انصراف اعتراضی پژوهشگران از جشنواره نمایش‌های آیینی
بخش پژوهش هیچ‌وقت بودجه ندارد
در حالی که حدود دو هفته تا برگزاری جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی باقی مانده است، شرکت‌کنندگان یکی از بخش‌های این جشنواره، به‌شکل جمعی از حضور در این رویداد کناره‌گیری کردند. رسانه‌ها گزارش داده‌اند که همایش پژوهشی یکی از بخش‌های جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی است که معمولا در قالب چند پنل با موضوع‌های گوناگون و در رابطه با نمایش‌های ایرانی برگزار می‌شود. امسال هشتمین همایش پژوهشی جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در دوره بیستم این جشنواره برپا می‌شود که در آن پنلی با موضوع شبیه‌خوانی تعریف شده بود و رضا کوچک‌زاده، پژوهشگر و کارگردان هنرهای نمایشی، طراحی و مدیریت آن را به دعوت دبیر علمی همایش بر عهده گرفته بود. این پنل پژوهشی قرار بود با عنوان «شبیه‌خوانی؛ نگرشی نوین» برگزار شود و در ادامه‌اش میزگردی هم برای بررسی آینده شبیه‌خوانی برپا شود اما کوچک‌زاده حدود دو هفته تا برگزاری جشنواره، اعلام کرد که پژوهشگران شرکت‌کننده در این بخش، با انصراف گروهی و اعتراضی، در این همایش حاضر نمی‌شوند.
کوچک‌زاده در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان ایران در این باره توضیح داده: چند دوره‌ای هست که در جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی و گاه برخی جشنواره‌های دیگر دیده‌ایم مصوبه‌ها و تعهداتی که در فراخوان جشنواره اعلام شده، اجرا نشده یا به کمترین شکل ممکن فروکاسته شده است. به‌ویژه درباره بخش پژوهش شاهد بوده‌ایم که در فراخوان‌ها مبالغی به عنوان کف و سقف کمک‌هزینه (پژوهانه) به پژوهشگران شرکت‌کننده اعلام شده است ولی تجربه من و بسیاری از همکاران نشان می‌دهد در نهایت، رقم پرداختی بسیار پایین‌تر از کف تعهد اعلام شده در فراخوان بوده و همان هم با فاصله زمانی زیاد پرداخت شده است. به طوری که دیگر دست آن پژوهشگر به جایی بند نبوده که اعتراضش به چشم آید یا کاری از دستش برآید؛ زیرا مقاله‌اش را در روزهای همایش ارایه داده و نسخه کامل آن را هم به دبیرخانه همایش تحویل داده است. برای نمونه، همین همایش در سه دوره پیش (شش سال پیش) متعهد شده بود به مقاله‌هایی که برای سخنرانی برگزیده شده بودند، مبلغ یک میلیون و پانصد هزار تومان پرداخت کند اما پس از یک ماه و اندی از پایان همایش، فقط 300 هزار تومان به حسابم واریز کردند! و اعتراض هر یک از ما به دبیر همایش و حتا دبیر جشنواره راه به جایی نبرد.
او با اشاره به موارد مندرج در فراخوان هشتمین همایش جشنواره تئاتر آیینی و سنتی اضافه می‌کند: در این فراخوان اعلام شده مبلغی بین 2.5 تا 4 میلیون تومان به پژوهشگرانی که آثار‌شان پذیرفته شود، پرداخت خواهد شد. طبیعی‌ا‌ست که پژوهشگران هم همین مبالغ را به عنوان تعهد جشنواره در نظر گرفته‌اند.
کوچک‌زاده ادامه می‌دهد: امسال آقای حمیدرضا اردلان، دبیر علمی همایش، در تماسی گفت به جبران آن اشتباه، می‌خواهد طراحی و مدیریت پنل پژوهشی بخش شبیه‌خوانی را به من بسپارد و خواست که خودم برای این بخش برنامه‌ریزی کنم. به ایشان گفتم مشکلی نیست ولی نگرانم مثل دوره‌های گذشته بدقولی شود و شرمنده دوستانم شوم و ایشان اعلام کرد چون این مبالغ مصوب شده و در فراخوان هم قید شده است، تغییری نخواهد داشت و سقف آن مبالغ را به پژوهشگران پنل شما می‌پردازیم.
مساله ما تنها بخش مالی ماجرا نیست بلکه مسوولیت‌ناپذیری در برابر تعهدی است که یک جشنواره رسمی به یاری‌دهندگانش می‌دهد؛ به‌ویژه برای پژوهشگران که بسیاری‌شان حقوق‌بگیر جایی هم نیستند و معمولا بین همایش‌هایی که در سال برگزار می‌شود، یکی را برای شرکت انتخاب و روی مبلغ آن حساب می‌کنند تا بتوانند با دریافتی‌شان دست کم چند کتاب ضروری‌شان را خریداری کنند. در این دوره سخت اقتصادی و در وضعیتی که وزارت ارشاد هیچ کمکی به آنها نمی‌کند، این مساله حساس‌تر می‌شود. البته که این مبالغ اندک پرداختی، دستمزد پژوهشگرانی نیست که برای نوشتن یک مقاله پژوهشی، دست کم دو یا سه ماه وقت گذاشته‌اند و برخی هم از تجربه طولانی عمرشان دست‌آوردی به دیگران تقدیم می‌کنند؛ چون این مبالغ در دنیای واقعی شاید پاسخگوی هزینه‌های یک هفته زندگی باشد ولی وقتی همین مبلغ هم به شکل درستی پرداخت نمی‌شود، احساس توهین و تحقیر می‌کنیم. از این رو حاضر نیستیم آن را بپذیریم. کوچک‌زاده با اشاره به این که امسال بیستمین دوره جشنواره آیینی و سنتی برگزار می‌شود، اضافه می‌کند: انتظار می‌رفت تجارب 19 دوره گذشته این جشنواره تا حدودی به کار بیاید و برگزارکنندگان بخش پژوهش هم برآوردهایی را متناسب با شرایط روز انجام می‌دادند و پرداخت می‌کردند. نه این که بی‌تعهدی و بدقولی خود را با یک عذرخواهی زبانی پاسخ دهند. عذرخواهی آنان به چه کار ما می‌آید؟ آنها زمانی اعلام کرده‌اند رقمِ پرداختی از کف تعهد اعلام شده کمتر خواهد بود که ما مقاله‌های خود را تکمیل کرده‌ایم و فقط باید آن را می‌فرستادیم. تازه پس از پیگیری‌های شخصی متوجه این بدقولی شدم در حالی که احتمالا بسیاری از پژوهشگران هنوز متوجه این خلف وعده نشده‌اند و شاید قرار است تا روز پس از همایش هم درنیابند. شاد نیستم از این که می‌بینم آثار و پدیدآوران در جشنواره‌های کنونی هیچ ارزشی برای مدیران ندارند و آنها جشنواره‌سالاری را تنها برای سودهای شخصی برگزاری‌اش پیش گرفته‌اند.
نویسنده کتاب‌های «رضای‌نامه» و «تئاتر (و) جامعه (و) تئاتر» تاکید می‌کند: فکر کردیم یک بار هم که شده به صورت رسمی و منطقی، اعتراض خود را به گوش دوستان برسانیم بلکه زعمای وزارت ارشاد راهکاری بیندیشند برای این همه آشفتگی و بی‌برنامگی در فضای فرهنگی کشور. او تاکید می‌کند: اعتراض ما صرفا مالی نیست ولی آنچه بر ما گذشت، دریچه‌ای است که نشان می‌دهد چقدر فرهنگ در نگاه مدیران‌مان حقیر شده است. ما به تحقیر فرهنگ معترضیم.