مشكل سفر ايراني‌ها به اروپا هم حل شد!
مسافران قاره سبز، بايد 4 دوز واكسن بزنند
بنفشه سام‌گيس
با گذشت 266 روز از آغاز واكسيناسيون كرونا در ايران، ديروز وزارت بهداشت با انتشار اطلاعيه‌اي اعلام كرد كه ايرانيان عازم سفرهاي خارجي، مي‌توانند براي تزريق يك يا دو نوبت واكسن آسترازنكا به عنوان دوزهاي يادآوري ثبت‌نام كنند. در اين اطلاعيه تاكيد شده كه متقاضيان، حتما توسط اعضاي كميته سه نفره در هر دانشگاه علوم پزشكي محل ثبت درخواست، از عوارض تزريق واكسن يادآوري مطلع شده و مكلف به اعلام رضايت بابت عوارض احتمالي اين تزريق هستند.
علت انتشار اين اطلاعيه، رويه اخير كشورهاي عضو منطقه اقتصادي اروپا در قبال ورود مسافر است. دهه اول سپتامبر كه دولت‌هاي 29 كشور در اين منطقه اقتصادي، پس از حدود 20 ماه انسداد مرز از ابتداي شيوع كوويد 19، پذيرش مسافر و توريست را بلامانع اعلام كردند، يادآور شدند كه ورود تمام مسافران از مبادي هوايي، زميني و دريايي، تابع مقررات و محدوديت‌هاي وضع شده توسط آژانس دارويي اروپا EMA خواهد بود به اين معنا كه تمام مسافران به مقصد كشورهاي اتريش، بلژيك، بلغارستان، كرواسي، قبرس، جمهوري چك، دانمارك، استوني، فنلاند، فرانسه، آلمان، يونان، مجارستان، ايسلند، ايرلند، ايتاليا، لاتويا، ليتواني، مالت، هلند، نروژ، لهستان، پرتغال، روماني، اسلواكي، اسپانيا، سوئد و سوييس، به شرطي اجازه ورود به خاك اين كشورها را دارند كه با دوزهاي اول و دوم از 4 برند فايزر، مدرنا، آسترازنكا يا جانسون واكسينه شده باشند و در غير اين صورت، از ورود مسافران به خاك اين كشورها جلوگيري خواهد شد.
قيد آژانس دارويي اروپا براي تاييد واكسن‌هاي كوويد 19 متفاوت با رويه سازمان بهداشت جهاني است. در وب‌سايت trackvaccines كه از زيرمجموعه‌هاي سازمان بهداشت جهاني است، تعداد واكسن‌هاي كوويد 19 مورد تاييد براي مصرف جهاني، مورد تاييد براي كارآزمايي باليني و در مرحله آزمايشات اوليه با جزييات و مشخصات هر واكسن و توضيحات فني در مورد كارايي واكسن‌ها منتشر شده است. طبق مندرجات در صفحات اين وب‌سايت، سازمان بهداشت جهاني، 7 واكسن كوويد 19 را براي مصرف جهاني تاييد كرده كه طبق اين تاييدها، واكسن فايزر از تاريخ 31 دسامبر 2020، واكسن‌هاي آسترازنكا و كووشيلد (با فرمولاسيون يكسان قابل توليد در كشورهاي هند و كره جنوبي) از تاريخ 15 فوريه 2021، واكسن جانسون از تاريخ 12 مارس 2021، واكسن مدرنا از تاريخ 30 آوريل 2021، واكسن سينوفارم از تاريخ 7 مه 2021، واكسن سينوواك از تاريخ اول ژوئن 2021 مجوز مصرف اضطراري جهاني دريافت كرده‌اند.
ايران فقط آسترازنكا دارد
از نيمه‌هاي شهريور زمزمه دشواري سفرهاي خارجي شهروندان دريافت‌كننده واكسن‌هايي غير از آسترازنكا، مدرنا، فايزر و جانسون در شبكه‌هاي اجتماعي پخش شد. روزهاي پاياني تابستان، هنوز حجم واردات و سرعت واكسيناسيون در كشور، در حدي نبود كه شهروندان ايراني، قدرت انتخاب داشته باشند. كابوس اوايل تابستان؛ تصويرهاي تلخ از شب بيداري‌ها و صف‌هاي طولاني و فشرده دريافت واكسن، تا نيمه شهريور هم به ياد مردم مانده بود. بنابراين، شعار «اولين واكسن، بهترين واكسن» چشم بسته پذيرفته شد. در حالي كه طي 8 ماه گذشته غير از واكسن آسترازنكا، از باقي واكسن‌هاي مورد تاييد آژانس دارويي اروپا (مدرنا، فايزر و جانسون) وارد كشور نشده، بنا به اعلام معاون فني امور گمركي كشور، از 15 بهمن 1399 تا ظهر 12 آبان سال جاري در مجموع 146 ميليون و 395 هزار و 108 دوز واكسن كوويد 19 در قالب 80 محموله و شامل 4 برند مورد تاييد سازمان بهداشت جهاني به گمرك بين‌المللي امام‌خميني وارد و ترخيص و تحويل وزارت بهداشت شده در حالي كه از مجموع اين حجم، 129 ميليون و 887 هزار و 298 دوز (88.73 درصد از كل واكسن‌هاي وارداتي) برند سينوفارم، ۱۲ ميليون و ۶۹ هزار و ۲۱۰ دوز (8.24 درصد از كل واكسن‌هاي وارداتي) برند آسترازنكا، 3 ميليون و ۳۱۳ هزار و ۶۰۰ دوز (2.26 درصد از كل واكسن‌هاي وارداتي) برند اسپوتنيك V و يك ميليون و ۱۲۵ هزار دوز (0.77 درصد از كل واكسن‌هاي وارداتي) برند بهارات بوده است.
ما براي سفرهاي خارجي واكسن وارد نكرديم
در حالي كه بيشترين حجم از واكسن سينوفارم و حدود 112 ميليون دوز، توسط جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران خريداري و وارد كشور شده، محمدحسن قوسيان‌مقدم؛ سخنگوي جمعيت هلال احمر در گفت‌وگو با «اعتماد» در پاسخ به اينكه آيا در زمان اقدام به خريد واكسن، استعلام درباره پذيرش جهاني اين واكسن در ساير كشورها انجام شده يا خير، مي‌گويد: «كشورهاي مختلف، واكسن‌هاي مختلفي را تاييد كرده بودند اما كشورهاي اروپايي و حتي كشوري مثل كانادا، واكسن سينوفارم نداشتند در حالي كه اغلب كشورهاي منطقه (مديترانه شرقي و خاورميانه) واكسن سينوفارم را در فهرست واكسيناسيون داشتند. ما قرار بود براي مردم كشور خودمان واكسن بخريم و اولويت ما اين بود كه مردم بيمار نشوند و بنابراين، تسهيل سفرهاي خارجي مردم در اولويت خريدهاي ما نبود. اولويت ما اين بود كه واكسن مورد تاييد سازمان بهداشت جهاني را بخريم كه شما هم مي‌توانيد تاييديه واكسن سينوفارم را در وب‌سايت سازمان بهداشت جهاني مشاهده كنيد.»
قوسيان‌مقدم در ادامه پاسخش، در واكنش به دشواري‌هاي سفر به اتحاديه اروپا براي دريافت‌كنندگان واكسن سينوفارم مي‌گويد: «ما بايد براي 80 ميليون نفر جمعيت كشور واكسن مي‌خريديم. از اين تعداد جمعيت، سالانه چند نفر به سفر اروپا مي‌روند؟ ما بايد براي كل جمعيت كشور واكسن مي‌خريديم يا براي مسافران اروپا؟ ما از ارديبهشت ماه واكسن خريديم. همان زمان امكان انتخاب واكسن وجود داشت و شهرونداني كه مسافر اروپا بودند، مي‌توانستند سينوفارم نزنند و آسترازنكا بزنند.»
با پاسخي كه قوسيان‌مقدم مي‌دهد، حالا سوال ديگري مطرح مي‌شود؛ چرا بيشترين حجم واكسن خريداري و وارد شده به كشور از نوع سينوفارم بود؟ قطعا قيمت واكسن نمي‌تواند پاسخ اين سوال باشد. مهرداد جمال ارونقي؛ معاون فني امور گمركي كشور، اواخر شهريور ماه و به دنبال برخي شايعات درباره ترجيح دولت به خريد سينوفارم به علت ارزاني قيمت اين واكسن چيني، در تشريح ارزش دلاري واكسن‌هاي خريداري شده در فاصله 15 بهمن 1399 تا 20 شهريور، اعلام كرد كه هر دوز واكسن سينوفارم چين با قيمت ۹.۲ دلار، آسترازنكاي چين با قيمت چهار دلار، آسترازنكاي ژاپن با قيمت چهار دلار، كوواكس ايتاليا با قيمت چهار دلار، اسپوتنيك روسيه با قيمت ۱۰ دلار، آسترازنكاي روسيه با قيمت ۶.۵ دلار، كوواكس كره‌جنوبي با قيمت چهار دلار، آسترازنكاي اتريش با قيمت چهار دلار و بهارات هند با قيمت ۱۴.۵ دلار خريداري شده است.
يك منبع آگاه در وزارت بهداشت در پاسخ به «اعتماد» درباره علت واردات حجم عظيمي از برند سينوفارم مي‌گويد: «وقتي تصميم وزارت بهداشت براي واردات واكسن، قطعي و مقدمات واردات فراهم شد، مشكل جديدي پيش آمد؛ همه توليد‌كنندگان واكسن حاضر نبودند به ايران واكسن بفروشند. تنها كشوري كه محدوديتي براي فروش واكسن به ما نداشت، چين بود. البته با باقي توليد‌كنندگان از طريق نمايندگان ايران در كشورهاي مبدا توليد، قرارداد منعقد شد، اما مفاد اين قراردادها توسط توليد‌كنندگان زيرپا گذاشته شد و در واقع، امضا‌كنندگان قرارداد، به تعهد خود در قبال ايران عمل نكردند. در آن زمان، اولين و سريع‌ترين گزينه و باكيفيت‌ترين واكسن قابل خريد، سينوفارم چين بود كه چون به تاييد سازمان بهداشت جهاني هم رسيده بود، خيال دولت براي واردات اين برند راحت بود.»
طبق گزارش معاون امور فني گمرك، اولين محموله واكسن وارداتي كه روز 15 بهمن 1399 از گمرك بين‌المللي امام خميني، ترخيص و به وزارت بهداشت، تحويل داده شد، از نوع اسپوتنيك V روسيه بود و اولين محموله واكسن سينوفارم هم، 10 اسفند 1399 وارد كشور شد. عهدشكني توليد‌كنندگان واكسن از تحويل سرموعد و طبق توافق، بارها توسط مسوولان وزارت بهداشت دولت دوازدهم مورد انتقاد قرار گرفت. اينكه روسيه چه ميزان تعهد داشت و چه ميزان و در چه تاريخي تحويل داد، كوواكس چه ميزان تعهد داشت و چه ميزان و در چه تاريخي تحويل داد و... .