خيز امارات در تجارت با سوريه
ابوظبي تلاش مي‌كند با كنار گذاشتن سياست خارجي تهاجمي، دشمنان قديمي خود را به دوستان كنوني تبديل كند
آرمين منتظري
هر كشوري به نحوي امنيت خود را تامين مي‌كند و به نظر مي‌رسد كه امارات متحده عربي نيز طي دو سال گذشته سعي دارد از طريق گسترش سرمايه‌گذاري خارجي در برخي كشورها در خاورميانه، آسيا و آفريقا ضريب امنيت خود را افزايش دهد. به گزارش رويترز، امارات به مدت بيش از ده سال است كه به پايتخت سرمايه‌گذاري در خاورميانه تبديل و اخيرا وارد ميدان رقابت با عربستان سعودي شده است. اين رقابت چه در حوزه منطقه در سطح استراتژيك و چه در حوزه تجاري و سرمايه‌گذاري در جريان است. اخيرا امارات با هدف تحكيم جايگاه خود در منطقه وارد توافقات تجاري سرمايه‌گذاري با كشورهايي نظير كره‌جنوبي، اندونزي، كنيا، اتيوپي و تركيه شده است. امارات براي تحكيم اين توافقات برخي دشمني‌هايي كه سابق بر اين با برخي كشورها داشته را نيز كنار گذاشته است. براي مثال امارات و تركيه سال‌ها در خصوص سياست‌هاي تركيه در حمايت از اخوان‌المسلمين دچار اختلاف بودند. اين‌گونه به نظر مي‌رسد كه ما شاهد چرخشي در سياست خارجي امارات متحده عربي هستيم به گونه‌اي كه اين كشور از مناقشات و درگيري‌هاي منطقه در يمن و ليبي آرام آرام كنار كشيده و سعي دارد دشمنان قديمي خود را به دوستان كنوني تبديل كند. امارات از سال 2011 ميلادي و پس از خيزش بهار عربي سياست خارجي تهاجمي را در پيش گرفته بود اما حالا به نظر مي‌رسد آن سياست جاي خود را به سياست خارجي تعاملي داده است. اما تحركات اخير امارات در سه حوزه عراق، سوريه و روابط اين كشور با رژيم صهيونيستي مي‌تواند اثرات عميقي بر تحولات منطقه‌اي بگذارد.
سرمايه‌گذاري ميلياردي در عراق
اخيرا دولت عراق در توافقي با شركت المصدر امارات توانست موافقت امارات را با سرمايه‌گذاري 3 ميليارد دلاري اين كشور در ساخت 5 نيروگاه توليد برق خورشيدي جلب كند. اين توافق در راستاي كاهش وابستگي عراق به انرژي فسيلي و همچنين واردات برق از ايران منعقد شد. ايران از تامين‌كنندگان اصلي برق عراق محسوب مي‌شود. هر چند پس از خروج امريكا از توافق هسته‌اي در ارديبهشت ۹۷ و اعمال مجدد تحريم‌ها، صادرات برق ايران به عراق و پرداخت پول آن از سوي بغداد با مشكلاتي روبه‌رو شد اما واشنگتن در دو سال گذشته براي واردات برق از ايران براي عراق معافيت‌هايي در نظر گرفت كه اين معافيت‌ها معمولا ۹۰ يا ۱۲۰ روزه هستند و تمديد مي‌شوند. هر چند امريكا بارها به عراق توصيه كرده براي مصون ماندن از تاثير تحريم‌ها برق و گاز مورد نياز خود را از منابع ديگري تهيه كند، به نظر مي‌رسد كه قرارداد عراق با امارات براي ساخت 5 نيروگاه خورشيدي كه برقي معادل 2 هزار مگاوات توليد مي‌كنند يكي از تدابير عراق خروج از دايره وابستگي به ايران است و در اين ميان دو كشور امارات و عربستان نيز در راستاي تضعيف نفوذ و جايگاه ايران در عراق، از هيچ اقدامي در كمك به عراق فروگذار نمي‌كنند. هر چند عراق همچنان براي تامين بخشي از برق مورد نياز خود در نيروگاه‌هاي داخلي به گاز وارداتي از ايران نياز دارد. اين 5 نيروگاه خورشيدي در صورتي‌كه در شبكه برق عراق قرار بگيرند، 20 درصد برق مورد نيار اين كشور را تامين خواهند كرد. البته به گفته احسان عبدالجبار، وزير انرژي عراق، اين كشور در نظر دارد توليد برق از طريق نيروگاه‌هاي خورشيدي را به 7 هزار و500 مگا وات برساند. نبود خدمات مناسب در اين بخش دست‌كم از سال 2011 به ويژه در ماه‌هاي گرم تابستان، با اعتراضات گسترده مردمي و درخواست اصلاحات همراه بوده است. نياز عراق به برق با افزايش جمعيت با يكي از سريع‌ترين نرخ‌ها در خاورميانه، بيشتر احساس مي‌شود. بنابراين، حركت به سمت توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير در عراق را مي‌توان بخشي از استراتژي امارات براي به دست آوردن قلب و ذهن عراقي‌ها دانست.
امارات، شريك تجاري سوريه
به‌رغم همه تلاش‌هاي ابوظبي بين سال‌هاي 2012 تا 2016 براي سرنگوني بشار اسد صورت داد، اما اين كشور يكي از مهم‌ترين شركاي تجاري سوريه محسوب مي‌شود. در سال 2020، سوريه و امارات درحاشيه نمايشگاه اكسپو دوبي گفت‌وگوهايي صورت دادند و توافق كردند روابط اقتصادي خود را تقويت كنند. اخيرا نيز سامر الخليل، وزير تجارت خارجي سوريه و همتاي اماراتي‌اش توافق كردند تا شوراي تجاري امارات و سوريه را بار ديگر راه‌اندازي كنند. اين توافقات تجاري در حالي صورت مي‌گيرد كه تحريم‌هاي امريكا عليه سوريه همچنان پابرجا هستند. امارات متحده عربي در سال 2018 نخستين كشور عربي بود كه روابطش با سوريه را عادي‌سازي و سفارت خود در دمشق را بازگشايي كرد. سفارت امارات در دمشق به مدت 6 سال تعطيل بود. انور قرقاشق، وزير خارجه امارات در آن زمان اعلام كرده بود كه روابط ابوظبي و دمشق بعد از بررسي دقيق تحولات سوريه بار ديگر برقرار خواهد شد چراكه نقش اعراب در سوريه بايد بار ديگر تقويت شود. البته قبل از آغاز جنگ داخلي سوريه نيز امارات متحده عربي با 20 ميليون دلار، دومين سرمايه‌گذار بزرگ در سوريه محسوب مي‌شد. اخيرا وزير اقتصاد امارات اعلام كرده كشورش اولين شريك تجاري بزرگ روسيه در منطقه و سومين شريك تجاري اين كشور در جهان محسوب مي‌شود. مبادلات تجاري غيرنفتي دو كشور در سال گذشته به بيش از 2 ميليارد و 600 ميليون درهم رسيده است. بهبود روابط امارات با سوريه و همچنين سرمايه‌گذاري ابوظبي در سوريه يكي از دلايل سكوت سوريه در قبال عادي‌سازي روابط امارات و رژيم صهيونيستي بود. امارات همچنين در زمينه سرمايه‌گذاري در بازساري سوريه تحركاتي انجام داده است. تحركات امارات در سوريه در حالي انجام مي‌شود كه ايران يكي از حاميان اصلي دولت بشار اسد بوده و امارات متحده عربي در سال‌هاي جنگ داخلي سوريه از هيچ اقدامي براي سقوط بشار اسد فروگذار نكرده است. البته شايد بتوان انگيزه امارات از تلاش براي بهبود با سوريه را در سخنان ملك‌عبدالله اردن دريافت. ملك عبدالله، پادشان اردن پس از گفت‌وگوي تلفني با ملك عبدالله كه هفته گذشته انجام شد اعلام كرد كه بهبود روابط كشورهاي عربي با دولت بشار اسد، سوريه را از ايران دور خواهد كرد.
چرخش امارات در روابط با رژيم صهيونيستي
اماراتي‌ها در سال 2019 و 2020 يك چرخش بزرگ در سياست خارجي منطقه‌اي خود صورت دادند و آن هم عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي بود. امارات و بحرين نخستين كشورهاي عربي بودند كه سفارت‌هاي خود را در سرزمين‌هاي اشغالي داير كردند. امارات، به عنوان يك كشور نفتي و يكي از مراكز بزرگ سرمايه‌گذاري در خاورميانه و يكي از پيشرفته‌ترين مراكز تجاري جذابيت‌هاي زيادي براي تل‌آويو دارد. خصوصا اينكه حضور شركت‌هاي اسراييلي در امارات، تل‌آويو را يك گام به ايران نزديك‌تر خواهد كرد. شركت‌هاي اسراييلي علاقه‌مند به معامله با امارات متحده عربي، مي‌توانند به راحتي بازار خليج‌فارس را هدف قرار دهند. بيشتر اين شركت‌ها در زمينه‌هاي تجهيزات امنيت سايبري، مديريت آب و تجهيزات دفاعي در حال سرمايه‌گذاري در امارات هستند. امارات متحده عربي به عنوان يك مركز تجاري بزرگ كشورهاي حوزه خليج را با ساير نقاط جهان ارتباط مي‌دهد. اين كشور با قوانين و محدوديت‌هاي كم مي‌تواند به لحاظ اقتصادي زمينه‌هاي سودآوري براي شركت‌هاي اسراييلي فراهم كند. طبق برآوردها در حال حاضر حدود ۳۰۰ شركت اسراييلي در امارات فعاليت مي‌كنند كه بيشتر آنها از طريق شعب بين‌المللي فعال هستند. درواقع عادي‌سازي، هزينه‌هاي سنگين شركت‌هاي اسراييلي را كه در قالب شركت‌هاي بين‌المللي در اين كشور فعاليت مي‌كردند را كاهش خواهد داد. علاوه بر اين، اسراييل براي تامين بسياري نيازهاي اساسي امارات از جمله آب، كشاورزي در بيابان، انرژي خورشيدي، توليد مواد غذايي پيشرفته برنامه دارد و البته فروش سلاح و تجهيزات دفاعي نيز در برنامه‌هاي اسراييل است. تلاش براي ايفاي نقش منطقه‌اي براي حاكمان امارات به دليل رقابت با ايران، تركيه و عربستان اولويت دارد. امارات مي‌خواهد در نگاه غرب و امريكا جايگزين عربستان شود و نقش منطقه‌اي ايفا كند. مخلص كلام اينكه امارات سعي دارد در دوره جديد سياست خارجي خود با ارايه جذابيت‌هاي سرمايه‌گذاري كه در اختيار دارد و همچنين با استفاده از منابع مالي عظيمي كه در اختيار دارد نه‌تنها در خاورميانه، بلكه در بسياري از نقاط جهان، نقش فعالي را برعهده بگيرد. به اين ترتيب امارات موفق خواهد شد هم از حمايت‌هاي بين‌المللي بيشتر برخوردار شود و هم در خاورميانه خود را به عنوان كشوري نقش‌آفرين مطرح كند.