‌شود.
سيروس الوند: پيشنهاد مي‌كنم براي معرفي فيلمي از ايران به اسكار همه جوانب درنظر گرفته شود. فیلم منتخب رنگ و بوی ایرانی‌تر داشته باشد و هویت ، فرهنگ ما و اعتقادات ایرانی ما را به جهان معرفی کند اگر چنین فیلمی نماینده سینمای ایران به اسکار باشد بسیار بهتر است تا فیلمی معرفی شود که به لحاظ تکنیکی قوی باشد.
امير اسفندياري: در درجه اول لازم است اعضاي كميته استقلال خود را حفظ كنند و با نظر خودشان فيلم نهايي را برگزينند. آن چيزي كه اهميت دارد نگاه به مصلحت كشور براي حضور در مراسم اسكار است. كمااينكه در تمام اين سال‌ها، فيلم‌هايي نماينده سينماي ايران بودند كه بحق شايستگي لازم را داشتند.
مرتضي رزاق كريمي: دو دوره عضو كميته معرفي فيلم به اسكار بودم. به هيچ عنوان احساس نكردم كه جريان خاصي يا نگاه مديريتي بخواهد نظر شخصي مرا تحت‌تاثير قرار بدهد.
رائد فريدزاده: احتمال فراوان ظرف هفته‌هاي آينده جلسات كميته تشكيل مي‌شود.با توجه به اينكه چند وقتي است كه وضعيت كرونايي كشور از حالت قرمز خارج شده سينماها به تازگي به حالت عادي اكران در آمدند و بايد منتظر باشيم، ببينيم چه فيلم‌هايي اكران مي شوند.