كمتر از حد انتظار
محمدحسين لطف‌الهي
جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده و رهبران ديگر كشورهاي صنعتي جهان روز شنبه توافقنامه مهمي را تاييد كردند كه بر اساس آن ماليات دست‌كم ۱۵درصدي براي شركت‌هاي چندمليتي در نظر گرفته مي‌شود تا انتقال صنايع به كشورهايي كه كمتر ماليات دريافت مي‌كنند، وجود نداشته باشد. دموكرات‌ها دستيابي به اين توافق را يك «پيروزي ارزشمند» براي دولت بايدن توصيف مي‌كنند، اما جمهوري‌خواهان معتقدند اين توافق نه تنها دستاوردي جدي به حساب نمي‌آيد، بلكه باعث كاهش در آمدهاي مالياتي ايالات متحده خواهد شد. حوالي ساعت 11:30 دقيقه صبح روز شنبه به وقت رم، جو بايدن با استقبال ماريو دراگي نخست وزير ايتاليا وارد سالن محل برگزاري اجلاس سران گروه 20 شد. او كه براي اولين‌بار به عنوان رييس‌جمهور به صورت حضوري در اجلاس رهبران 20 كشور صنعتي حضور مي‌يافت، از مدت‌ها پيش تلاش كرده بود تا با دستيابي به يك دستاورد ويژه طي اين نشست، نمادي براي موفقيت ديپلماسي فراآتلانتيكي دولت خود دست و پا كند و نشان دهد دوران روابط پرتنش ميان ايالات متحده و كشورهاي اروپايي كه نقش مهمي در تصميم‌گيري‌هاي گروه 20 دارند، به سر آمده است. در آغاز اين نشست، ماريو دراگي نخست وزير ايتاليا گفت كه نابرابري در توزيع واكسن نه تنها باعث نمي‌شود مشكلات اقتصادي كشورهاي صنعتي حل و فصل شود، بلكه چالش‌هاي بيشتري را پيش روي اقتصاد جهان قرار مي‌دهد: «در كشورهاي متمول كه در آمد سرانه بالايي دارند، نزديك به 70 درصد مردم دست‌كم يك دز واكسن كرونا تزريق كرده‌اند اما اين رقم در كشورهاي فقير چيزي در حدود 3 درصد است. اين تفاوت‌ها از نظر اخلاقي غيرقابل قبول است و باعث مي‌شود رهايي جهان از كرونا به تعويق بيفتد.» پس از او نوبت به بوريس جانسون نخست وزير بريتانيا رسيد تا به مشكل جدي ديگري در سطح بين‌المللي اشاره كند. جانسون ضمن تاكيد بر اينكه كمبود آب و غذا در برخي مناطق جهان تهديدي جدي عليه بشريت است، گفت كه وضعيت فاجعه‌بار روند رو به رشد مهاجرت‌هاي اجباري شرايط بدي را پديد آورده است. نخست وزير بريتانيا اين صحبت‌ها را در شرايطي مطرح كرد كه او در هفته آينده ميزبان اجلاس مهم گلاسكو خواهد بود كه نتيجه آن مي‌تواند در مقابله با بحران تغييرات اقليمي به عنوان يكي از جدي‌ترين بحران‌هاي پيش روي آينده جهان تعيين‌كننده باشد. رهبران بيست كشور صنعتي بزرگ جهان در اين نشست، رسما از طرح تعيين حداقل ماليات جهاني كه نتيجه ماه‌ها مذاكره و بحث ميان وزراي اقتصاد و دارايي اين كشورها بود، حمايت كردند. حداقل ماليات جهاني جديد 15 درصدي با هدف معكوس كردن كاهش چند دهه‌اي نرخ ماليات بر شركت‌ها در سراسر جهان است؛ روندي كه كارشناسان مي‌گويند دولت‌ها را از كسب درآمد‌هاي لازم براي تامين بودجه برنامه‌هاي حمايتي اجتماعي محروم كرده است. اين قرارداد يكي از مهم‌ترين اولويت‌هاي جانت يلن وزير خزانه‌داري ايالات متحده بود كه تلاش خود را در به نتيجه رساندن طرح ماليات حداقلي جهاني معطوف كرد و حالا با حمايت رهبران كشورهاي صنعتي مي‌توان گفت كه اين تلاش او به نتيجه رسيده است. اين طرح پيش‌تر از سوي وزراي اقتصاد و دارايي كشورهاي عضو گروه 20 مورد حمايت قرار گرفته بود، اما براي تسريع در روند اقدامات و همچنين تاكيد بر اهميت اين توافق، رهبران كشورها مجددا آن را تاييد كردند. روزنامه واشنگتن‌پست گزارش داده نزديك به 140 كشور جهان كه حدود 90 درصد اقتصاد بين‌المللي را در اختيار دارند، از طرح ماليات حداقلي جهاني حمايت كرده‌اند، اما براي اجرايي شدن اين توافق نياز است كه استانداردها و قوانين جديدي تصويب و اعمال شود كه فرآيندي زمانبر است. معاهده مالياتي جديد با انتقاد محافظه‌كاراني مواجه است كه مي‌گويند اين توافق نوآوري و رشد اقتصادي را غيرممكن مي‌سازد و همچنين ليبرال‌هايي كه مي‌گويند حداقل ماليات تعيين شده براي كسب درآمد كافي دولت‌ها از شركت‌هاي بزرگ چند مليتي كارآمد نيست و مي‌تواند به كشورهاي فقير آسيب برساند. آنها همچنين خاطرنشان مي‌كنند كه جزييات كليدي در اين طرح، به ويژه جزييات مربوط به بخشي از توافق مالياتي مربوط به ماليات بر شركت‌هاي فناوري چند مليتي، حل نشده باقي مانده و رهبران كشورها ممكن است در هنگام اجراي طرح با اختلاف‌نظر مواجه شوند. جمهوري‌خواهان امريكايي معتقدند جو بايدن در اين طرح، فرصت‌هاي مالياتي دولت ايالات متحده را قرباني كرده و تقديم كشورهاي اروپايي مي‌كند تا يك پيروزي نمادين در كارنامه خود به ثبت برساند. داگلاس هولتز ايكين، تحليلگر جمهوري‌خواه در اين باره مي‌گويد: «اروپايي‌ها علاقه خاصي به حداقل ماليات جهاني ندارند و به روش‌هاي ظريف آن را از بين مي‌برند، بنابراين اين ميزان در عمل بسيار كمتر از 15 درصد خواهد بود.» در ادامه، ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه كه بر خلاف بيشتر رهبران كشورهاي گروه 20 به صورت مجازي در نشست رم شركت مي‌كرد، تمركز خود را در تاكيد بر اهميت مساله واكسن براي مقابله جهاني با پاندمي كرونا گذاشت و با انتقاد از تاخيرهايي كه بر سر راه تاييد واكسن اسپوتنيك V از سوي سازمان بهداشت جهاني ايجاد شده، گفت تاييد هر چه سريع‌تر واكسن‌هاي متنوع، راه را براي مقابله جدي‌تر با همه‌گيري باز مي‌كند. در ماه فوريه، مجله علمي بريتانيايي لنست مقاله‌اي را منتشر كرد كه بر اساس كارآمدي واكسن اسپوتنيك V با واكسن‌هاي غربي برابري مي‌كرد و موفقيت 91.6 درصدي اين واكسن در جلوگيري از ابتلا به ويروس كرونا را نشان مي‌داد. پكن نيز تصميم گرفت در اين نشست موضع خود را در خصوص يكي از چالش‌هاي اخير با جهان غرب و به ويژه امريكا روشن كند. وانگ يي وزير خارجه چين در سخنراني مجازي خود گفت: امريكا و برخي كشورهاي ديگر اخيرا دست به اقداماتي درباره تايوان زدند كه با تضمين‌هايي كه در زمان برقراري روابط ديپلماتيك با جمهوري خلق چين به پكن دادند، مغايرت دارد. او افزود: اگر آنها ۵۰ سال پيش نتوانستند سياست اصولي «چين واحد» را متوقف كنند، اكنون در قرن ۲۱ نيز نمي‌توانند و اين مساله به مراتب غيرممكن‌تر شده است و اگر به اين رويكرد ادامه دهند قطعا متناسب با آن هزينه خواهند داد. موضع وزير خارجه چين پس از آن مطرح شد كه اخيرا تنش‌ها ميان غرب و چين بر سر تايوان بالا گرفته و تشديد تحركات نظامي امريكا و متحدانش در تنگه تايوان موجب خشم و عصبانيت پكن شده است. گفتني است نشست رهبران گروه 20 امروز يكشنبه نيز ادامه خواهد داشت.
بايدن، مكرون و يك اظهار پشيماني غيرواقعي
يكي ديگر از تلاش‌هاي جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده طي سفر به ايتاليا ترميم روابط با فرانسه بود. بر اساس گزارش يورونيوز، اعلام اتحاد جديد بين امريكا، بريتانيا و استراليا باعث شد تا كانبرا قرارداد خريد زيردريايي از فرانسه را فسخ كند. پاريس در واكنش به اين لغو قرارداد خريد زيردريايي‌هايش سفراي خود را از امريكا و استراليا فراخواند. واشنگتن طي هفته‌هاي گذشته تلاش كرده بود كه تنش در رابطه با پاريس را كاهش دهد. جو بايدن در ديدار با امانوئل مكرون، رييس‌جمهوري فرانسه از اين كشور به عنوان شريكي «بسيار با ارزش» ياد كرد. او افزود كه ايالات متحده «متحدي بهتر از فرانسه ندارد.» او در مورد اعلام اتحاد جديد در منطقه اقيانوس هند-آرام نيز گفت: «آنچه ما انجام داديم كاري ناشيانه بود و با ظرافت زيادي هم انجام نشد.» جو بايدن در توجيه رويكردش در اعلام اتحاد جديد در منطقه اقيانوس هند-آرام گفت كه تصور مي‌كرده است فرانسه از مدت‌ها قبل از به سرانجام نرسيدن اين قرارداد مطلع شده بود. رييس‌جمهوري فرانسه نيز ضمن استقبال از «تصميم‌هاي مشخص» واشنگتن در پي «بحران زيردريايي‌ها» در روابط دو كشور گفت كه اين امر «سرآغاز روند اعتمادسازي» مجدد بين امريكا و فرانسه است. امانوئل مكرون افزود كه از حالا نگاه دو كشور بايد «به آينده» باشد. وي اظهار داشت كه آنچه اكنون اهميت دارد همكاري‌هاي فرانسه و امريكا طي «هفته‌ها و ماه‌ها و سال‌هاي آينده» است. مكرون گفت: «اعتماد مانند عشق است: اظهارات خوب هستند، اما اثبات بهتر است.» دو كشور پس از اين ديدار بيانيه مشترك مفصلي صادر كردند و خود را به عنوان شركاي دموكراتيك جهاني در مبارزه با طيفي از چالش‌ها از جمله همه‌گيري ويروس كرونا، بحران آب‌وهوايي و تضمين «امنيت غيرقابل تقسيم» ائتلاف ناتو معرفي كردند. اقدام ايالات متحده در خصوص ابراز پشيماني و ناشيانه خواندن توافق Aukus بدون هيچ اقدام عملي در اين زمينه، باعث شد تا تحليلگران اين ابراز پشيماني را غيرواقعي و نمادين بخوانند.