اتحاديه اروپا از اقدامات خشونت‌بار لهستان عليه پناهجويان حمايت كرد
سرگشتگان مرزهاي بلاروس
پناهجويان سرگردان ايراني به آلمان رسيدند
شهاب شهسواري
دو سال بعد از برگزاري انتخابات جنجالي در بلاروس و انتخاب مجدد الكساندر لوكاشنكو به رياست‌جمهوري بلاروس، اتحاديه اروپا و دولت بلاروس در اقدامي خلاف حقوق‌بشر، سرنوشت هزاران پناهجو از نقاط مختلف جهان را دستمايه رقابت‌هاي سياسي و ژئوپوليتيك قرار داده‌اند. لهستان و اتحاديه اروپا، بلاروس را به انتقام‌جويي در برابر تحريم‌هايي كه عليه اين كشور وضع شده است متهم مي‌كنند، اما دولت بلاروس هرگونه نقش در سازماندهي مهاجران را تكذيب كرده است. دولت لهستان همچنين مسكو، نزديك‌ترين متحد بلاروس را به نقش داشتن در تجمع مهاجران در نزديكي مرزهاي اتحاديه اروپا متهم كرده است، با اين حال وزير خارجه روسيه اتحاديه اروپا را به استاندارد دوگانه در قبال كشورهاي پذيرنده مهاجر و كشورهايي كه مهاجران از آنها عبور مي‌كنند متهم كرده است. سرگئي لاوروف، اتحاديه اروپا و ناتو را راسا عامل ايجاد بحران‌هايي كه باعث ايجاد موج پناهجويان از منطقه خاورميانه و شمال آفريقا شده است معرفي كرده و گفته است كه اروپايي‌ها بايد مسووليت نتايج سياست‌هاي غلط خود را بپذيرند.در طول روزهاي گذشته، دولت لهستان با اعزام تعداد زيادي از نيروهاي ارتش اين كشور به مرزهاي مشترك لهستان و بلاروس، به تقويت نيروهاي مرزباني خود در مقابل سيل مهاجراني كه از سمت بلاروس به سوي مرزهاي اين كشور روان شده‌اند، پرداخته است. لهستان و اتحاديه اروپا، دولت بلاروس را متهم مي‌كنند كه با تسهيل شرايط دريافت رواديد براي ورود به خاك اين كشور، عامدانه شرايطي را به وجود آورده است كه در مرزهاي اتحاديه اروپا تجمع بزرگي از پناهجويان ايجاد شود. مقام‌هاي دولت لهستان، علاوه بر بلاروس، دولت روسيه متحد اصلي اين كشور را نيز به تلاش براي ايجاد بحران در مرزهاي شرقي اتحاديه اروپا متهم مي‌كنند. سه كشور لهستان، ليتواني و لتوني كه هر سه عضو اتحاديه اروپا و ناتو هستند، مرزهاي مشترك زميني با بلاروس دارند. لهستان و در پي آن ليتواني در مرزهاي مشترك خود با بلاروس اعلام وضعيت اضطراري كرده‌اند. دولت لهستان بيش از 10 هزار نيروي ارتش و پليس را براي تامين امنيت به مرز با بلاروس اعزام كرده است تا نزديك به 17 هزار نيروي مسلح در نوار مرزي مستقر كرده است.
ايرانيان در ميان پناهجويان گيرافتاده در مرز بلاروس
موضوع حضور تعدادي از شهروندان ايراني در ميان پناهجويان گرفتار در مرزهاي بلاروس و ليتواني، از دو هفته پيش در رسانه‌ها مطرح شد و وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران وعده داد تا به اعزام يك هيات از سفارت ايران در مينسك براي بررسي وضعيت پناهجويان ايراني در مرز، به سرعت به وضع آنها رسيدگي كند. به گفته سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت امورخارجه «تهران با جديت پيگير وضعيت اتباع است و تلاش مي‌كنيم اين افراد زودتر به كشور بازگردند.» اين موضوع همچنين در گفت‌وگوي حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران با همتاي بلاروسي خود، ولاديمير ماكي نيز مورد تاكيد قرار گرفت. اميرعبداللهيان روز 4 آبان با بيان اينكه اخبار نگران‌كننده‌اي از وضعيت اين افراد در فضاي مجازي منتشر شده است، همكاري حداكثري بلاروس خصوصا مرزباني اين كشور جهت كمك به آنها را خواستار شد. يك روز بعد اعلام شد كه سيدكاظم سجادي معاون كنسولي، مجلس و ايرانيان وزارت امور خارجه براي بررسي وضعيت پناهجويان ايراني گرفتار در مرز بلاروس به مينسك سفر مي‌كند. سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران، در نشست خبري هفته پيش خود نيز ضمن اشاره به تلاش‌هاي تهران براي رسيدگي به وضع پناهجويان ايراني گفت: «توصيه مي‌كنم هموطنان مسيرهاي قانوني را براي سفرهاي خود انتخاب كنند و تلاش مي‌كنيم شهروندان‌مان كه در بلاروس گير افتاده‌اند را نجات دهيم.»
رسانه‌هاي فارسي‌زبان خارج از ايران، براساس اطلاعاتي از اقوام پناهجويان ايراني خبر داده بودند كه 13 مهاجر ايراني شامل 10 مرد و 3 زن از دو هفته پيش در جنگل‌هاي كنار مرزهاي بلاروس با ليتواني و لهستان، بدون آب و غذا، در دماي زير صفر مفقود شده‌اند. روز گذشته پايگاه خبري راديو فردا، وابسته به دولت ايالات متحده امريكا نوشت كه پليس آلمان، از رسيدن تعدادي از پناهجويان ايراني از خاك لهستان به خاك آلمان خبر داده است. هر چند پليس آلمان تعداد دقيق پناهجويان ايراني را اعلام نكرده است، اما تصور مي‌شود كه افراد مورد اشاره، همان پناهجوياني باشند كه پيش از اين تصور مي‌شد در خاك بلاروس مفقود شده‌اند.
حمايت آلمان از خشونت عليه پناهجويان
در شرايطي كه در طول سال‌هاي گذشته، لهستان به عنوان يكي از كشورهايي كه رفتار مناسبي با پناهجويان به اتحاديه اروپا ندارد، تحت فشار بروكسل قرار داشت، از زمان آغاز بحران اخير در مرزهاي بلاروس، دولت‌هاي عضو اتحاديه اروپا و بروكسل، تمام‌قد پشت دولت لهستان ايستاده‌اند. آلمان از ابتداي سال جاري تاكنون 6100 پناهجو را كه از طريق خاك بلاروس به لهستان پناهنده شده بودند در خاك خود پذيرفته است. اما مقام‌هاي آلماني حالا اعلام مي‌كنند كه از برخورد خشونت‌آميز لهستان با پناهجويان و نگه‌داشتن آنها پشت مرزها در شرايط بسيار سخت زمستان منطقه، حمايت مي‌كند. گفته مي‌شود كه از ابتداي سال جاري بيش از 30 هزار پناهجو تلاش كرده‌اند تا از طريق گذرگاه‌هاي مرزي ميان بلاروس و لهستان وارد اتحاديه اروپا شوند. هورست سيهوفر، وزير كشور آلمان روز سه‌شنبه خواستار «همكاري همه جهان دموكراتيك» براي حمايت از مهاجرت قاعده‌مند و منظم به خاك اروپا شد. اين مقام آلماني بحران مرزهاي بلاروس را يك «تهديد مركب» توصيف كرده است كه از طريق «مهاجرت سازمان‌يافته با اهداف سياسي» عليه اتحاديه اروپا تشديد شده است. سيهوفر در گفت‌وگويي با روزنامه بيلد آلمان، از اقدام دولت لهستان براي اعزام نيروهاي نظامي به مرز با بلاروس استقبال كرده است و مي‌گويد: «تاكنون لهستان درست عمل كرده است، ما نمي‌توانيم از اين كشور به دليل حفظ امنيت مرزهاي بيروني اتحاديه اروپا انتقاد كنيم. لهستاني‌ها مسووليت خدمت بسيار بزرگي به كل اتحاديه را برعهده گرفته‌اند.»
وزير كشور آلمان گفته است كه «كشورهاي اروپايي بايد با همبستگي در مقابل تلاش لوكاشنكو با حمايت ولاديمير پوتين براي بر هم زدن ثبات غرب ايستادگي كنند.» او گفته است: «آلمان و لهستان به تنهايي نمي‌توانند از پس اين شرايط برآيند. بايد به دولت لهستان كمك كنيم تا بتواند مرزهاي بيروني را تحكيم كند. اين مسووليت برعهده كميسيون اروپايي است و من از آنها مي‌خواهم كه اقدام فوري انجام دهند.» معاون وزير كشور آلمان، استفان ماير هم به روزنامه بيلد گفته است كه دولت آلمان آمادگي دارد در صورت درخواست دولت لهستان، بلافاصله تعدادي واحد‌هاي پليس به اين كشور اعزام كند.به نوشته گاردين، لهستان و كشورهاي اتحاديه اروپا، بلاروس را متهم مي‌كنند كه قصد دارد با ايجاد يك بحران جديد پناهجويان در اتحاديه اروپا، انتقام انتقادهاي اين كشورها از برخورد دولت لوكاشنكو با مخالفان داخلي‌اش را بگيرد. رييس كميسيون اروپا، اورسلا فن‌در لاين، روز دوشنبه وعده كمك‌هاي بيشتر به سه كشور لهستان، ليتواني و لتوني داد. او همچنين تهديد كرده است كه به زودي برخي خطوط هوايي «كشورهاي ثالث» كه به ادعاي او در «قاچاق انسان نقش دارند» تحت تحريم قرار مي‌گيرند و مجوز پرواز آنها به آسمان اتحاديه اروپا لغو مي‌شود. او همچنين دولت بلاروس را متهم به تهديد جان مردم كرده و گفته است: «بلاروس بايد قراردادن جان انسان‌هاي در خطر را متوقف كند. استفاده ابزاري از مهاجران با اهداف سياسي از سوي بلاروس غيرقابل قبول است.» وزارت خارجه ايالات متحده امريكا هم با صدور بيانيه‌اي بلاروس را به «ساماندهي و اجبار جرياني غيرطبيعي از مهاجران به سوي مرزهاي اروپا» كرده است و از بلاروس خواسته است كه اين جريان را متوقف كند.
دولت بلاروس هر گونه نقش در ساماندهي مهاجرت دسته‌جمعي را رد كرده است و با انتقاد از دولت لهستان گفته است: «بي‌تفاوتي و رفتارهاي غيرانساني مقام‌هاي لهستان باعث شده است كه مهاجران از روي ناچاري اقدام به عبور از مرز كنند.»
تشديد نظامي‌گري و هشدار اقدام نظامي در مرز لهستان
روز سه‌شنبه يك سخنگوي دولت لهستان مدعي شد كه فقط در يك روز 3 تا 4 هزار پناهجوي جديد توسط دولت بلاروس به سمت مرزهاي مشترك لهستان و بلاروس هدايت شده‌اند. اين مقام لهستاني گفته است: «ما پيش‌بيني مي‌كرديم كه تنش‌ها در مرز تشديد شود و انتظار داريم كه در آينده نزديك شاهد اقداماتي از جمله اقدامات مسلحانه باشيم.» ادعاي تهديد مسلحانه از سوي بلاروس، بهانه لهستان براي اعزام هزاران نيروي ارتش در مرزها با اين كشور است. لهستان در طول هفته‌هاي گذشته يك نوار نظامي به عرض دو مايل در كنار مرز با بلاروس ايجاد كرده است و ضمن فنس‌كشي مناطق مرزي اعلام كرده است كه به‌زودي ساخت ديوار مرزي را در اين منطقه آغاز خواهد كرد.
از يك ماه پيش، با تصميم دولت لهستان براي صدور مجوز بازگرداندن اجباري كليه پناهجويان و بي‌توجهي به درخواست پناهندگي به پليس اين كشور، تعداد زيادي از پناهجوياني كه قصد عبور از مرزهاي بلاروس به سمت اروپا داشتند، در اين منطقه در شرايط بسيار سخت و طاقت‌فرسايي گير افتاده‌اند.
انتقاد روسيه از استاندارد دوگانه اروپا
سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه روز سه‌شنبه از اتحاديه اروپا خواست تا از اعمال استانداردهاي دوگانه در قبال پناهجويان دست بردارد. اين ديپلمات روس گفته است: «غيرقابل قبول است كه اتحاديه اروپا در مقابل ورشو و رم، دو رويكرد كاملا متضاد را در قبال پذيرش پناهجويان
در پيش گرفته است، ضمن اينكه اين اتحاديه بايد از برخورد با استانداردهاي دوگانه با كشورهايي كه پناهجويان از آن نشأت مي‌گيرند خودداري كند.» به گزارش خبرگزاري تاس، وزير خارجه روسيه با اشاره به پرداخت‌هاي اتحاديه اروپا براي نگه داشتن مهاجرين در خاك اين كشور گفته است: «چرا نمي‌توانيد همين برخورد را در قبال بلاروس داشته‌باشيد؟ بلاروس هم براي تضمين شرايط عادي براي مهاجراني كه ليتواني و لهستان از صدور مجوز ورود آنها اجتناب مي‌كنند نياز به پول دارد.» لاوروف تاكيد كرده است: «اين مهاجران نمي‌خواهند در خاك بلاروس يا تركيه بمانند، بلكه مي‌خواهند به اروپايي بروند كه سال‌هاست تبليغ سبك زندگي خودش را مي‌كند. هر كس بايد مسوول رفتار خودش باشد.»
لاوروف با انتقاد از سياست‌هاي فرامنطقه‌اي اتحاديه اروپا و ناتو گفته است: «اين بحران نتيجه عملكرد و سياست‌هاي ناتو و اتحاديه اروپا در طول سال‌هاي گذشته در خاورميانه و شمال آفريقا است كه تلاش كرده است زندگي بهتر و چشم‌انداز غربي از دموكراسي را به آنها تحميل كند.» وزير خارجه روسيه ادامه داد: «اين اقدامات باعث شده است كه جريان مهاجرت به شكل بي‌سابقه‌اي تقويت و تشديد شود. در نتيجه هر اقدامي كه انجام مي‌دهيد بايد بدانيد كه از كجا نشأت مي‌گيرد و چه كسي مقصر آن است.» وي گفت: «مسووليت اين بحران هم بر عهده كساني است كه اين بحران را ايجاد كرده‌اند.»