پيونگ‌يانگ روز دوشنبه در يك نمايشگاه نظامي
از تسليحات موشكي جديد خود رونمايي كرد
راه سخت امريكا براي خلع سلاح كره‌شمالي
آرمين منتظري
كره شمالي روز دوشنبه در يكي از بزرگ‌ترين نمايشگاه‌هاي تسليحاتي خود زرادخانه‌اي از موشك‌هاي بالستيك را به نمايش گذاشت. كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي نيز اعلام كرد كه اظهارات مقامات امريكايي در اين خصوص كه واشنگتن قصد خصومت‌آميزي در قبال كره شمالي ندارد را باور نمي‌كند.
به گزارش نيويورك‌تايمز، اين نمايش قدرت كره شمالي يك روز بعد از هفتاد و ششمين سالگرد تاسيس حزب كارگران در كره شمالي انجام شد. در جشني كه به مناسبت اين روز برگزار مي‌شود معمولا يك رژه نظامي بزرگ در اين كشور انجام مي‌شود اما امسال كره شمالي تصميم گرفت يك نمايشگاه تسليحات نظامي را در فضاي بسته برگزار كند. رهبر كره شمالي در پيامي به مناسبت افتتاح اين نمايشگاه اعلام كرد كه كشورش به توسعه و تقويت قواي نظامي‌اش ادامه خواهد داد. كيم گفت: «امريكا مدام پيام مي‌دهد كه قصد دشمني با كره شمالي را ندارد اما براساس شواهد هيچ اقدام عملي در اين خصوص صورت نداده تا ما باور كنيم آنها حقيقتا قصد دشمني ندارند». او رفتار امريكا در كمك به كره جنوبي براي توسعه و تقويت توان موشكي‌اش را رياكارانه خواند. كيم اعلام كرد كه توانايي‌هاي موشكي پيونگ يانگ صرفا براي دفاع از خود است نه ورود به جنگ و تاكيد كرد كه به هيچ‌وجه قصد ندارد اين توانايي‌ها را كنار بگذارد.
عكس‌هاي منتشر شده از اين نمايشگاه نظامي، موشك‌هاي جديد كره‌شمالي را نشان مي‌دهد كه كره شمالي آنها را طي 5 سال گذشته آزمايش كرده است. در يكي از اين تصاوير يك موشك ماموفق صوت، موشك‌هاي بالستيك مخصوص زيردريايي و يك موشك بالستيك جديد آزمايش نشده نيز ديده مي‌شود كه براي اولين‌بار در رژه اكتبر سال گذشته به نمايش درآمد. به نظر مي‌رسد اين موشك بزرگ‌تر از سه موشك دوربردي است كه كره‌شمالي در سال 2017 آزمايش كرده است.
اين نمايشگاه يكي از بزرگ‌ترين نمايشگاه‌هاي تسليحاتي است كه كره‌شمالي طي سال‌هاي اخير برگزار كرده است. اين نمايشگاه درست زماني برگزار شد كه واشنگتن تاكيد كرد كره‌شمالي بايد براي ادامه روند مذاكرات خلع سلاح به ميز مذاكرات بازگردد. دولت بايدن گفته است كه مذاكرات با كره‌شمالي هر زماني و در هر جا مي‌تواند انجام شود و براي از سرگيري مذاكرات نيز هيچ پيش‌شرطي وجود ندارد. اما كره‌شمالي اعلام كرده تنها زماني به مذاكرات بازمي‌گردد كه واشنگتن ثابت كند هيچ نيت خصمانه‌اي در قبال پيونگ‌يانگ ندارد و مواضع شفاهي مقامات امريكايي كفايت نمي‌كند.
احتمالا يكي از دلايل جدي نبودن امريكا در رويكرد مذاكراتي با كره‌شمالي اين است كه اين كشور اولويت‌هاي مهم‌تري دارد. اما شواهد امر نشان مي‌دهد كه كره‌شمالي نيز چندان صبور نيست. سال 2020 حقيقتا سال بدي براي پيونگ‌يانگ بود. در اين سال تجارت كره‌شمالي با چين به دليل شيوع بيماري كوويد 19 و بسته شدن مرزهاي دو كشور، با كاهش 75 درصدي مواجه شد. كاهش واردات مواد خام از چين موجب كاهش محسوس فعاليت‌هاي صنايع كره شمالي، افزايش قيمت غذا و كاهش ارزش پول ملي شد و در ماه اكتبر سال 2020، كيم جونگ اون در يك جلسه علني با چشماني اشك‌بار به خاطر شكست در تحقق وعده‌هاي اقتصادي‌اش عذرخواهي كرد.
كاملا واضح است كه كره‌شمالي توانايي فوق‌العاده‌اي در تحمل انزواي بين‌المللي و محروميت داخلي دارد. اتفاقاتي كه در اين كشور مي‌افتد و كاملا هم عجيب هستند به هيچ عنوان اين تصور را ايجاد نمي‌كند كه رژيم پيونگ‌يانگ به مرحله فروپاشي رسيده باشد. بنابراين ادامه تحريم‌هاي بين‌المللي عليه كره شمالي به هيچ عنوان تهديدي عليه موجوديت اين كشور محسوب نمي‌شود. اگر كره‌شمالي احساس كند كه بهترين كار، بازي براساس تاكتيك معامله است دست به اين كار مي‌زند؛ چه اينكه در سال 2018 اين كار را انجام داد. اما سخت است اگر تصور كنيم كه كره‌شمالي معتقد است متعهد ماندن به تعهداتش در سال 2018 مي‌تواند به نفعش باشد. به همين جهت بود كه واكنش پيونگ‌يانگ به ورود بايدن به كاخ سفيد همانند واكنشي بود كه به ورود ترامپ و اوباما به كاخ سفيد نشان داد. در نخستين ماه‌هاي ورود روساي جمهور امريكا به كاخ سفيد، پيونگ يانگ دست به ساخت موشك‌هاي دوربرد و بالستيك زده و آنها را آزمايش كرد تا بتواند توجه واشنگتن را به خود جلب كند. اگر پيونگ يانگ احساس كند كه دولت بايدن توجه لازم را نشان نمي‌دهد و آمادگي براي كاهش تحريم‌ها ندارد، بار ديگر با افزايش فعاليت‌هاي موشكي سعي خواهد كرد واشنگتن را به ميز مذاكره بازگرداند. به هر حال كره‌شمالي طي سال‌هاي گذشته تعداد بسيار زيادي از موشك‌هاي بالستيك خود را آزمايش كرده است و هر بار كه كره‌شمالي از راكت يا موشكي رونمايي مي‌كند، به فاصله كوتاهي آن را آزمايش مي‌كند و هر بار كه كره‌شمالي دست به چنين كاري مي‌زند گويي داستان پيونگ‌يانگ و واشنگتن بار ديگر از سر آغاز مي‌شود.
اين‌طور به نظر مي‌رسد كه بايدن براي حل بحران كره‌شمالي مسير سختي را در پيش دارد. مذاكره با كره‌شمالي نيز بسيار دشوار است. اين كشور تاريخي طولاني در نقض تعهدات هسته‌اي‌اش دارد. منافع اقتصادي هرگز براي كره‌شمالي به اندازه امنيت رژيم و دفاع ملي‌اش اولويت ندارند. بنابراين اين كشور به لحاظ اقتصادي كاملا به يك قدرت خارجي نظير چين وابسته است كه البته چين خواهان خلع سلاح هسته‌اي پيونگ‌يانگ است اما در اين خصوص چندان كاري از دستش برنمي‌آيد. گشايش سريع درها به دنياي خارج براي كره‌شمالي يك تهديد عليه كنترل رژيم محسوب مي‌شود. از سوي ديگر برنامه هسته‌اي اين كشور موجب مي‌شود رژيم پيونگ‌يانگ در نظر توده‌ها مشروعيت كسب كند چه اينكه سال‌هاست كه پيونگ يانگ در كمپين‌هاي تبليغاتي خود اين تصور را در ذهن مردمش ايجاد كرده كه قدرت‌هاي خارجي همه دشمن هستند. بنابراين در نظر افكار عمومي كره‌شمالي و به خصوص حاميان رژيم، برنامه نظامي هسته‌اي تنها ابزار پيونگ يانگ براي مقابله با اين دشمنان است. از سوي ديگر نخبگان سياسي در كره‌شمالي، فرماندهان نظامي و نيروهاي امنيتي اين كشور با استفاده از مواهب دريافتي از رژيم، زندگي مرفهي دارند. آنها براي برخورداري از اين مواهب به فردي چون كيم جونگ اون نياز دارند و كيم نيز براي حفظ قدرتش به حمايت آنها نياز دارد.
نكته ديگري كه مذاكره با كره‌شمالي را دشوار مي‌كند اين است كه برنامه هسته‌اي نظامي كره‌شمالي به مرحله‌اي رسيده است كه ديگر با حمله نظامي نمي‌شود نابودش كرد. اين كشور در حال حاضر از صد‌ها سلاح هسته‌اي و زرادخانه‌هاي توسعه‌يافته با مكانيسم توليد و تحويل سلاح برخوردار است. بنابراين هيچ استراتژيستي نمي‌تواند تصور كند كه بتوان با يك هزينه نظامي معقول، توانايي‌هاي هسته‌اي نظامي كره‌شمالي را نابود كرد. بنابراين به نظر مي‌رسد كه شكست غرب و امريكا در خلع سلاح هسته‌اي كره‌شمالي امري محتمل است و تنها راهي كه پيش روي امريكاست اين است كه تهديد هسته‌اي كره‌شمالي را تنها اندكي كمتر كند. نكته ديگر اينكه همه آنچه ذكر شد به اين معنا نيست كه كره‌شمالي هيچ تمايلي به پذيرش تعهداتي كه در راستاي منافعش باشد ندارد. كره‌شمالي يك بار در سال 2018 اين تمايل را به نمايش گذاشت. البته شايد در آن زمان پيونگ‌يانگ انتظارات بيش از حدي از مذاكرات با دولت ترامپ داشت اما در مذاكراتي كه در آن زمان انجام شد، مشخص شد كه كره‌شمالي حقيقتا قصد سوئي از شركت در آن مذاكرات نداشت. حالا برنامه موشكي و هسته‌اي كره‌شمالي آنقدر توسعه يافته است كه پيونگ‌يانگ بخواهد در خصوص برخي ابعادش مذاكره كند و در عين حال مطمئن باشد كه به اصل موضوع آسيبي وارد نمي‌شود. براي مثال اگر كره‌شمالي اطمينان يابد كه بنيان يك توافق امنيتي بنا گذاشته خواهد شد، ممكن است به اين نتيجه برسد كه نيازي به موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيما ندارد. يكي از دلايل حركت كره‌شمالي به سمت ساخت موشك‌هاي قاره‌پيما ترس از حمله نظامي امريكا و متحدانش بوده است. اگرچه كره‌شمالي امنيت رژيم و دفاع ملي خود را بر منافع اقتصادي‌اش مقدم مي‌شمارد اما معنايش اين است كه اين كشور علاقه‌اي به امتيازات اقتصادي ندارد. بنابراين اگر در جريان مذاكرات امتيازات اقتصادي معناداري به پيونگ‌يانگ ارايه شود، ممكن است روند همكاري‌ها سرعت پيدا كند.
كره شمالي يك كشور هسته‌اي است و اين توانايي را دارد كه از جهان بخواهد با او مانند يك كشور هسته‌اي رفتار كند. بنابراين اگر مذاكرات با كره‌شمالي در جهتي معنادار پيش برود، اين نكته مي‌تواند بنيان جديدي براي فهم مشترك ميان طرفين باشد.