نگراني امريكا و اروپا از تحركات نظامي گسترده روسيه

آرمين منتظري 

تحركات تازه نيروهاي نظامي روسيه در نزديكي مرزهاي اوكراين موجبات نگراني مقامات امريكايي و اروپايي را فراهم آورده است. مقامات اطلاعاتي نظامي در اروپا و امريكا معتقدند تحركات اخير روسيه در جابه‌جايي تجهيزات و نيروهاي نظامي در غرب روسيه، غيرمعمول است. 

به گزارش واشنگتن پست، نگراني اروپا و امريكا مشابه نگراني است كه آوريل گذشته رخ داد؛ زماني‌كه روس‌ها بزرگ‌ترين تجمع نيروهاي نظامي خود را طي سال‌هاي گذشته در مرزهاي اوكراين صورت دادند و اين اقدام‌شان اعتراضات بين‌المللي را برانگيخت. برخي تحليلگران معتقدند كه تحركات اخير روسيه نشان مي‌دهد كه كرملين قصد دارد عرصه را بر اوكراين تنگ‌تر كند. مقامات روسيه، از ولاديمير پوتين گرفته  تا مقامات پايين‌رتبه‌تر در ماه‌هاي اخير رجزخواني‌هاي زيادي در قبال اوكراين صورت داده‌اند و روابط كي‌يف با غرب را به باد انتقاد گرفته‌اند و حتي حاكميت ملي اين كشور را زير سوال برده‌اند. پوتين هشدار داده است كه هرگونه گسترش زيرساخت‌هاي نظامي ناتو به داخل خاك اوكراين از نظر مسكو عبور از خط قرمز محسوب مي‌شود. اين تحولات در حالي رخ مي‌دهد كه درگيري هفت  سال و نيمه بين نيروهاي اوكرايني و جدايي‌طلبان مورد حمايت روسيه در شرق دونباس، وارد مرحله جديدي شده است. روز بيست و ششم اكتبر، ارتش اوكراين تاييد كرد كه از پهپادهاي ساخت تركيه عليه يكي از مواضع جدايي‌طلبان دونباس استفاده كرده است. اين نخستين‌بار است كه از تكنولوژي پهپادي در اين درگيري استفاده مي‌كند و اين تحول به خودي خود براي روسيه نگران‌كننده است. از سوي ديگر روابط ميان مسكو و ناتو نيز در تنش‌‌آلودترين وضعيت خود به سر مي‌برد. روسيه در تاريخ 18 اكتبر و پس از اينكه ناتو 6 عضو هيات روسي در بروكسل را به اتهام جاسوسي اخراج كرد، ماموريت هيات خود در ناتو را به حال تعليق درآورد. البته هنوز مشخص نيست كه روسيه در تحركات نظامي اخير در مرزهاي اوكراين چه قصدي دارد. 
طي روزهاي اخير، تصاوير ويدئويي در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شده كه نشان مي‌دهد قطارها و كاروان‌هاي نظامي روسيه مقادير بسيار زيادي سخت‌افزار نظامي از جمله تانك و موشك را به مناطق جنوبي و غربي روسيه منتقل مي‌كنند. مايكل كافمن، مدير دفتر مطالعات روسيه در گروه غيرانتفاعي CNA مي‌گويد: «مساله اين است كه روسيه قصد انجام مانور نظامي ندارد. ظاهرا اين تحركات نظامي با هدف انجام تمرين نظامي صورت نمي‌گيرد. موضوع چيز ديگري است كه البته هنوز مشخص نيست.»
مقامات امريكايي و اروپايي به خصوص طي هفته‌هاي گذشته و پس از اينكه روسيه يك مانور نظامي بزرگ با بلاروس در ميانه‌هاي سپتامبر به اجرا گذاشت، توجه بيشتري به اين تحركات معطوف كرده‌اند.آن‌طور كه كافمن مي‌گويد، تصاوير ماهواره‌اي نشان مي‌دهد كه نيروهاي ارتش چهل و يك تسليحات تركيبي روسيه كه معمولا در شهر نوووسيبريسك مستقر بود بعد از اين مانور نظامي به سيبري بازنگشت و در عوض به نيروهاي روسيه كه در نزديكي مرز اوكراين مستقر بودند، پيوست. كافمن مي‌گويد اين تصاوير نشان مي‌دهند كه اولين گردان زرهي تانك روسيه كه يك نيروي ويژه در خارج از مسكو است، پرسنل نظامي و تجهيزاتش را به سمت اوكراين حركت داده است. 
اولكسي دانيلوف، دبير شوراي امنيت ملي اوكراين با صدور بيانيه‌اي اعلان كرد كه پس از پايان مانور نظامي روسيه و بلاروس، روسيه تجهيزات نظامي خود را بازنگرداند و همچنان كنترل منطقه و مراكز ارتباطي را در امتداد مرزهاي اوكراين در اختيار دارد. دانيلوف برآورد كرده كه تعداد نيروهاي نظامي روسيه در امتداد مرزهاي اوكراين بين 80 تا 90 هزار نفر است و ده‌ها هزار نيروي روسي نيز در شبه‌‌جريزه كريمه مستقر هستند. روسيه در گذشته با مستقر كردن تعداد زيادي نيروي نظامي در نزديكي مرزهاي اوكراين سعي داشت تا در برابر حمله احتمالي اوكراين بازدارندگي ايجاد كند و در نهايت نيز نيروهايش را عقب مي‌كشيد. مقامات اوكرايني معتقدند اين تحركات نظامي مسكو با هدف تنش‌آلود نگه‌داشتن فضا و بي‌ثبات كردن امنيت منطقه صورت مي‌گيرد. از سال 2015 پس از اين خط مقدم درگيري ميان روسيه و اوكراين تا حدودي آر‌ام شد، تحركات نظامي روسيه در منطقه دستاوردهاي سرزميني براي روسيه و جدايي‌طلبان مورد حمايتش به دنبال نداشت. كافمن معتقد است كه اين‌بار ممكن است شرايط متفاوت باشد. كافمن مي‌گويد: « فكر مي‌كنم كه ابتدا بايد كمي تامل كنيد و شرايط سال گذشته را به‌طور كلي مرور كنيد. در اين صورت درخواهيد يافت كه لحن روس‌ها و پيام‌هايي كه درباره اوكراين ارسال مي‌كنند تغيير چشمگيري داشته است.» كافمن مي‌گويد كه در طول يك سال گذشته پوتين و ديگر مقامات عاليرتبه روسيه بارها اعلام كرده‌اند كه افزايش فعاليت‌هاي ناتو در اوكراين عبور از خط قرمز روسيه است و اخيرا نيز اعلام كرده‌اند كه عضويت اوكراين در ناتو اقدامي است كه روسيه نمي‌تواند آن را بپذيرد. اينطور به نظر مي‌رسد كه روسيه در حال جابه‌جايي نقطه هدف، به گونه‌اي است كه براي خودش قابل قبول باشد. 
پوتين اين نقطه نظر را در مقاله‌اي كه در ماه جولاي منتشر كرده، تشريح كرده است. او مدعي شد كه اوكراين عملا توسط قدرت‌هاي غربي اداره مي‌شود و غرب سعي دارد از اين كشور براي تحريك احساسات ضدروسي استفاده كند. پوتين نوشت: «ما هرگز اجازه نخواهيم داد كه از سرزمين‌هاي تاريخي‌مان و مردم نزديك به ما كه در اين سرزمين‌ها زندگي مي‌كنند، عليه خودمان استفاده شود. دوست دارم خطاب به آنهايي كه اين برنامه را پيش مي‌برند بگويم كه در صورت ادامه اين روش، آنها كشورشان را به ورطه نابودي خواهند كشاند». پوتين در اظهارنظري در كلوپ گفت‌وگوي والادي كه ماه اخير برگزار شد گفت كه عضويت رسمي اوكراين در ناتو ممكن است هرگز رخ ندهد اما گسترش حضور نظامي ناتو در اين سرزمين در حال انجام است و اين تحركات تهديدي واقعي براي فدراسيون روسيه محسوب مي‌شود. ديميتري مدودف، رييس‌جمهوري سابق روسيه كه حالا معاون رييس شوراي امنيت روسيه است نيز در مقاله‌اي  در تاريخ 11 اكتبر در روزنامه كامرسانت منتشر شد، اوكراين را رعيت كشورهاي غربي توصيف كرد كه تحت كنترل مستقيم آنها عمل مي‌كند. پيش‌تر نيز، الكساندر لوكاشنكو، رييس‌جمهوري بلاروس كه متحد پوتين است ايالات متحده امريكا را متهم كرد كه در پوشش مراكز تمريني، پايگاه‌هاي نظامي ناتو را در اوكراين داير مي‌كند. سال‌ها است كه نيروهاي امريكايي در غرب اوكراين به تمرين و آموزش نيروهاي نظامي اوكراين مشغول هستند. واشنگتن و متحدانش در ناتو پس از اشغال كريمه توسط روسيه در سال 2014، اين اقدام را آغاز كردند. نيروهاي اوكرايني نيز در مانورهاي مشترك نظامي با نيروهاي امريكايي و ناتو شركت كرده‌اند. ايالات متحده امريكا همچنين موشك‌هاي ضد‌تانك به اوكراين فروخته است اما تاكنون نقش فعالي در درگيري‌ها ايفا نكرده است. كافمن مي‌گويد در سال جاري ميلادي روسيه ناگهان سرمايه‌گذاري زيادي بر روي نيروهاي ذخيره خود در امتداد مرزهاي اوكراين صورت داده و دستور برگزاري مانورهاي ضد پهپادي و مقابله با موشك‌هاي ضد تانك را صادر كرده است. اخيرا نيز پوتين سخنان لويد آستين، وزير دفاع امريكا را در خصوص عامليت روسيه در ممانعت از برقراري صلح در منطقه، محكوم كرده است. آستين همچنين گفته‌ بود كه مسير عضويت اوكراين در ناتو همچنان باز است. آستين با اشاره به روسيه تاكيد كرد كه هيچ كشوري حق ندارد مانع تحقق اين عضويت شود. ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت خارجه روسيه نيز روز پنجشنبه هفته گذشته اوكراين را متهم كرد كه قصد دارد با توسل به زور برخي از مناطق در دونباس را تصرف كند. ديميتري پسكوف، سخنگوي كاخ كرملين نيز يك روز قبل از آن گفته بود كه فروش پهپادهاي تركيه به اوكراين به صورت بالقوه شرايط را بي‌ثبات مي‌كند. مقامات وزارت خارجه فرانسه و آلمان نيز در خصوص استفاده اوكراين از پهپادهاي ساخت تركيه ابراز نگراني كرده و كاهش تنش در منطقه را خواستار شدند. اما مقامات اوكرايني مي‌گويند پس از كشته و زخمي شدن دو نظامي اوكرايني در حملات توپخانه‌اي روسيه، كشورشان از حق مشروع دفاع از خود استفاده كرده است. سفارت امريكا در كي‌يف روز جمعه هفته گذشته هشدار داد كه روسيه مكررا از آتش توپ‌هاي‌ هويتزر و پهپادهايش عليه نيروهاي اوكرايني استفاده كرده و اين اقدام نقض آشكار توافقنامه آتش‌بس جولاي سال 2020 است.