تغييرات ناچيز در تركيب پارلمان عراق در پي كاهش مشاركت عمومي در انتخابات
تحريم، صدر را فربه‌تر كرد
شهاب شهسواري
بعد از ماه‌ها برنامه‌ريزي و تلاش براي برگزاري امن، بدون جنجال و پرشور انتخابات يكشنبه در عراق، استقبال پايين و بي‌ميلي واجدان شرايط براي راي دادن، اين انتخابات را تحت‌الشعاع خود قرار داد. به‌رغم مشاركت پايين، هواداران يك گروه سياسي در عراق از بقيه شهروندان سرحال‌تر و خوشحال‌تر بودند. مقتدي صدر كه دو ماه پيش در بيانيه‌اي خواستار تحريم انتخابات شده بود و از عدم مشاركت در اين انتخابات مي‌گفت، حالا بار ديگر توانسته است با افزايش قابل توجه تعداد كرسي‌هاي فراكسيون سائرون، به حزب اول پارلمان تبديل شود.
براساس آماري كه روز گذشته، كميسيون عالي انتخابات عراق اعلام كرد تنها 41 درصد از واجدان شرايط راي دادن در انتخابات روز يكشنبه پاي صندوق‌هاي آرا رفتند، رقمي كه 3.5 درصد از ميزان مشاركت دوره قبل در سال 2018 پايين‌تر و بيش از 20 درصد كمتر از مشاركت سراسري در انتخابات 2014 است. ميزان مشاركت در بغداد، پايتخت عراق نزديك به 30 درصد اعلام شده است.
با اين حال حتي رقم اعلام‌شده از سوي كميسيون عالي انتخابات هم مورد ترديد قرار دارد. رسانه‌هاي عراقي، رقم اعلام‌شده توسط كميسيون را ناشي از دستكاري در اعداد و ارقام مربوط به مجموع شهروندان واجد شرايط راي دادن توصيف مي‌كنند و معتقدند كه مشاركت در انتخابات از اين هم پايين‌تر بوده است. به گزارش شفق‌نيوز عراق، يك عضو سابق كميسيون عالي انتخابات عراق، با اشاره به رقم اعلام شده اخذ 9 ميليون و 70 هزار راي، معتقد است كه كميسيون عالي، تعداد كل واجدان شرايط را به جاي 26 ميليون نفر، فقط 22 ميليون نفر محاسبه كرده است و بر اين اساس رقم مشاركت 41 درصدي را جعل كرده است. اين مقام پيشين به شفق‌نيوز گفته است كه رقم واقعي مشاركت در انتخابات روز يكشنبه معادل 34 درصد واجدان شرايط راي دادن بود. براساس گزارش‌ها، كميسيون عالي انتخابات عراق، رقم واجدان شرايط راي دادن را فقط براساس تعداد كارت‌هاي توزيع‌شده شركت در انتخابات محاسبه كرده است و واجدان شرايطي كه كارت دريافت نكرده‌اند را در ارقام خود محاسبه نكرده است. به نوشته شفق‌نيوز، به نقل از يك مقام آگاه، حتي هيات ناظران سازمان ملل متحد و اتحاديه اروپا نيز به كميسيون عالي انتخابات عراق به خاطر اعلام رقم بالاتر مشاركت اعتراض كرده‌اند و آن را نادرست مي‌دانند.
علاوه بر اعتراضات بر انتشار ارقام گمراه‌كننده در خصوص ميزان مشاركت در انتخابات، در حوزه انتخاباتي اربيل، مركز اقليم كردستان عراق، اتحاديه ميهني كردستان نسبت به نتايج اين حوزه اعتراض و ادعا كرده است كه چهار نماينده اين حزب در انتخابات اربيل برنده شده‌اند، اما با تقلب افراد ديگري به عنوان پيروز انتخابات معرفي شده‌اند.
صدر در صدر
براساس پيش‌بيني‌ها و نظرسنجي‌هاي پيش از انتخابات، كاهش مشاركت در انتخابات بيش از هر چيز به سود فراكسيون‌هاي قدرتمند پارلمان كنوني تمام مي‌شد. به گزارش بغداد اليوم، ائتلاف سائرون به رهبري مقتدي صدر، 73 كرسي در 10 استان عراق كسب كرده است كه 19 كرسي بيشتر از دوره پيشين پارلمان است. فهرست سائرون با 100 نامزد در انتخابات شركت كرده بود كه نزديك به سه‌چهارم از نامزدهاي اين گروه سياسي توانسته‌اند وارد پارلمان عراق شوند.
صدر كه از سال 2005 با كمك به انتخاب ابراهيم جعفري از طريق راي 30 كرسي هوادارش، به يكي از كليدي‌ترين سياستمداران عراقي تبديل شده بود و در طول سال‌هاي گذشته همواره به عنوان اصلي‌ترين تاجبخش و تصميم‌ساز در خصوص انتخاب نخست‌وزير بعد از عراق محسوب مي‌شود، حالا اين فرصت را پيدا كرده است كه بعد از 16 سال قرار گرفتن در حاشيه قدرت، مستقيما يكي از حاميان و نزديكانش را به عنوان نخست‌وزير معرفي كند. با اين حال او به تنهايي نمي‌تواند با كرسي‌هايي كه به دست آورده است دولت تشكيل دهد، پراكندگي گسترده آرا و در اختيار داشتن كمتر از يك‌سوم كرسي‌هاي پارلمان، باعث مي‌شود كه مقتدي صدر، بعد از اين انتخابات مسير پرپيچ‌وخمي براي مذاكره با فراكسيون‌ها و فهرست‌هاي ديگر براي انتصاب نخست‌وزير مد نظرش در قدرت پيش رو داشته باشد.
بي‌صبري مقتدي صدر براي جشن پيروزي، از انتشار بيانيه‌اش كمتر از 24 ساعت بعد از برگزاري انتخابات روشن بود. او از كميسيون عالي انتخابات خواسته بود كه به سرعت و فوري نتيجه انتخابات را اعلام كند. او ساعتي بعد در بيانيه‌اي ديگر بدون اشاره به نام كشوري نسبت به «اعمال نفوذ و فشار كشورهاي منطقه و جهان به كميسيون عالي انتخابات» اظهار نگراني و تاكيد كرد كه با دقت «دخالت‌هاي داخلي و خارجي» را در انتخابات دنبال مي‌كند.
رقابت دولت قانون و ائتلاف تقدم
در كنار صدر، جريان حكمت ملي عراق هم انتظار داشت كه تعداد كرسي‌هاي خود را در پارلمان جديد بهبود ببخشد. اين گروه كه در پارلمان پيشين 19 كرسي در اختيار داشت، اما در اين انتخابات توانست تنها دو كرسي در اختيار بگيرد. يكي از سران اين جريان در گفت‌وگو با شفق‌نيوز گفته است كه مشاركت با فهرست نصر و برخي گروه‌هاي سياسي ديگر در ائتلاف نيروهاي ملي، باعث آسيب خوردن به شهرت اين گروه و كاهش محبوبيت آن شده است. به نوشته شفق‌نيوز، سران جريان حكمت ملي، از تصميم قبلي خودشان براي ائتلاف با حيدر عبادي، نخست‌وزير پيشين عراق، پشيمان شده‌اند و اين ائتلاف را باعث عملكرد كمتر از حد انتظار خودشان در نتايج آرا مي‌دانند. بر خلاف جريان حكمت ملي، فهرست دولت قانون به رهبري نوري مالكي، بر خلاف انتخابات 2018 اين‌بار از نتيجه انتخابات راضي است. هر چند مالكي نتوانسته است مانند سال 2014 نزديك به يك‌سوم از كرسي‌هاي پارلمان را از آن خودش كند، اما با كسب 35 كرسي نسبت به 25 كرسي دوره قبل 10 كرسي بيشتر دريافت كرده است و مي‌تواند بعد از جريان سائرون و ائتلاف تقدم، سومين برنده خوشحال اين انتخابات تلقي شود.
در برابر نتايج اوليه نشان مي‌دهد كه فهرست‌هاي فتح و نصر، فراكسيون دوم و سوم پارلمان پيشين، بسياري از كرسي‌هاي خود را به رقبا واگذار و نتايج ضعيفي در اين انتخابات كسب كرده‌اند. محمد الحلبوسي، رييس پارلمان عراق، بار ديگر در اين انتخابات از استان انبار به پارلمان راه پيدا كرد و در بسياري از ديگر استان‌ها نيز اعضاي ائتلاف تحت رهبري او با عنوان «ائتلاف تقدم» توانسته‌اند به پارلمان راه پيدا كنند و 38 كرسي را به خود اختصاص دهند و دومين فراكسيون پارلمان شوند، تا مسير براي استمرار رياست او بر پارلمان هموار شود. با اين حال رقباي اهل سنت حلبوسي نيز نتايج قابل توجهي در اين انتخابات به دست آورده‌اند. خميس خنجر، ميلياردر جنجالي با ائتلاف عزم در انتخابات شركت كرده و توانسته است نزديك به 14 كرسي در سراسر عراق براي حضور در پارلمان به دست بياورد. خميس خنجر به دليل اتهامات ارتباط با داعش و خانواده صدام حسين از جمله چهره‌هاي جنجالي در عرصه سياست عراق محسوب مي‌شود. خالد احمد علي، فرزند سلطان هاشم، وزير دفاع دوران صدام حسين (1995 تا 2003) نيز از جمله نامزدهايي است كه در استان نينوا به نمايندگي پارلمان انتخاب شده است. در عين حال در اقليم كردستان، نتايج اوليه نشان مي‌دهد كه تغيير چنداني در تركيب نمايندگان مناطق كردنشين ايجاد نشده است و همچنان حزب دموكرات كردستان از اتحاديه ميهني از نظر تعداد كرسي‌هاي پارلماني پيش است. جنبش تغيير (گوران) كه در سال‌هاي اخير به عنوان يك جريان سياسي مخالف وضع موجود و جريان سوم اعلام موجوديت كرده است، در انتخابات نتوانست توفيق چنداني داشته باشد. اين جنبش با انتشار بيانيه‌اي از هواداران خود تشكر و به خاطر شكست در انتخابات از آنها عذرخواهي كرده است.
«تحريم» برنده اصلي انتخابات عراق
مشاركت پايين در انتخابات سال 2021 كه با سر و صداي زيادي و به عنوان پاسخي به خواسته‌هاي معترضان سال 1398 برگزار شد، نشان داد كه مخالفان، صندوق راي را ابزار مطلوب براي نشان دادن مطالبه‌هاي‌شان نمي‌دانند و بعيد نيست كه بار ديگر تظاهرات و تجمع‌هاي اعتراضي را براي نشان دادن نارضاتي خود انتخاب كنند. در اين ميان علا الركابي، دكتر داروسازي كه در اعتراضات دو سال پيش به عنوان يكي از رهبران هماهنگ‌كننده معترضان مشهور شد، در انتخابات اخير با تعدادي از هوادارانش فهرستي تحت عنوان «امتداد» در انتخابات معرفي كرده بود. تعدادي از نمايندگان اين فهرست توانستند در انتخابات روز يكشنبه به عنوان نمايندگان مخالفان وضع موجود به پارلمان راه پيدا كنند.
درست دقايقي بعد از ساعت 6 عصر و بسته شدن حوزه‌هاي راي‌گيري، هواداران مقتدي صدر و جريان تحت رهبري او «سائرون» با در دست داشتن تصاويري از مقتدي صدر به خيابان‌هاي بغداد ريختند و در ميدان تحرير عراق به پايكوبي و شادي پرداختند. اما اين احساسات در ميان هواداران ديگر گروه‌ها و مخالفان دولت، به ويژه فعالان سياسي كه در اعتراضات سال 1398 عراق شركت داشتند، متفاوت بود. صدري‌ها خوشحال و سرزنده بودند، اما يأس و نااميدي در ميان تشريني‌ها (معترضان ماه تشرين يا اكتبر) موج مي‌زد. بسياري از معترضان عراقي، اين انتخابات را تحريم كرده بودند. مصطفي كاظمي، نخست‌وزير عراق كه خودش در اين انتخابات نامزد نشده بود، برگزاري انتخابات با قانون جديد را پاسخ به مطالبه معترضان سال 1398 مي‌دانست و معتقد بود كه اين معترضان مي‌توانند با مشاركت گسترده در انتخابات و تغيير تركيب پارلمان، نمايندگان خود را در راس حاكميت قرار دهند. اما اين ايده با استقبال منتقدان حكومت عراق و نخبگان سياسي اين كشور مواجه نشد. تصاوير منتشرشده از روز راي‌گيري نشان‌دهنده غيبت مشهود جوانان پاي صندوق‌هاي راي است. نتايج منتشرشده از راي‌گيري نيز نشان مي‌دهد نه تنها نمايندگان معترضان به پارلمان راه نيافته‌اند، بلكه احزاب سنتي و ائتلاف‌هايي كه در دوران اعتراضات 1398 عمده كرسي‌هاي مجلس را در اختيار داشتند، به تعداد كرسي‌هاي خود افزوده‌اند.
تبريك ايران به برگزاري موفقيت‌آميز انتخابات در عراق
سعيد خطيب‌زاده سخنگوي وزارت امور خارجه برگزاري موفقيت‌آميز انتخابات پارلماني عراق را به دولت، ملت و نمايندگان منتخب مردم تبريك گفت. سخنگوي وزارت امور خارجه ابراز اميدواري كرد با وفاق و همدلي كليه نمايندگان منتخب مردم عراق، شاهد تشكيل دولت جديد باشيم. خطيب‌زاده در ادامه تاكيد كرد: جمهوري اسلامي ايران همچون گذشته با حمايت از عراق، آماده همكاري مشترك در مسير رشد و پيشرفت همه‌جانبه دو كشور است.
همزمان در خبري ديگر، پايگاه خبري شفق‌نيوز در عراق، به نقل از منابعي در حكومت اين كشور مدعي شده است كه سردار سرتيپ اسماعيل قاآني، فرمانده نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، روز دوشنبه در سفري از قبل اعلام‌نشده به بغداد سفر كرد. اين پايگاه خبري مدعي شده است كه سردار اسماعيل قاآني به محض ورود به بغداد ديدارهايي را با مقام‌هاي سياسي و رهبران گروه‌هاي عراقي آغاز كرده است. اين رسانه مدعي شده است كه هدف از اين ديدارها «هماهنگي ميان گروه‌ها و ائتلاف‌هاي عراقي بعد از اعلام نتايج انتخابات» است. اين خبر از سوي منابع معتبر از جمله منابع رسمي ايران تاييد نشده است.