آزمايش صبر مسكو در تور درياي سياه

در حالي كه روس‌ها روز دوشنبه اعلام كردند فعاليت نمايندگي خود در سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) و نمايندگي اين سازمان در مسكو را به حال تعليق در مي‌آورند، لويد آستين وزير خارجه امريكا به كشورهاي حوزه درياي سياه رفته تا ضمن بررسي شرايط اين كشورها به آنها اطمينان دهد، اعضا و شركاي ناتو از حمايت ايالات متحده در برابر تهديدهاي خارجي برخوردار خواهند بود.

ايالات متحده و روسيه در روابط دوجانبه خود دوران پرتنشي را سپري مي‌كنند؛ از تقابل‌هاي سايبري دو كشور و اتهام‌زني‌هاي واشنگتن و مسكو به يكديگر در اين حوزه كه طي سال‌هاي اخير با سرعتي قابل توجه شدت گرفته تا گفت‌وگوها پيرامون مسائل استراتژيك كه با كندي و بدون پيشرفت همچنان ادامه دارد. در اين ميان وقوع برخي اتفاقات ميان ناتو و روسيه نيز سبب شده اين وضعيت بدتر شود و اميدها به اثربخشي ديپلماسي براي كاستن از تنش‌ها كاهش يابد.
دولت روسيه دوشنبه ۱۸ اكتبر اعلام كرد كه فعاليت نمايندگي خود در سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) و نمايندگي اين سازمان در مسكو را به حال تعليق درآورده است. بر اساس گزارش يورونيوز، اين تصميم در پي لغو مصونيت و اخراج هشت كارمند ديپلماتيك روسيه در ناتو به اتهام جاسوسي گرفته مي‌شود. به اين ترتيب دفتر نمايندگي روسيه در ناتو در بروكسل و همزمان دفتر نمايندگي اين سازمان در مسكو از اول نوامبر و براي مدت نامحدودي تعطيل خواهند شد. تعليق هماهنگي ميان روسيه و ناتو تا به امروز، آخرين مرحله از افزايش تنش ميان مسكو و غرب به شمار مي‌رود. در سال‌هاي گذشته دو طرف با وضع تحريم، اخراج ديپلمات‌ها، اتهام به مداخله در انتخابات، جاسوسي و حملات سايبري روابط ديپلماتيك به ‌شدت پرالتهابي را تجربه كرده‌اند. روسيه ناتو را به تمايل به گسترش مرزها تا دروازه‌هاي اين كشور در اوكراين و گرجستان متهم مي‌كند. اين در حالي است كه سازمان پيمان آتلانتيك شمالي با وجود درخواست‌هاي مكرر كي‌يف و تفليس تاكنون از پذيرش اين كشورها به عنوان اعضاي جديد سر باز زده است.
سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه روز دوشنبه با اعلام اين تصميم گفت كه در پي شماري از محدوديت‌هاي اعمال شده از سوي ناتو، شرايط ابتدايي براي يك كار مشترك ديگر وجود ندارد. به گفته وزير امور خارجه روسيه ناتو در صورت بروز وضعيت اضطراري بايد از طريق سفارت روسيه، با مسكو در تماس باشد. طي سال‌هاي گذشته هرچند ناتو و روسيه نيز روابط پرتنشي را سپري مي‌كردند اما ديدارهاي متعدد ميان دو طرف و همچنين امكان برقراري تماس‌هاي اضطراري فرصتي بود كه از بروز برخي اتفاقات خطرناك و سوءتفاهم‌ها جلوگيري مي‌كرد.
در چنين شرايطي وزير دفاع ايالات متحده روز دوشنبه سفرش را به كشورهاي حوزه درياي سياه آغاز كرد. لويد آستين كه در اولين روز سفر خود در گرجستان حضور داشت در نشست خبري با جوانشر بورچولادزه، وزير دفاع گرجستان بر ضرورت آموزش نظاميان گرجستان تاكيد كرد. وزير دفاع امريكا همچنين توافقنامه افزايش همكاري نظامي و تمديد آموزش نظاميان گرجستان را به عنوان حمايت امريكا از متحدان خود در اروپاي شرقي عنوان كرد كه واشنگتن به آن پايبند خواهد بود. آستين همچنين با اشاره به تحولات در روابط گرجستان و روسيه طي چند سال گذشته، آنچه او «تلاش براي نفوذ بيشتر روسيه در درياي سياه» عنوان كرد، محكوم نمود و گفت: «اين منطقه‌اي مهم است و امنيت و ثبات آن حياتي است.» جوانشر بورچولادزه، وزير دفاع گرجستان نيز در اين نشست خبري تاكيد كرد: «ما در سطح جديدي از همكاري با ايالات متحده هستيم كه حداكثر توان دفاعي و بازدارندگي گرجستان را تضمين مي‌كند.» گرجستان اميدوار است كه آستين در پيشبرد و تحقق خواسته اين كشور مبني بر عضويت دايم در ناتو به تفليس كمك كند.
لويد آستين روز سه‌شنبه از گرجستان عازم كي‌يف شد. وزير دفاع دولت جو بايدن در توضيح چرايي سفرش به پايتخت اوكراين، در صفحه توييتر خود نوشت: «وارد كي‌يف شدم. من اينجا هستم تا يك بار ديگر حمايت ناگسستني‌مان را از حاكميت، تماميت ارضي و آرمان‌هاي يورو آتلانتيك اوكراين اعلام و تعهدمان را براي ايجاد ظرفيت اوكراين به منظور جلوگيري از تجاوزهاي بيشتر روسيه بيان كنم.» 
از   سال ۲۰۱۴ و با ساقط شدن «ويكتوريانوكوويچ» رييس‌جمهور روسگراي اوكراين تحت حمايت‌هاي امريكا و برخي كشورهاي اروپايي، مسائل مرتبط به اوكراين يكي از تنش‌زاترين موضوعات اختلافي بين واشنگتن و مسكو بوده است. به دنبال سرنگوني ويكتوريانوكوويچ و به قدرت رسيدن يك دولت غربگرا، روابط كي‌يف و مسكو متشنج شد و با اظهارنظرهاي مكرر مقام‌هاي جديد اوكراين درباره لزوم الحاق به ناتو همچنان تنش‌ها در روابط دو كشور باقي است. همزمان با شدت گرفتن تنش‌ها بين اين دو كشور همسايه در سال ۲۰۱۴، درگيري‌هاي شديد بين ارتش اوكراين با گروه‌هاي حامي روسيه در مناطق شرقي اوكراين موسوم به «دونباس» آغاز شد و اين درگيري‌ها هنوز هم ادامه دارد. همچنين در همين سال، در شبه جزيره كريمه همه‌پرسي براي الحاق اين منطقه به فدراسيون روسيه انجام و اين منطقه به مسكو ملحق شد. اوكراين، امريكا و اتحاديه اروپا بارها ضمن اتهام‌زني به روسيه درباره دست داشتن در درگيري‌هاي دونباس اعلام كرده‌اند كه الحاق كريمه به روسيه را به رسميت نمي‌شناسند و خواستار پايان «اشغالگري» روسيه در اوكراين شده‌اند. مقام‌هاي ارشد روسيه شامل ولاديمير پوتين ضمن رد اتهام‌زني‌هاي امريكا و متحدان اروپايي واشنگتن درباره درگيري‌ها در دونباس، بر قانوني بودن همه‌پرسي الحاق كريمه به روسيه تاكيد كرده‌اند.
گرجستان نيز از معضلي مشابه رنج مي‌برد. اين كشور در سال 2008 زماني كه روسيه در حمايت از استقلال آبخازيا و جمهوري اوستيا وارد عمل شد نزديك به 20 درصد از خاك خود را از دست داد. ماجرا از اين قرار بود كه با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي در دهه ۹۰ ميلادي گرجستان اعلام استقلال كرد و در پي آن اوستياي جنوبي نيز پس از درگيري‌هايي خونين با دولت مركزي اين كشور، جدايي و استقلال از گرجستان را اعلام كرد. اين اعتقاد وجود دارد كه برخي چهره‌هاي قدرتمند در داخل ارتش روسيه كه از فروپاشي شوروي ناخشنود بودند، اوستياي جنوبي را با هدف تضعيف گرجستان و انتقام از جدايي اين كشور از شوروي، تشويق به استقلال كرده‌ بودند. پس از اعلام استقلال، اين منطقه براي سه سال دچار درگيري‌هاي خونين شد تا اينكه در نهايت روسيه، اوستياي جنوبي و گرجستان توافق آتش‌بسي را در سال ۱۹۹۲ ميلادي امضا كردند و با اين كار آرامشي نسبي بر منطقه حاكم شد. اين وضعيت تا انتخابات سال ۲۰۰۴ ميلادي ادامه داشت يعني زماني كه ميخاييل ساكاشويلي كه خواستار بازگشت دوباره اوستياي جنوبي به سرزمين اصلي گرجستان بود، به رياست‌جمهوري رسيد. با وجود اصرار رييس‌جمهور، اين ايده دو سال بعد با برگزاري همه‌پرسي در اوستياي جنوبي رد شد.
گرجستان كه از روابط روسيه و اوستياي جنوبي ناراحت بود خواستار عضويت در ناتو همچنين اتحاديه اروپا شد؛ درخواستي كه مسكو به‌شدت با آن مخالفت كرد. اين اتفاقات باعث افزايش تنش‌ها ميان دو كشور در سال ۲۰۰۸ ميلادي شد و هر دو كشور ديگري را به آماده‌سازي ارتش براي درگيري متهم كردند. در آگوست ۲۰۰۸ ميلادي جنگ ميان جدايي‌طلبان و نيروهاي دولت مركزي گرجستان آغاز شد كه اوج آن در نيمه شب ۷ آگوست بود؛ زماني كه دولت مركزي گرجستان با حملات همزمان هوايي و زميني، تسخينوالي شهر اصلي اوستياي جنوبي را هدف گرفت. در واكنش به اين حملات، تانك‌هاي روسيه به بهانه حمايت از شهروندان روس، وارد اوستياي جنوبي شدند؛ بسياري از ساكنان اوستياي جنوبي گذرنامه روسي داشتند. روس‌ها در مدت كوتاهي كنترل اين منطقه را در دست گرفتند و ارتش گرجستان را از اوستياي جنوبي بيرون راندند. آنها حتي به حومه شهر تفليس پايتخت گرجستان نيز حمله كردند. پس از برقراري آتش‌بس در ۱۲ |آگوست ۲۰۰۸ ميلادي، روسيه استقلال اوستياي جنوبي و آبخازيا، ديگر منطقه گرجستان را به رسميت شناخت؛ اقدامي كه از سوي كمتر كشوري در جهان استقبال شد. اين كار منجر به قطع روابط ديپلماتيك مسكو و تفليس نيز شد.
در ميانه تنش‌هاي اخير ناتو با روسيه و با توجه به اختلافات گسترده مسكو با كي‌يف و تفليس، وزير دفاع امريكا در شرايطي عازم گرجستان و اوكراين شد كه روس‌ها بارها نسبت به پيوستن اين دو كشور به ناتو هشدار داده بودند.‌ يك مقام ارشد وزارت دفاع امريكا پيش از سفر آستين در اين باره گفته بود: «ما در حال تقويت حاكميت كشورهايي هستيم كه در خط مقدم تجاوز روسيه هستند.» 
روماني سومين كشور حوزه درياي سياه خواهد بود كه لويد آستين پيش از حضور در نشست وزراي دفاع كشورهاي عضو ناتو به آن سفر خواهد كرد. يكي از مواردي كه سفرهاي آستين را حايز اهميت مي‌كند، اين است كه گرجستان از سال 2014 و روماني از سال 2017 ميزبان وزراي دفاع ايالات متحده نبوده‌اند.