سازمان سياسي بهاييت
محمود فاضلي
كتاب جديد «سازمان سياسي بهاييت» به قلم دكتر حميدرضا اسماعيلي و ويراستاري مرحوم علي‌اكبر رنجبر كرماني از سوي موسسه مطالعات و پژوهش‌هاي سياسي منتشر شد. اين سازمان سياسي كه به نام «دين بهاييت» فعاليت دارد از دهه 1370 با وضعيت جديدي در صحنه حاضر شده است و با تلاش براي احياي تشكيلات خود به فعاليت سياسي خود ادامه داد. در سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي گرچه متون متعددي درباره بهاييت به‌نگارش درآمد، اما به ابعاد «سازمان سياسي» آن كمتر توجه شد.
بهاييت يك موضوع تاريخي صرف يا مربوط به حوزه فرق و اديان انحرافي نيست بلكه تشكيلات بهاييت يك سازمان سياسي در حال رشد پيش از انقلاب اسلامي بود كه هم‌اكنون در داخل و خارج از ايران فعاليت دارد. «حقوق‌بشر» و «محيط زيست» از جمله حوزه‌هاي انتخابي اين سازمان است كه در پوشش آنها به فعاليت مي‌پردازد.
آرزوي ديرينه آنان در ايران، كسب قدرت در حال حاضر و حكومت در آينده است. آنها ايدئولوژي و برنامه‌هاي خود را براي رسيدن به اين مقصود بازنويسي كرده‌اند.
كتاب پيش‌رو تلاش دارد با فرارفتن از روايت‌هاي توصيفي، به‌صورت تحليلي و در چارچوب نظري مشخصي بهاييت را مورد بازشناسي قرار دهد و روايتي از تاريخ بهاييت كه ماهيت سياسي آن را در تاريخ دو سده گذشته بازتاب دهد. سير تحول تاريخي «سازمان شدن» بهاييت را با ادله و اسناد متقن و متكثر معلوم كند و اهداف، ايدئولوژي، برنامه‌ها و فعاليت‌هاي تشكيلات سياسي بهاييت را در زمان حاضر بررسي و تحليل كند.
در اين كتاب روند شكل‌گيري سازمان بهاييت، ساخت، كاركرد و اهداف آن در جامعه و حكومت ايران، رابطه سازمان بهاييت با برخي سازمان و آثار متقابل آنها بر دگرگوني‌هاي اجتماعي و سياسي در ايران، تحول اين سازمان به موازات دگرگوني‌هاي اجتماعي، صنعتي و اقتصادي در ايران، بررسي منابع سازماني و مساله بوروكراسي بهاييت و چگونگي اعمال قدرت گروه‌هاي صاحب قدرت و رهبران در سطح سازمان و آثار بهاييت بر هويت و رفتار افراد و كيفيت رفتار سازماني اعضاي آن مورد بررسي قرار گرفته است.
نويسنده در كتاب نتيجه‌گيري كرده است سازمان بهاييت داراي چهار نوع رابطه با سازمان‌هاي ديگر است كه عبارت است از: «نفوذ»، «همكاري»، «رقابت» و «مبارزه». در رابطه با دولت، بهاييت در پي نفوذ و اجراي سياست‌هايي بود كه بتواند در بخش‌هاي مختلف مديريت‌ها را به دست آورد. اين سياست‌ها در دوران پهلوي موفقيت‌آميز بود و بهاييت را به مهم‌ترين سازمان ذي‌نفوذ تبديل كرد. ارتش، حوزه بانكي، ساواك، شركت نفت، راديو و تلويزيون، دربار، آموزش و پرورش، وزارت امور خارجه و نخست‌وزيري مهم‌ترين بخش‌هايي بود كه بهاييت در آنها نفوذ داشت. در دوران پهلوي سازمان سياسي بهاييت به مثابه يك سازمان علاوه بر اينكه سعي كرد در اركان قدرت نفوذ كند، هدف مهم خود را رسميت يافتن قرارداد. رسميت يافتن مهم‌ترين گامي بود كه به سازمان بهاييت ياري مي‌رساند تا رسما و به‌طور قانوني براي تصاحب حكومت اقدام كند.
در واقع يكي از علل تبديل شدن بهاييت به سازمان سياسي ذي‌نفوذ، رسميت نداشتن آن بود. البته بهاييت چون در قالب دين فعاليت مي‌كرد و ايدئولوژي خود براي كسب قدرت را در پوشش دين قرار داده بود، نمي‌توانست رسما به حزب تبديل شود. آنها به ساختارهاي فراتر از حكومت پهلوي و به حكومت بهاييت نظر داشتند.
اين اثر ضمن استفاده از اسناد لانه جاسوسي به بيان «تاكتيك حقوق‌بشر»، كه از آغاز انقلاب اسلامي براي مبارزه با جمهوري اسلامي مورد بهره‌برداري قرار گرفته، پرداخته است. موضوعاتي همچون «از بابيت تا كلوني بهاييت»، «بهاييت جديد و تشكيل سازمان بهاييت»، «تحولات سازماني شدن بهاييت در ايران پيش از تاسيس بيت‌العدل»، «سازمان سياسي بهاييت پس از تاسيس بيت‌العدل»، «بهاييت يهود صهيونيسم و اسراييل» و «بهاييت و حكومت پهلوي» شش فصل اين كتاب 616 صفحه‌اي است.
در اين پژوهش براي نخستين‌بار از اسناد سازمان‌هاي حكومت پهلوي و جمهوري اسلامي توامان استفاده شده است تا تصويري چند بعدي و همه‌جانبه از بهاييت ترسيم شود. در اين كتاب تلاش شده است تاريخ بهاييت از ابتدا تا به امروز در دو جلد ترسيم شود. جلد اول از پيدايش تا انقلاب اسلامي را در بر مي‌گيرد و جلد دوم به مباحث بهاييت در چهار دهه پس از انقلاب نظر دارد.