افزايش ريسك در استان تهران
مهدي زارع
استان تهران حدود 13 هزار كيلومتر مربع وسعت دارد. جمعيت اين استان طبق سرشماري سال ۱۳۹۵ بالغ بر 13 و نيم ميليون نفر بوده است كه 94درصد در شهرها و 6درصد در روستاها زندگي ميكنند. استان تهران، از شهرهاي تهران - شهريار - اسلامشهر - ري - پاكدشت - دماوند - شميران - ورامين و فيروزكوه تشكيل شده است. چهار هزار و ۵۰۰ هكتار بافت فرسوده در تهران وجود دارد كه 7درصد مساحت شهر را شامل ميشود، ۱۸درصد جمعيت پايتخت در اين بافت سكونت دارند. برآورد ميشود كه در استان تهران 7000 هكتار بافت فرسوده وجود دشته باشد. بافتهاي فرسوده، محدودههاي آسيبپذير شهر است كه نيازمند برنامهريزي و مداخله هماهنگ براي ساماندهي و ارتقاي كيفيت سكونت است. مخاطرات اصلي استان تهران زلزله، سيلاب، فرونشست زمين، خشكسالي، زمينلغزش و تغيير اقليم هستند. وجود ساختمانهاي فرسوده و ناپايدار شهري، قرارگيري پالايشگاههاي نفت و گاز در حريم و حتي داخل شهرها، نبود سيستم يكپارچه برق شهري به ويژه در مناطق جنوبي شهر بخشي از مخاطراتي است كه تهران را تهديد ميكند. وقوع دو حادثه در ساختمانهاي پلاسكو 30 دي ماه 1395 و ديكلينيك سينا اطهر 10 تير 1399 آسيبپذيري بافت فرسوده و ناكارآمد شهري را نشان داد. بيش از ۳۰۰ بناي قديمي و خطرناك مشابه پلاسكو در تهران وجود دارد. از سوي ديگر طرح «جهش توليد مسكن» كه در دولت سيزدهم اعلام شده است، در تمام شهرهاي جديد استان تهران به غير از شهر جديد پرديس، اجرا ميشود. شهرهاي پرند، هشتگرد، ايوانكي و احتمالا شهرهاي جنوبي تهران از جمله مناطقي هستند كه واحدهاي جهش توليد مسكن در آن مناطق ساخته خواهد شد. ساكنان بافت فرسوده تهران هم مشمول دريافت تسهيلات و شرايط پروژه جهش توليد مسكن ميشوند و به صورت خود مالكي ميتوانند ساخت و ساز جديد انجام دهند. سرمايهگذاران هم ميتوانند در اين پروژه مشاركت داشته باشند و در سطح شهر در قالب پروژه جهش توليد مسكن ساخت و ساز كنند. مديرعامل شركت عمران شهرهاي جديد در چهارم شهريور 1400 گفت ساخت سه شهرك در استان تهران برنامهريزي شده و فرآيند صدور مجوز احداث اين شهركها در مراحل مختلف قرار دارند، هم در شرق و هم در جنوب غرب تهران مكانيابي ساخت اين شهركها انجام شده و بايد به تصويب شوراي عالي شهرسازي برسد. اين اقدام به چند دليل ميتواند موجب نگراني باشد: اولا افزايش جمعيت مهاجراني كه براي سكونت در اين شهرهاي جديد به تهران و شهرهاي پيرامونش ميآيند و دوم آنكه در ساخت بناهاي جديد به دليل كيفيت احتمالا پايين، بافت فرسوده جديد به مساحت استان تهران افزوده شود. اصل ساخت شهركهاي جديد در محدوده استان تهران موجب نگراني است. از آنجا كه همين جمعيت كنوني در استان تهران در محدودههايي با مشكلات گوناگون از ريسك زلزله تا بحران آب و فرونشست زمين، مستقر هستند، توسعه شهرهاي جديد در اين استان معرضيت را در ريسك سوانح افزايش ميدهد. شهرهاي جديد پرديس در 17 كيلومتري تهران با جمعيت فعلي 74 هزار و جمعيت مصوب 450 هزار نفر پرند در 35 كيلومتري تهران، با جمعيت فعلي: 98 هزار و جمعيت مصوب 483 هزار نفر، انديشه در 11 كيلومتري تهران، با جمعيت فعلي 117 هزار و جمعيت مصوب 130 هزار نفر و شهر در حال احداث خوارزمي (در حدود15 كيلومتري شمال شهر پرديس و بر فراديوره پهنه گسله فعال مشا) در 45 كيلومتري شمال شرق تهران، با جمعيت مصوب 35 هزار نفر از محدودههاي در حال ساخت و برنامهريزي شده در استان تهران هستند. در اين شهرها مجموعا براي استقرار جمعيتي بالغ بر يك ميليون و صد هزار نفر جايابي شده است. اين جمعيت جديد به معناي افزايش معرضيت در برابر انواع مخاطرات براي آينده استان تهران است. از هماكنون ميتوان و بايد جلوي اين روند مخاطرهآميز و ريسكافزا گرفته شود.