استقلال‌طلبي فرانسوي، محافظه‌كاري آلماني
ارتش اروپايي؛ ايده‌اي كه دو قدرت اصلي اتحاديه اروپا درباره آن هم‌نظر نيستند
محمدحسين لطف‌الهي
براي بسياري از كشورهاي عضو اتحاديه اروپا، وابستگي بيش از حد به ايالات متحده در موضوعات امنيتي و دفاعي يك نگراني جدي است و آنها معتقدند اروپا با توجه به ظرفيت‌ها و توانايي‌هايي كه دارد، مي‌تواند استقلال و قدرت عمل بيشتري در اين حوزه داشته باشد. اين مطالبه پس از اتفاقاتي كه در پي خروج نظاميان امريكايي از افغانستان رخ داد پررنگ‌تر شد و بيشتر كشورهاي اروپايي را به آن وا داشت كه در خصوص ضرورت داشتن استقلال عمل بيشتر فكر كنند. در آخرين روزهاي خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان، كشورهاي اروپايي همه تلاش‌شان را كردند تا دست‌كم خروج از فرودگاه كابل براي مدتي به تاخير بيفتد. از نگاه آنها اين نگراني وجود داشت كه شهروندان اروپايي و افغان‌هايي كه با آنها همكاري كرده‌اند، نتوانند تا زمان فرا رسيدن ضرب‌الاجل از كابل خارج شوند اما در نهايت زور اروپايي‌ها به واشنگتن نرسيد.
گروهي ديگر از كشورهاي اروپايي نظير آلمان اما بر اين باورند كه تكيه بر ايده‌هايي نظير ارتش اروپايي و استقلال از ناتو مي‌تواند توان امنيتي و دفاعي قاره سبز را كاهش داده و مشكلاتي جدي بر سر راه كشورهاي عضو اتحاديه اروپا ايجاد كند.
آنگرات كرمپ كارن بائر، وزير دفاع آلمان هفته گذشته در حاشيه اجلاس وزراي دفاع كشورهاي عضو ناتو در اظهاراتي صريح خطاب به كشورهايي كه از ايده ارتش اروپايي حمايت مي‌كنند، گفت: «ايده‌هاي بلندپروازانه خود را كنار بگذاريد و نگاهي واقع‌گرايانه داشته باشيد.» او تصريح كرد: «صحبت‌هاي زيادي در مورد استقلال عمل يا اعمال حاكميت اروپا كه ترجيح مي‌دهم آن را ميل به برخوردار بودن از توانايي انجام اقدامات بيشتر در حوزه‌هاي امنيتي و دفاعي بخوانم، وجود دارد. مردم مي‌پرسند چرا ما تامين امنيت فرودگاه كابل را خودمان بر عهده نگرفتيم؟ بگذاريد يك واقعيت را روشن بگويم؛ بدون كمك و امكانات امريكايي‌ها، ما به عنوان كشورهاي اروپايي قادر نبوديم چنين كاري را انجام دهيم.»
آلماني‌ها معتقدند در چارچوب كنوني ناتو هم مي‌توان اقداماتي را در راستاي تقويت توان و قدرت نظاميان اروپايي انجام داد و ناتو مانعي بر سر اين راه نيست. به گفته وزير دفاع آلمان «اروپا به از نو ساختن ساختارهاي دفاعي و ايجاد زيرساخت جديد نياز ندارد. در حال حاضر امكانات خوبي در اين زمينه وجود دارد و واحدهاي نظامي دو مليتي و چند مليتي و گروه‌هاي رزم اروپايي وجود دارد و كاري كه ما بايد بكنيم، اين است كه فكر كنيم چگونه با تغيير فرآيندها مي‌توانيم از ظرفيت‌هاي ملي در سطح اروپا - كه مي‌تواند از سوي ناتو نيز مورد بهره‌برداري قرار گيرد - بهتر استفاده كنيم.»
استدلال آلماني‌ها براي بيشتر كشورهاي اروپايي از جمله متحد قدرتمند آنها، فرانسه مورد قبول نيست. ژرار آرو، سفير پيشين فرانسه در ايالات متحده روز يكشنبه در واكنش به اظهارات وزير دفاع آلمان نوشت: «من چندين دهه در زمينه دفاع اروپايي كار كرده‌ام و به اين نتيجه رسيدم كه شركاي اروپايي ما تا زماني كه فكر كنند، مي‌توانند به ايالات متحده اعتماد كنند، با ايده نيروي دفاعي مستقل اروپايي مخالف خواهند بود. اين مخالفت‌ها در شرق به دليل هراس از تهديد روسيه و در غرب براي جلوگيري از هزينه بيشتر براي دفاع خود صورت مي‌گيرد.» وزير دفاع فرانسه نيز موضعي مشابه ژرار آرو دارد. فرانسوا پارلي روز شنبه گفت كه «شركاي ناتو نبايد از تشكيل و تقويت ارتش اروپايي هراسي داشته باشند. قرار نيست ارتش اروپايي اتحادهاي فراآتلانتيكي را تضعيف كند. اروپايي‌ها نمي‌خواهند يك نيروي مخالف ناتو تشكيل دهند، بلكه ماجرا كاملا برعكس است؛ يك اروپاي قدرتمند به تقويت اتحاد در ناتو و توان عملياتي اين نيرو كمك خواهد كرد.» مخالفان طرح ارتش اروپايي ايده امنيت مستقل از امريكا را ايده‌اي نادرست يا اشتباه نمي‌دانند اما باور دارند كه هزينه عملي ساختن اين ايده به اندازه‌اي زياد است كه بهتر است اروپا به سمت آن نرود. آنا پالاسيو، وزير خارجه اسبق اسپانيا معتقد است كه اروپا تنها با «انحراف منابع از دولت رفاهي ارزشمند خود» به سوي ساختن يك اتحاد نظامي قدرتمند مي‌تواند به يك «وزنه سنگين در سياست خارجي» تبديل شود. او افزود: «با اين حال، اگر هدف ما نجات جان افراد باشد، همه‌گيري بيماري مرگبار كوويد-19 به ما يادآوري مي‌كند كه بهتر است همين سياست دولت رفاهي عزيزمان را توسعه دهيم و به پيش ببريم. امريكايي‌ها نيز به اين حقيقت رسيده‌اند و به نظر مي‌رسد اكثر آنها اكنون مي‌خواهند از اروپا تقليد كنند.» بر اساس مقاله‌اي كه پالاسيو در وب‌سايت سينديكت پروجكت منتشر كرده، در حال حاضر اتحاديه اروپا در بودجه 2021 – 2017 خود تنها 13 ميليارد يورو به امنيت و دفاع اختصاص داده در حالي كه براي دستيابي به يك استقلال استراتژيك واقعي در اين حوزه نياز است كه اين بودجه چندين برابر شود. رسيدن به اين هدف، زماني ميسر خواهد بود كه يك اراده سياسي جدي و واقعي در ميان رهبران اروپايي وجود داشته باشد. شايد اين اراده زماني به وجود آيد كه قاره اروپا با موج تازه‌اي از مهاجرت افغانستاني‌ها رو‌به‌رو مي‌شود و تحولات افغانستان چالش‌هايي قابل توجه براي اروپا در حوزه مبارزه با مواد مخدر و تروريسم ايجاد مي‌كند.
به گزارش فايننشال‌تايمز، در حال حاضر در ميان 27 كشور عضو اتحاديه اروپا تنها فرانسه است كه آشكارا جاه‌طلبي‌هاي نظامي خود را بروز مي‌دهد و تلاش مي‌كند به عنوان قوي‌ترين ارتش اروپايي مطرح باشد. ديگر قدرت نظامي برتر اروپايي يعني بريتانيا نيز طي سال‌هاي اخير از اتحاديه اروپا خارج شده و در هيچ زمينه‌اي تمايل ندارد كه به سوي اتحاد و اقدام مشترك با كشورهاي اروپايي ديگر گام بردارد. در اين ميان آلمان‌ها به عنوان يك نظاره‌گر باقي مانده‌اند و جاه‌طلبي نظامي خود را بروز نمي‌دهند. آنها اگر تنها 2 درصد از توليد ناخالص داخلي خود را به تقويت قواي نظامي اختصاص دهند، خيلي زود به قوي‌ترين ارتش اروپا تبديل خواهند شد اما هيچ كس در اروپا به دليل مسائل تاريخي مايل نيست چنين اتفاقي بيفتد. اروپايي‌ها از طرح ايده ارتش اروپايي يك هدف جدي را دنبال مي‌كنند: مقابله با تهديد روسيه در شرق كه يك تهديد جدي و قابل توجه است و مي‌تواند تهديد‌كننده حياتي قاره اروپا باشد. آنها شاهد اين موضوع هستند كه ايالات متحده عملا اروپا را به نقطه آغاز جنگ احتمالي با روسيه تبديل كرده و مايلند در دفاع از خود توان و استقلال عمل بيشتري داشته باشند.
رهبران سياسي و نظامي ايالات متحده مدت‌هاست كه در برابر ابتكارات نظامي و دفاعي اتحاديه اروپا مقاومت كرده و هشدار داده‌اند كه مي‌توانند باعث اخراج يا حتي درگيري با ناتو شوند. در عوض، آنها كشورهاي اروپايي را تحت فشار قرار دادند تا بيشتر براي ارتش خود هزينه كنند. رويكرد دولت بايدن كمي هوشمندانه‌تر است. لويد آستين، وزير دفاع امريكا روز جمعه ضمن استقبال از طرح تقويت دفاع نظامي در اروپا گفت كه چنين طرحي مي‌تواند مكمل سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) باشد. طرح دفاع مشترك اروپايي يكي از اولويت‌هاي فرانسه براي دوره رياست بر اتحاديه اروپاست. رياست دوره‌اي اتحاديه اروپا در نيمه اول سال ۲۰۲۲ ميلادي به فرانسه واگذار خواهد شد. يكي از اهداف اين طرح در كنار توليد مشترك سلاح و تجهيزات نظامي، ايجاد نيروي نظامي اتحاديه اروپاست تا امكان استفاده از آن در جريان بحران‌ها وجود داشته باشد. وزير دفاع دولت جو بايدن در حاشيه نشست ناتو در بروكسل گفت: «تمايل داريم كه شاهد ابتكاراتي باشيم كه مكمل كارهايي است كه ناتو انجام مي‌دهد.»