نبود شاخص شفافيت در بازار

بازار سرمايه چند هفته‌اي است كه وارد فاز ركودي شده و در محدوده يك ميليون و ۴۰۰ هزار واحدي، در جا مي‌زند. شاخص كل بورس اوراق بهادار تهران در پايان معاملات هفته اول آبان ماه با افت 3درصدي در ارتفاع يك‌ميليون و ۳۹۳ هزار واحدي به كار خود پايان داد و روز گذشته نيز با ۱۸ هزار و ۲۲۶ واحد كاهش در جايگاه يك ‌ميليون و ۳۷۵ هزار واحدي قرار گرفت. اگرچه كه عده‌اي بر اين باورند كه انتشار اوراق دولتي نقش مخربي بر بازار سرمايه داشته، چراكه تنها راه دولت براي پوشش كسري بودجه است اما وحيد شقاقي شهري، اقتصاددان جز اين موضوع، شائبه كنترل بازار سرمايه از سوي دولت و بحث معاملات الگوريتمي را نيز از جمله مواردي مي‌داند كه باعث اين ريزش‌ها شده است. به باور اين اقتصاددان بازار سرمايه در اين روزها رها شده و مسوولان براي پوشش كسري بودجه سراغ آن مي‌روند. 

روزهاي سرد بورس
او بر اين باور است كه بازار سرمايه اين روزها حال و روز ناگواري را تجربه مي‌كند و عدد شاخص كل بازار سرمايه نيز واقعيت‌ها را منعكس نمي‌كند و وضعيت واقعي را به تصوير نمي‌كشد و عملا پس از مرداد ماه سال 1399 شاهد رخدادهاي نامناسبي در بازار سرمايه بوديم كه ريزش‌هاي سنگين و اعتراضات سهامداران را در پي داشت. اين استاد دانشگاه درباره وضعيت بازار سرمايه به «اعتماد» گفت: در ماه‌هاي نخست سال 1400 بازار سرمايه با افزايش 30درصدي روبه‌رو شد اما مجددا از دو ماه گذشته اين بازار در وضعيت نامناسبي قرار گرفت، اما در حال حاضر حداقل قيمت عمده سهام اين روزها حتي از ريزش بزرگي كه در سال گذشته رخ داد نيز پايين‌تر آمده است. به عنوان مثال اگر قيمت سهمي در بدترين حالت 300 تومان بود در حال حاضر و در بازار كنوني از قيمت آن زمان هم پايين‌تر آمده است و به اعتقاد فعالان بازار سهام اين قيمت كف تاريخي خود را هم شكسته و همچنان روندي نزولي دارد. اين اقتصاددان با اشاره به وعده‌هاي انتخاباتي رياست‌جمهوري افزود: همه كانديداها درخصوص ساماندهي بازار سرمايه برنامه‌هايي را ارايه دادند اما در شرايط كنوني مي‌بينيم كه اين بازار رها شده و حال و روز خوبي ندارد.
آيا عدد شاخص كل درست است؟
او با بيان اينكه شاخص قيمت بازار سرمايه علامت درستي را نشان نمي‌دهد، گفت: در حالي كه شاخص كل سهام عدد يك ميليون و 370 هزار واحد را نشان مي‌دهد قيمت بسياري از سهم‌ها شاخص زير يك ميليون و 100 هزار واحد را نشان مي‌دهد يعني زماني كه شاخص پايين‌تر از يك ميليون و 100 واحد بود قيمت سهام بيشتر از الان بود و به نظر مي‌رسد شاخص كل بازار سرمايه واقعيت‌ها را منعكس نمي‌كند و وضعيت واقعي را به تصوير نمي‌كشد. اين اقتصاددان ادامه داد: در سال‌هاي گذشته سهام عدالت غيرمستقيم تحت عنوان شركت‌هاي سرمايه‌گذاري استاني ايجاد شد كه نمادشان در بازار سرمايه با قيمت 100 تومان بازگشايي شد كه امروز به حدود 40 تومان افت كرده است. از سوي ديگر آن دسته از سهامداران عدالت كه روش غيرمستقيم را انتخاب كرده بودند كه حدود 30 ميليون نفر برآورد مي‌شوند جزو دهك‌هاي درآمدي پاييني بودند امروز وضعيت ناگواري دارند و انتخابات هيات‌مديره شركتي كه سهام‌شان را دارند، هنوز برگزار نشده و اصلا اين شركت‌ها ساماندهي نشده‌اند و هيات‌مديره شركت‌هاي تعاوني همچنان اداره‌كننده اين شركت‌هاي سرمايه‌گذاري هستند كه شبهه‌ناك است و ايراد دارد.
چرا معاملات الگوريتمي؟
شقاقي شهري با بيان اينكه در اين بازار معاملات الگوريتمي انجام مي‌شود، افزود: در يك بازار كم عمق مانند ايران اين‌گونه معاملات به سهامداران بلندمدت و عمده ضربه وارد مي‌كند، چراكه در معاملات الگوريتمي در روز خريد و فروش‌هاي بسيار متعددي صورت مي‌گيرد و قيمت‌ها را كاهش مي‌دهند و به نوعي بازار را دستكاري و منحرف مي‌كنند. او با بيان اينكه مولفه‌هاي بازار در شرايط كنوني بر بازار سرمايه ايران حاكم نيست، گفت: شفافيت، نهادهاي نظارتي و بانك‌هاي اطلاعاتي كه راهنماي خريداران هستند و ساير نهادهايي كه بايد در بازار باشند، اصلا حضور ندارند. اين اقتصاددان با بيان اينكه شفافيت بر بازار سرمايه حاكم نيست، افزود: به عنوان مثال زماني كه فردي براي خريد يك خودرو اقدام مي‌كند كارشناساني كه در اين بازار حضور دارند به ارزش‌گذاري اين خودرو مي‌پردازند و درخصوص معايب و اشكالات اين خودرو نظر مي‌دهند و ممكن است فرد با چانه‌زني اين خودرو را پايين‌تر بخرد و همين مساله نيز بايد در بازار سرمايه لحاظ شود تا ارزش‌گذاري درستي در بازار سهام صورت گيرد. او افزود: در بسياري از مواقع شاهد آنيم كه سهامداران خرد سهام خود را با قيمتي بسيار نازل به فروش مي‌رسانند و نهاد ناظر نيز عملكرد مناسبي ندارد و نمي‌تواند شفافيت مورد نياز را بر بازار حاكم كند.
شقاقي شهري افزود: اين بازار حمايت نمي‌خواهد بلكه مسوولان اين بازار بايد سعي كنند با ايجاد شفافيت بر اين بازار اعتماد را به مردم برگردانند اما متاسفانه اين بازار كاملا انحرافي و غيرشفاف عمل مي‌كند و داده‌ها و اطلاعات براي رقابت در اين بازار حاكم نيست. او با بيان اينكه اين بازار از ساير بازارها نيز تاثير مي‌پذيرد، گفت: نرخ سود بانكي، رمز ارزها و اوراق بدهي و ديگر تصميمات دولتمردان بر بازار سرمايه تاثيرگذار است و دولت در اين زمان براي جبران كسري بودجه خود دست به فروش اوراق هم زده است كه قطعا در ماه‌هاي آتي اين بازار را تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد. اين اقتصاددان با تاكيد بر اينكه بخشي از نقدينگي جامعه اين روزها روانه رمز ارزها شده است، گفت: عملا اين منابع از اين بازار خارج شده و ورودي نقدينگي به اين بازار كاهش يافته و مدتي است كه وضعيت بازار سرمايه به‌هم خورده است و بسياري از علاقه‌مندان از اين بازار در حال خروج از بازار سرمايه هستند.
بازار سرمايه رها شده است
 او با بيان اينكه حتي تحليل‌هاي تكنيكال و بنيادي هم ديگر در اين بازار جواب نمي‌دهد، گفت: اين بازار كاملا رها شده و بدون برنامه‌ريزي است و طبيعتا اين اعتمادي كه در مردم ايجاد شده بود كه مي‌توانست موجب تامين مالي براي دولت و تشويق براي سهامداري شود و محركي براي اقتصاد باشد دلسردي مردم را به دنبال داشته است. اين اقتصاددان با اشاره به انتشار اوراق بدهي و تاثير آن بر بورس گفت: روشي كه دولت براي جبران كسري بودجه خودش انتخاب كرده انتشار اوراق بدهي بوده كه بخشي از بازار سرمايه از انتشار اين اوراق متاثر شده است و طبيعتا بانك‌ها و صندوق‌هايي كه ملزم به خريد اين اوراق هستند بايد بخشي از سهام خود را در بازار عرضه كنند و ديگر تمايلي براي حفظ سهم‌هاي خود در بازار نداشته باشند، چراكه بايد تغيير جهت دهند. او افزود: فروش اوراق از سوي دولت هم بايد با درايت صورت گيرد زيرا بازار سرمايه محلي است كه مردم بايد اعتماد كنند تا سرمايه‌هاي خرد و كلان خود را وارد اين بازار كنند. شقاقي شهري ادامه داد: به اعتقاد بنده كلمه بازار سرمايه ايراد دارد زيرا بازار بايد داراي شروط و الزاماتي باشد مانند بازار ارز يا بازار خودرو و... اما هيچ كدام از پارامترهايي كه بايد در اين بازار موجود باشد مصداقي براي بازار سرمايه نيست، چراكه در بازار طرف عرضه و تقاضا شفاف است، رقابت و شفافيت حاكم است و اجازه انحصار، دخالت و دستكاري داده نمي‌شود. او خاطرنشان كرد: اين در حالي است كه در بازار سرمايه ما دخالت و دستكاري وجود دارد و بانك‌هاي اطلاعاتي لازم و شفاف‌كننده داده‌ها و اطلاعات حاكم نيستند و تصميمات و سياست‌هاي مديران اقتصادي كه توام تغيير مي‌كنند بر پيش‌بيني ناپذيري بازار افزوده است.
بازار سرمايه در ايران كم‌عمق است
شقاقي شهري ادامه داد: هر چند گفته مي‌شود در همه جاي دنيا معاملات الگوريتمي وجود دارد اما بايد گفت در بازارهاي بزرگ معاملات الگوريتمي چندان تاثيري بر سهام ندارد اما در بازار سرمايه ايران كه كم‌عمق است و حجم معاملات هم پايين است اين قضيه مصداق دستكاري است كه اصلا اجازه رشد را به سهام نمي‌دهد. به عنوان نمونه در معاملات الگوريتمي منهاي 5 خريداري مي‌شود و منهاي 3.5 سهم مي‌فروشند و 1.5 درصد سود مي‌كنند و 6 دهم درصد آن را به كارگزاري و دولت مي‌دهند و مابقي آن هم سود فرد مي‌شود و حتي در اين نوع در معاملات با نيم درصد و 75 صدم درصد هم خريد و فروش صورت مي‌گيرد و با حداقل سود سهام معامله انجام مي‌شود.
اين اقتصاددان افزود: دولت‌ها و مديران بازار سرمايه بايد برنامه‌ريزي داشته باشند تا مولفه‌ها و پارامترهاي يك بازار بر بازار سرمايه حاكم شود تا مردم در خريد و فروش متضرر نشوند متاسفانه در اين بازار عرضه‌كننده كم است كه قيمت تعادلي در آن مشخص نمي‌شود.  او تصريح كرد: عرضه‌هاي اوليه‌اي كه از سوي دولت صورت گرفته بسياري از آنها 20 تا 40درصد زير قيمت عرضه اوليه در حال معامله هستند كه مصداق بارز دستكاري و تخلف است، چراكه بايد اين عرضه‌هاي اوليه يك ارزشمندي داشته باشند تا مردم براي خريد تشويق شوند.