مسکو و واشنگتن در پی یافتن بهانه‌های آشتی
همزمان با سفر رييس سازمان سيا به مسكو، معاون وزير خارجه روسيه خواستار از‌سرگيري خدمات كنسولي سفارت امريكا در روسيه شد
شهاب شهسواري
در حالي كه روابط ميان مسكو و واشنگتن در طول ماه‌هاي گذشته به شكل روزافزوني به سمت تنش تمايل پيدا كرده است، مقام‌هاي دو كشور تلاش مي‌كنند تا با استفاده از ابتكارهاي ديپلماتيك، تاحدي از تنش‌هاي كنوني در روابط آسيب ديده ميان جمهوري فدراتيو روسيه و ايالات متحده امريكا بكاهند. سرگئي ريابكوف، معاون وزير خارجه روسيه روز سه‌شنبه در يك سخنراني مجازي از ايالات متحده امريكا خواسته است تا تعداد بيشتري نيرو به سفارت امريكا در مسكو اعزام كند و فرآيند صدور ويزا در اين سفارتخانه را از سربگيرد و همزمان سفير روسيه در امريكا هم خواهان عقب‌نشيني همزمان دو كشور از محدوديت‌هاي ايجاد شده براي ديپلمات‌هاي يكديگر شده است. اين اظهارات در حالي بيان مي‌شود كه ويليام برنز، رييس آژانس اطلاعات مركزي امريكا (CIA) براي گفت‌وگو با مقام‌هاي روسيه به مسكو سفر كرده است. به نوشته رسانه‌ها، نيكولاي پاترشف دبير شوراي امنيت ملي كرملين در اين سفر با ويليام برنز ديدار كرده است. در بيانيه شوراي امنيت ملي كرملين، موضوع گفت‌وگوهاي اين دو مقام امنيتي «روابط ميان روسيه و امريكا» عنوان شده است.
رييس CIA در مسكو
براساس بيانيه سفارت امريكا در مسكو رييس آژانس اطلاعات مركزي امريكا (CIA) به درخواست جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا به روسيه سفر كرده است. سفر رييس يكي از مهم‌ترين نهادهاي امنيتي و جاسوسي امريكا به مسكو، نشان از تلاش دو كشور براي يافتن راه‌هايي براي كاهش تنش‌ها ارزيابي مي‌شود. در اين سفر يك هيات ديپلماتيك از وزارت خارجه امريكا هم بيل برنز را همراهي مي‌كنند. به نوشته نيويورك‌تايمز، كارن دانفريد، دستيار وزير امورخارجه امريكا در امور اروپا و اوراسيا، ويليام برنز را در اين سفر همراهي مي‌كند. به نوشته اين رسانه امريكايي سفر برنز در يك ماموريت ديپلماتيك به روسيه در واقع نوعي ادغام مسووليت‌هاي كنوني او به عنوان رييس ارشد يك سازمان جاسوسي با تجربيات پيشين او به عنوان مقام ارشد وزارت خارجه و ديپلمات ارشد امريكايي است.
از اواخر خرداد ماه سال جاري كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه با جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا در ژنو با يكديگر گفت‌وگو كردند، دست‌كم چهار هيات بلندپايه امريكايي به مسكو سفر كرده‌اند. مقام‌هاي دو كشور تاكنون گفته‌اند كه اين ديدارها كه هدف‌شان تثبيت وضعيت در روابط ميان دو قدرت جهاني مسلح به سلاح هسته‌اي است، تاكنون نتيجه مهمي نداشته‌اند. هدف سفر برنز و هيات همراهش به مسكو گفت‌وگو در مورد مسائل مورد اختلاف طرفين از جمله موضوع كنترل تسليحات، امنيت سايبري و منافع مشترك در مسائلي مانند كره‌شمالي، افغانستان و سياست‌هاي مرتبط با تغييرات آب و هوايي و محيط زيست است.
دعوت روسيه از امريكا براي از سرگيري خدمات كنسولي در سفارت امريكا
سرگئي ريابكوف، معاون وزير خارجه روسيه با اشاره به اين نكته كه كاهش تعداد پرسنل ديپلماتيك سفارت امريكا در مسكو باعث شده است تا شهروندان روسيه براي اخذ ويزاي امريكا مجبور به مراجعه به سفارت اين كشور در ورشو، پايتخت لهستان شوند، از امريكا خواسته است تا پرسنل سفارتخانه خود را تقويت كند. وزارت خارجه امريكا هشدار داده است كه با شرايط كنوني تا سال ۲۰۲۲ سفارت امريكا در روسيه تقريبا تمامي خدماتش را متوقف خواهد كرد.
به گزارش خبرگزاري ريانووستي روسيه، ريابكوف در يك پنل آنلاين گفته است: «ما از امريكا مي‌خواهيم كه حضور خود را در مسكو تقويت كند و تعداد بيشتري به كاركنان سفارتش اضافه كند، بلكه خدمات كنسولي ارايه شده در مسكو كم و بيش به روال عادي بازگردد.» معاون وزير خارجه روسيه كه در نشست سالانه انجمن گفت‌وگوي فورت‌راس، به صورت مجازي سخنراني مي‌كرد، گفت كه از جنگ‌هاي ديپلماتيك متنفر است و تصريح كرد كه اقدام امريكا در تعطيلي كنسولگري روسيه در سانفرانسيسكو و دستور به ديپلمات‌هاي روس براي ترك امريكا ظرف 24 ساعت، «غيرقابل تصور» بود. به گزارش خبرگزاري روسي «اسپوتنيك»، در ماه آگوست سفارت روسيه در ايالات متحده فهرستي از ۲۴ ديپلمات را دريافت كرد كه بايد تا سوم سپتامبر امريكا را ترك مي‌كردند. علاوه بر اين، مقامات امريكايي بدون توضيح دليل، رواديد معتبر همسر و فرزندان ديپلمات‌هاي روس را لغو كردند. در ۱۵ آوريل، جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده، فرماني را براي اعمال تحريم عليه ۳۲ فرد و شركت روسي امضا كرد. واشنگتن همچنين اعلام كرد كه ۱۰ ديپلمات روس را از اين كشور اخراج مي‌كند. در اواخر آوريل هم سفارت ايالات متحده در روسيه اعلام كرد از ۱۲ مه خدمات كنسولي را تنها به شهروندان امريكايي و در تعداد محدودي ارايه خواهد كرد. همزمان با اين اقدامات دولت امريكا، دولت روسيه هم در اقداماتي تلافي‌جويانه، ديپلمات‌هاي امريكايي را از خاك خود اخراج كرده است.
آناتولي آنتونف، سفير روسيه در ايالات متحده امريكا نيز پيش از اين از واشنگتن خواسته بود كه «دو طرف به صورت متقابل تمامي محدوديت‌هاي اعمال شده ديپلماتيك عليه يكديگر را لغو كنند.» وزارت امور خارجه امريكا به تازگي روسيه را به فهرست كشورهايي كه امريكا در آن هيچ حضور كنسولي ندارد، اضافه كرده است. اين فهرست كه شامل كوبا، ايران، سوريه و ونزوئلا مي‌شد و اكنون روسيه نيز به آن اضافه شده است. دو طرف همچنين در مورد محدوديت تعداد پرسنل ديپلماتيك سفارتخانه‌ها نيز اختلاف‌نظر دارند. به تازگي روسيه نام ايالات متحده امريكا را به فهرست كشورهاي «غيردوست» اضافه كرده است كه در صورت نياز اين كشورها به استخدام نيروي محلي در سفارتخانه‌هاي‌شان بايد از دولت روسيه مجوز بگيرند. به گفته وزارت خارجه امريكا با محدوديت اعمال شده از سوي مسكو براي سفارت امريكا، اين كشور مجبور شده است كه دست‌كم ۲۰۰ نيروي محلي خود را تعديل كند. تعداد پرسنل سفارت امريكا در مسكو كه سال ۲۰۱۷ به بيش از ۱۲۰۰ نفر مي‌رسيد، اكنون به كمتر از ۱۲۰ نفر رسيده است، در برابر روسيه نيز ۲۳۰ نفر پرسنل ديپلماتيك منهاي نمايندگي اين كشور در سازمان ملل متحد در نيويورك، در خاك امريكا دارد.
روابط بدتر از دوران جنگ سرد
سرگئي ريابكوف، در نشست انجمن گفت‌وگو فورت‌راس كه به صورت سالانه براي نزديك‌تر شدن ديدگاه‌هاي امريكا، روسيه و شهروندان دوتابعيتي روسي-امريكايي برگزار مي‌شود، شرايط كنوني روابط ميان امريكا و روسيه را پرتنش‌تر از اوج اختلافات دو پايتخت در دوران جنگ سرد توصيف كرد و خواستار اقدام فوري براي كاهش تنش ميان دو كشور شد. او به صورت ويژه به مذاكرات جاري ميان دو كشور در مورد كنترل تسليحات در ژنو اشاره و اظهار اميدواري كرد كه در اين گفت‌وگوها پيشرفت حاصل شود.
به گزارش ايسنا، وي گفت: «بحران كنوني در روابط روسيه و ايالات متحده ممكن است خطرناك‌تر از جنگ سرد باشد. صراحتا بگويم كه طبق برآوردهاي ما، آنچه امروز در روابط دوجانبه روسيه و ايالات متحده مي‌بينيم را مي‌توان بحراني بسيار سخت و پيچيده توصيف كرد، شايد تا حدي كه از جهاتي از وضعيت بدي كه دو كشور ما در طول جنگ سرد با آن پشت سر گذاشتند، پيشي گرفت. اين مي‌تواند حتي خطرناك‌تر باشد، زيرا در آن زمان چارچوب‌ها و قوانين روشني وجود داشت و اكنون عدم اطمينان بيش از حد در مورد همه اينها وجود دارد.»
ريابكوف گفت: «ما براساس اين فرض عمل مي‌كنيم كه دولت بايدن مي‌تواند به مرور زمان به نگراني‌هايي كه ما با اين موضوع مرتبط مي‌كنيم (دفاع موشكي) رسيدگي كند.» اين ديپلمات ارشد روسيه تصريح كرد: «فكر مي‌كنيم تصميمي اشتباه در زمان دولت دوم بيل كلينتون و با شدت بسيار بيشتري در دولت جورج دبليو بوش، در امريكا گرفته شد تا آنچه اكنون بيشتر و بيشتر به عنوان يك سپر دفاع موشكي چند لايه جهاني به نظر مي‌آيد، شديدا توسعه يابد.» ريابكوف در ادامه توضيح داد: «فكر نمي‌كنم امريكا هرگز بتواند به موجب اين فرآيند شديدا جاذب سرمايه و بسيار پرهزينه از بابت تمامي جوانب اين به اصطلاح (سامانه دفاع موشكي) يك سپر با محافظت صددرصدي روي خود ايجاد كند. اين‌طور فكر نمي‌كنم. در بهترين حالت، امريكا مي‌تواند از خود در برابر يكسري حملات موشكي محدود آن هم فقط از برخي جهات بسيار مشخص محافظت كند.»
به گفته اين ديپلمات روس، با تكامل فناوري‌ها و ظاهر شدن ابزارهاي جديد در اختيار امريكا، روسيه شاهد «بروز وضعيت‌هاي خطرناك‌تر و بيشتري است كه طي آنها اين قابليت‌ها ممكن است درنهايت شروع به تضعيف عناصر حياتي بازدارندگي استراتژيك روسيه كنند، اگر كه آن را بي‌ارزش نسازند. ما نمي‌خواهيم اين اتفاق بيفتد. ما همواره به يك پيوند غيرقابل تفكيك ميان قابليت‌هاي تهاجمي استراتژيك و قابليت‌هاي دفاعي استراتژيك هر طرف معتقديم.» معاون وزير امور خارجه روسيه گفت: «ما مي‌گوييم بياييد به اين به اصطلاح معادله امنيتي جديد كه در آن به اين جنبه نيز به نوعي پرداخته شود، پاسخ دهيم.» او تاكيد كرد: «ما نبايد ديگر زمان را از دست بدهيم و بايد كار را روي چارچوبي با دامنه و پارامترهاي مناسب متمركز كرده تا به موجب آن اطمينان حاصل كنيم كه اين سپر دفاع موشكي امريكا در خدمت هدفي درست باشد و پايه‌هاي ثبات استراتژيك را متزلزل نمي‌كند.»
سرگئي ريابكوف در ادامه اين سخنراني گفت: «روسيه نگران اين واقعيت است كه امريكا در حال ايجاد ابهامات مضاعف درخصوص شرايطي است كه اجازه به استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي بدهد.» معاون وزير امور خارجه روسيه گفت: «ما از اين واقعيت نگران هستيم كه در سال‌هاي اخير طرف امريكايي عمدا ابهامات بيشتري را به اين مساله كه در چه شرايطي ممكن است استفاده از سلاح هسته‌اي قابل تصور باشد، وارد كرده است. ما در اين حوزه به اطمينان بيشتري نياز داريم.» او تاكيد كرد: «از طرف روسيه، ما اكنون سه سند اساسي با تاريخ جديد داريم كه به شما توضيح مي‌دهد كه طي يكسري شرايط مطلقا فرضي، استفاده احتمالي از سلاح‌هاي هسته‌اي مي‌تواند تصور شود. ما براي بالا بردن آستانه استفاده از تسليحات هسته‌اي كار مي‌كنيم.» ريابكوف افزود: «اميدوارم اين موضوع در سند بررسي وضعيت هسته‌اي كه در امريكا در دست اجراست، منعكس شود.»