رابرت مالي پس از ديدار و گفت‌وگو با مقام‌هاي امارات و بحرين با مقامات عربستان و اسراييل گفت‌وگو مي‌كند
ديدار با مخالفان برجام
محمدحسين لطف‌الهي
كمتر از دو هفته تا زمان آغاز دور جديد گفت‌وگوها براي احياي توافق هسته‌اي وين، رابرت مالي نماينده ويژه ايالات متحده در امور ايران عازم خاورميانه شده تا با مقامات كشورهايي كه بيشترين سابقه مخالفت و دشمني با برجام را در منطقه دارند، ديدار و گفت‌وگو كند. اين سفر طولاني كه از 11 نوامبر و با سفر رابرت مالي به امارات متحده عربي آغاز شده تا 20 نوامبر ادامه خواهد داشت.
براساس بيانيه رسمي وزارت خارجه ايالات متحده كه روز پنجشنبه منتشر شد، مالي قرار بود در خصوص «مجموعه‌اي از نگراني‌ها در خصوص ايران از جمله فعاليت‌هاي بي‌ثبات‌كننده منطقه‌اي و دور هفتم مذاكرات براي بازگشت به اجراي توافق هسته‌اي» با مقام‌هاي امارات، بحرين، عربستان سعودي و اسراييل به بحث و تبادل نظر بپردازد. فرستاده ويژه امريكا در امور ايران روز 11 نوامبر عازم ابوظبي شد، روز شنبه 13 نوامبر ديدارهايي را با مقام‌هاي امارات متحده عربي داشت و شنبه شب نيز با وزير امور خارجه بحرين ديدار كرد.
اين تحركات ديپلماتيك در شرايطي صورت مي‌گيرد كه همزمان ايالات متحده اقدام به برگزاري رزمايش مشترك با اسراييل، امارات و بحرين كرده است؛ اقدامي كه به نظر مي‌رسد از سوي واشنگتن برنامه‌ريزي شده تا به متحدان منطقه‌اي امريكا اطمينان دهد نگراني‌هاي امنيتي آنها براي ايالات متحده موضوعي مهم به حساب مي‌آيد و آغاز دوباره گفت‌وگوهاي هسته‌اي ميان تهران و واشنگتن به معناي ناديده گرفتن ملاحظات امنيتي ساير كشورهاي منطقه نيست. هرچند با اينكه با توجه به تحولات منطقه‌اي انتظار نمي‌رود اين‌بار امارات، بحرين و عربستان سعودي بخواهند سنگ‌اندازي جدي در مسير حصول توافق داشته باشند اما در خصوص اسراييل مساله متفاوت است و اسراييل نه‌تنها خواسته‌هاي مهمي از ايالات متحده در اين خصوص دارد بلكه با اتكا به توان اثرگذاري خود بر كنگره، مي‌تواند مقام‌هاي امريكايي را نيز در راستاي دستيابي به خواسته‌هاي خود تحت فشار قرار دهد. مايكل اورن، سفير سابق اسراييل در ايالات متحده در پي سفر رابرت مالي به خاورميانه و برنامه‌ريزي‌ها براي ديدار او با مقام‌هاي اسراييلي مي‌نويسد: «اسراييل بايد به صراحت به راب مالي بفهماند كه نمي‌تواند كاهش زمان گريز هسته‌اي ايران به كمتر از چند هفته يا حتي چند روز را تحمل كند. اسراييل همچنين بايد به صراحت اعلام كند كه هرگونه توافق با ايران بايد با از بين بردن فيزيكي زيرساخت‌هاي هسته‌اي اين كشور و با تمديد زمان‌بندهاي غروب آفتاب همراه باشد به‌طوري كه اين توافق مسير دستيابي ايران به توانايي ساخت سلاح هسته‌اي را مسدود كند. از سوي ديگر، اسراييل بايد تدابير مشخصي براي توقف توسعه موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيما و كلاهك‌هاي هسته‌اي ايران را خواستار شود.» او همچنين تاكيد كرده كه «شايد امريكا بتواند با ايران آستانه همزيستي كند، اما اسراييل نمي‌تواند.»
از نگاه امريكا اما مساله تا حدود زيادي با آنچه اسراييل مي‌پندارد متفاوت است؛ از زمان روي كار آمدن دولت بايدن، جمهوري اسلامي ايران تاكيد كرده كه حاضر به گفت‌وگو درباره مسائلي فراتر از برجام نيست و كاخ سفيد نيز به جاي تشديد فشارها براي گفت‌وگوهاي بيشتر در برابر بيشتر ترجيح داده در ابتدا سياست تعهد در برابر تعهد را در پيش گيرد. از سوي ديگر روي كار آمدن دولتي متفاوت با رويكردي متفاوت در تهران باعث شده اما و اگرها پيرامون احتمال رسيدن به توافق حتي براي احياي برجام نيز افزايش پيدا كند.
مارتين اينديك، سفير پيشين ايالات متحده در اسراييل در اين باره مي‌گويد: «هدف اصلي رابرت مالي از سفر به منطقه و گفت‌وگو با متحدان اين است كه اولا يك هماهنگي ميان امريكا و متحدانش به وجود آيد و به آنها اين اطمينان خاطر داده شود هيچ غافلگيري خاصي در وين در كار نخواهد بود. مالي به خوبي مي‌داند كه اسراييل مخالف بازگشت به توافق است. او مي‌تواند سعي كند با بحث در مورد اينكه چگونه مي‌توان نگراني‌هاي اسراييل را از راه‌هاي ديگر برطرف كرد، به آنها اطمينان بخشد و كاري كند كه آنها به مانعي بر سر راه توافق تبديل نشوند.»
علاوه بر سفر رابرت مالي به منطقه، ليندا توماس گرينفيلند سفير و نماينده دايم ايالات متحده در مقر سازمان ملل در نيويورك نيز قرار است سفري 5 روزه به اسراييل داشته باشد. براساس اعلام سفارت امريكا در اسراييل، «خانم توماس گرينفيلد اولين عضو رسمي كابينه امريكا از زمان تشكيل دولت جديد خواهد بود كه به اسراييل سفر خواهد كرد.» در بيانيه سفارت امريكا همچنين آمده است كه «سفير توماس گرينفيلد با مقام‌هاي ارشد اسراييل ديدار خواهد كرد تا بار ديگر بر تعهد تزلزل‌ناپذير ايالات متحده بر حفظ امنيت اسراييل تاكيد كرده و با آنها در خصوص طيف گسترده‌اي از موضوعات گفت‌وگو كند.»
به گزارش «اعتماد»، گفت‌وگوهاي ايران، 1+4 و ايالات متحده بيست‌ونهم نوامبر در وين در شرايطي آغاز مي‌شود كه هنوز ابهام‌هايي در خصوص نقطه شروع مذاكرات و موضع ايران وجود دارد. علي باقري، معاون سياسي وزارت خارجه ايران كه هفته گذشته به پايتخت تعدادي از كشورهاي اروپايي سفر كرد و ديدارهايي با مقام‌هاي ارشد اتحاديه اروپا، فرانسه، بريتانيا و آلمان در خصوص مباحث مربوط به مذاكرات وين داشت تاكيد دارد كه «ما مذاكرات هسته‌اي نداريم، چون درباره موضوع هسته‌اي در سال ۱۳۹۴ در قالب توافقي كه بين ايران و ۱+۵ شكل گرفت به‌طور كامل توافق حاصل شد» و مي‌گويد «موضوع اصلي كه الان پيش رو داريم پيامدهاي ناشي از خروج امريكا از توافق برجام است كه آن پيامدها فقط منحصر به تحريم‌هاي غيرقانوني است كه عليه جمهوري اسلامي ايران وضع شده است.» با اين وجود، حسين اميرعبداللهيان وزير امور خارجه ايران همزمان با سفر علي باقري با اروپا در توييتي مي‌نويسد كه «ما در ميز مذاكرات وين آماده نيل به توافق خوب هستيم. بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات يك اصل مهم و راهگشاست.» از نگاه كارشناسان بين‌المللي اين نوع موضع‌گيري وزير امور خارجه با صحبت‌ها و مواضع اعلام‌شده از سوي معاون او در تضاد است. علي واعظ، مدير پروژه ايران در گروه بين‌المللي ايران پس از اين موضع‌گيري وزير خارجه ايران در توييتي نوشت: «پليس خوب و پليس بد يا اينكه او به معاون خود اعتماد ندارد؟»
ابهامات ديگري نيز در خصوص مواضع ايران مطرح است. سخنگوي وزارت خارجه ايران روز دوشنبه هفته گذشته در نشست خبري يكي از شروط تهران براي احياي برجام را ارايه تضمين در خصوص عدم خروج مجدد از برجام اعمال كرد.