توصيف رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از رايزني‌ها در تهران
مذاكرات صحيح و حرفهاي اما موفقيت‌آميز نبود
بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي: با گروسي به توافق‌هاي كلي رسيديم
گروه ديپلماسي
آيا دومين سفر رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تهران به حل و فصل اختلاف‌هاي ميان تهران و اين نهاد فني بين‌المللي كمكي كرد؟ با پايان سفر گروسي به تهران و برگزاري نشست خبري او در وين به علاوه سخنان بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي در گفت‌وگو با خبرگزاري فارس به نظر مي‌رسد كه دو روايت متفاوت از اين سفر در اختيار داريم. مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي شامگاه دوشنبه وارد تهران شد و ديدارهاي او با محمد اسلامي و حسين اميرعبداللهيان، رييس سازمان انرژي اتمي و وزير خارجه ايران تا بعد از ظهر روز سه‌شنبه به پايان رسيد. هرچند كه براي درك فضاي مابين دو طرف نيازي به انتظار براي رسيدن گروسي به وين و برگزاري نشست خبري نبود، چراكه عكس‌هاي منتشر شده از سخنان كوتاه گروسي و اسلامي در سازمان انرژي اتمي ايران در جمع تعداد محدود و گزينشي از خبرنگاران، از عدم گشايش در بن‌بست موجود ميان دو طرف حكايت داشت. متن رسمي خبر منتشر شده از سوي وزارت خارجه ايران نيز حرف چنداني براي گفتن نداشت و صرفا گمانه‌ها درباره عدم برآورده شدن انتظارها از اين سفر را تقويت كرد. تنها مقايسه سخنان گروسي و اسلامي در جريان نشست خبري در شهريورماه 1400 و انتشار متن توافق‌هاي صورت گرفته با آنچه روز سه‌شنبه در تهران حاصل شد نشان از عدم موفقيت اين سفر در مسير خروج ايران و آژانس از بن‌بست داشت. با اين وجود شامگاه سه‌شنبه به وقت تهران خبرنگاران منتظر در وين براي حضور در نشست خبري گروسي اعلام كردند كه بخش رسانه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اعلام كرده كه گروسي برخلاف رويه قبل در فرودگاه وين نشست خبري درباره ماحصل به دست آمده از رايزني‌هاي يك روزه با آژانس برگزار نخواهد كرد و به پرسش‌ها درباره اين سفر در نشست خبري بعد از ظهر چهارشنبه و همزمان با آغاز به كار دور جديدي از نشست شوراي حكام پاسخ خواهد داد.
انتشار گزارش گروسي همزمان با آغاز نشست شوراي حكام
بعد از ظهر روز گذشته بود كه «لارنس نورمن» خبرنگار روزنامه امريكايي «وال استريت ژورنال» مستقر در وين، به نقل از «رافائل گروسي» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گزارش داد كه مذاكرات گروسي با مقامات ايراني در تهران درخصوص موضوعات باقيمانده پادماني بي‌نتيجه ماند. براساس ترجمه خبرگزاري فارس اين خبرنگار در رشته توييتي خبر داد: گروسي در بيانيه امروزش خطاب به شوراي حكام اعلام كرد: «در تاريخ ۲۳ نوامبر ۲۰۲۱ در تهران با جناب محمد اسلامي معاون رييس‌جمهور و رييس سازمان انرژي اتمي ايران و جناب حسين اميرعبداللهيان وزير امور خارجه ايران ديدارهايي داشتم. به‌‌رغم تلاش‌هاي من، اين مذاكرات و رايزني‌هاي گسترده براي رسيدگي به مسائل پادماني باقيمانده ايران كه در دو گزارش به تفصيل شرح داده شد، بي‌نتيجه بود.»
مديركل آژانس در ادامه ادعا كرد: برخلاف توافق صورت گرفته بين آژانس و ايران در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱، عدم دسترسي به كارگاه كرج (مجتمع تسا) به اين معناست كه احياي نظارت و بازرسي بر تمامي تاسيسات و مكان‌هاي ايران در رابطه با برجام تكميل نشده است. اين مساله به طور جدي بر توانايي آژانس براي تداوم اطلاع از وضعيت كارگاه تاثير مي‌گذارد، چيزي كه به‌طور گسترده در رابطه با بازگشت به برجام ضروري شناخته شده است. پس از انتشار اين رشته توييت بود كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز اقدام به انتشار كامل گزارش درباره وضعيت برنامه هسته‌اي ايران كرد. گروسي در اين گزارش كه در پايگاه اطلاع‌رساني آژانس اتمي منتشر شده، اعلام كرد: گزارش من درباره راستي‌آزمايي و نظارت در جمهوري اسلامي ايران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد، فعاليت‌هاي مرتبط آژانس در چند ماه گذشته را پوشش مي‌دهد. تا ۲۳ فوريه ۲۰۲۱، آژانس اجراي تعهدات هسته‌اي ايران تحت برجام را راستي‌آزمايي و نظارت كرد. با اين حال، از آن تاريخ، اين فعاليت‌ها به‌طور جدي در نتيجه تصميم ايران براي توقف اجراي تعهدات مرتبط هسته‌اي خود تحت برجام، از جمله پروتكل الحاقي، تضعيف شده است. در غياب دسترسي منظم آژانس به تجهيزات نظارتي خود در تمامي تاسيسات و مكان‌هاي ايران در رابطه با برجام، آژانس بر اين باور است كه توافق موقتي را كه در فوريه ۲۰۲۱ با ايران به دست آوردم، حفظ تداوم آگاهي را تسهيل كرد. با اين حال، تمديد مكرر توافق، كه اكنون براي حدود ۹ ماه برقرار است، به چالشي مهم براي توانايي آژانس به منظور تداوم آگاهي (از فعاليت‌هاي ايران در اين مكان‌ها) تبديل شده است. علاوه بر اين، برخلاف توافق صورت گرفته بين آژانس و ايران در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱، عدم دسترسي به كارگاه كرج باعث شده كه بازگرداندن نظارت بر تمامي تاسيسات و مكان‌هاي ايران در رابطه با برجام تكميل نشود. اين به طور جدي بر توانايي آژانس براي احياي تداوم آگاهي در كارگاه (مجتمع تسا) تاثير مي‌گذارد، چيزي كه به طور گسترده در رابطه با بازگشت به برجام ضروري شناخته شده است. او در ادامه اعلام كرد: شما همچنين گزارش من را تحت عنوان موافقتنامه پادمان‌هاي ان‌پي‌تي با جمهوري اسلامي ايران دريافت كرده‌ايد كه تلاش‌هاي آژانس از زمان آخرين گزارش من براي روشن كردن سوالات مربوط به صحت و كامل بودن اعلاميه‌هاي ايران تحت موافقتنامه پادمان و پروتكل الحاقي را تشريح مي‌كند. گروسي با اشاره به گزارش‌هاي سابق خود ادعا كرد: وجود ذرات متعدد اورانيوم با منشا انساني در سه مكان در ايران شناسايي شده و به آژانس اعلام نشده و همچنين وجود ذرات تغيير يافته ايزوتوپي در يكي از اين مكان‌ها، نشانه روشني است كه مواد و/يا تجهيزات هسته‌اي آلوده به مواد هسته‌اي در اين مكان‌ها وجود داشته است. او همچنين نسبت به آنچه بازرسيهاي بيش از حد بازرسان آژانس توسط مقامات امنيتي در تاسيسات هسته‌اي ايران خواند، ابراز نگراني كرد و افزود: مجددا از ايران مي‌خواهم كه اقدامات فوري براي اصلاح وضعيت انجام دهد و رويه‌هاي امنيتي در تاسيسات هسته‌اي را به شيوه‌اي مطابق با رويه‌هاي امنيتي پذيرفته‌شده بين‌المللي و تعهدات قانوني ايران در رابطه با امتيازات و مصونيت‌هاي آژانس و بازرسان آن اجرا كند. گروسي در ادامه درباره سفر اخيرش به تهران براي گفت‌وگو با مقامات ايراني گفت: در دو گزارش ذكر شده در بالا، من به شوراي حكام اطلاع دادم كه دعوت به سفر به تهران را براي انجام رايزني‌هاي سطح بالا با دولت ايران مطابق با بيانيه مشترك ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱ پذيرفتم. در ۲۳ نوامبر ۲۰۲۱، ديدارهايي در تهران با محمد اسلامي معاون رييس‌جمهور و رييس سازمان انرژي اتمي ايران و حسين اميرعبداللهيان وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران داشتم. به‌‌رغم تلاش‌هاي من، اين مذاكرات و رايزني‌هاي گسترده براي رسيدگي به مسائل پادماني باقيمانده ايران كه در دو گزارش به تفصيل شرح داده شد، بي‌نتيجه ماند.
سخنان بي‌پرده گروسي: مواضع ايران و آژانس بسيار متفاوت است
مهم‌ترين سخنان گروسي درباره ماحصل رايزني‌هاي او در تهران در نشست خبري بعدازظهر روز گذشته مطرح شد. خبرنگاران حاضر در اين نشست پرسش‌هاي بسيار متنوعي از گروسي درباره رابطه ايران و آژانس و نتيجه رايزني‌هاي گروسي در تهران مطرح كردند. «رافائل گروسي» در اين نشست دوباره تصريح كرد كه رايزني‌ها با مقامات ايران بي‌نتيجه بود و افزود:« به اين مفهوم كه ما نتوانستيم به نتيجه برسيم من براي يافتن راه‌حل متوقف نمي‌شوم و ادامه مي‌دهم. اين‌طور بايد توصيف كنم كه رايزني‌ها و مذاكرات در ايران بي‌نتيجه بود به اين مفهوم كه ما نتوانستيم مسائل را به پايان و نتيجه برسانيم. من تلاش‌ها براي رسيدن به تفاهم را رها نخواهم كرد اما درخصوص موضوعاتي كه روز سه‌شنبه درباره آن بحث كرديم، نتوانستيم به نتيجه برسيم. روز سه‌شنبه مذاكرات را به پايان رسانديم. همچنان در حال مذاكره هستيم. موضوعات همچنان باقي است. ما دايما مذاكره مي‌كنيم ولي ديروز به نتيجه و توافق نرسيديم. به‌‌رغم تمام تلاش‌هايم، نتوانستيم ديروز به نتيجه برسيم.» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره مذاكره با مقام‌هاي ايراني گفت: «مذاكرات موفقيت‌آميز نبود. من خواهان احياي ظرفيت نظارت و بازرسيهاي مورد نياز آژانس هستم. خواهان احياي دوربين‌هاي آژانس، سرويس و تعمير تجهيزات آژانس و تمامي اين چيزها هستم و مساله ديگر اين است كه موضوعات باقيمانده‌اي در مسائل پادماني داريم. در مذاكرات شما تلاش مي‌كنيد از مسائل دفاع كنيد، چيزهايي را پيشنهاد دهيد اما توافق با ما براي ايران امكان‌پذير نبود.» گروسي در پاسخ به سوال خبرنگار «پرس تي‌وي» در ارتباط با تفاوت در لحن اظهارات مديركل آژانس در كنفرانس خبري تهران گفت: «مذاكرات (با مقام‌هاي ايراني) سازنده و صحيح و حرفهاي بود. اين يك مساله است اما ما نتوانستيم به توافق برسيم. ما بايد به توافق برسيم و بايد اين كار را انجام بدهيم.» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي سپس تاكيد كرد كه همچنان بايد گفت‌وگو با مقام‌هاي ايران را ادامه دهد و در پاسخ به سوال خبرنگاري در اين خصوص گفت: «اميدوارم كه مذاكرات با مقام‌هاي ايران ادامه داشته باشد و حداقل آن اين است كه من تلاش در اين زمينه را متوقف نخواهم كرد و اين بسيار حايز اهميت است.» گروسي در ادامه درخصوص محدوديت‌هاي نظارتي و بازرسيهاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در ايران گفت: «ما در حال نزديك شدن به نقطه‌اي هستيم كه من نخواهم توانست، تداوم دانش آژانس (از فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران) را تضمين كنم.» او همچنين در پاسخ به سوال خبرنگاري در ارتباط با لزوم همكاري ايران و آژانس تصريح كرد: «ما بايد يكديگر را ببينيم و بشناسيم. ما هم‌اكنون توانسته‌ايم كه چنين ديداري داشته باشيم و اين به ما كمك مي‌كند. من به حرفهاي آنها گوش دادم و آنها نيز به حرفهاي من گوش دادند. آنها نظراتي خاص درباره موضوعات خاص داشتند. من نيز توانستم نگرش خود درباره اين روند را به آنها توضيح دهم و انتظاراتم را براي آنها بيان كنم.» رافائل گروسي همچنين در بخشي از كنفرانس خبري خود در پاسخ به سوالي درباره اظهارات «محمد اسلامي» رييس سازمان انرژي اتمي ايران مبني بر اعتراف آژانس بر عدم انحراف برنامه هسته‌اي ايران گفت: «اول از همه من چيزي براي اعتراف كردن ندارم. ما درباره چنين چيزي بحث و گفت‌وگويي نداشتيم. فكر مي‌كنم به گزارش‌هاي پيشين آژانس اشاره كرده‌اند كه گفته بودم هيچ انحرافي در برنامه هسته‌اي ايران صورت نگرفته است اما ما ديروز درباره اين مساله بحثي نداشتيم.» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در پاسخ به سوالي در ارتباط با برخي گزارش‌ها درباره بازرسي بدني از بازرسان آژانس گفت: «اميدواريم كه چنين چيزي مجددا رخ ندهد و دلايلي وجود داشته است اما هرگونه اقدام امنيتي بايد با توافقات بين آژانس و تمامي كشورها سازگار باشد.» گروسي درخصوص محدود شدن دسترسي آژانس به اطلاعات و فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران توضيح داد: «واضح است كه با طولاني شدن عدم دسترسي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تاسيسات ايران و عدم اطلاع از تداوم فعاليت‌هاي عملياتي ايران به خودي خود موجب مي‌شود كه من نتوانم اطلاعاتي را درباره آنچه در ايران در حال رخ دادن است، ارايه كنم.» او در ادامه گفت: «بايد گزارش‌هايي را درباره وضعيت موجود در ايران به شوراي حكام ارايه دهم و در عين حال تعامل و ارتباط با ايران را ادامه مي‌دهم تا بتوانيم به اين موضوع رسيدگي كنيم اين ضروري است كه اين موضوعات را خيلي سريع حل كنيم. هر اندازه لازم باشد با مقام‌هاي ايران براي حل اين مسائل تعامل مي‌كنيم.» گروسي در بخش پاياني كنفرانس خبري خود درخصوص اختلافات ميان ايران و آژانس گفت: «مواضع ايران و آژانس بسيار متفاوت است و جاي تعجب نيست. چالش موجود براي همه ما اين است كه يكديگر را درك كنيم. دولت جديد روي كار آمده است و نظرات مربوط به خود را دارد. از نظر من مشكلي ندارد و من بايد با دولت آنها همكاري كنم. بايد به توافق برسيم.»
توضيحات سخنگوي سازمان انرژي اتمي
پس از انتشار سخنان رافائل گروسي در نشست خبري در وين، «بهروز كمالوندي» معاون و سخنگوي سازمان انرژي اتمي در پاسخ به سوال خبرنگار فارس درخصوص نتيجه سفر «رافائل گروسي» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تهران گفت: گفت‌وگوها در فضاي سازنده مطرح شد و دو طرف در ارتباط با چگونگي پيگيري موضوعات مورد علاقه به توافقات كلي رسيدند. با توجه به فشردگي اين سفر كه در آستانه نشست شوراي حكام صورت گرفته بود و ضيق وقت، طرفين ضمن توافق روي كليات موضوعات مورد نظر، موافقت كردند كه رايزني‌هاي خود را براي تكميل چارچوب و جزييات ادامه همكاري‌ها همچنان ادامه دهند.
روسيه: از تلاش‌هاي گروسي حمايت مي‌كنيم
«ميخاييل اوليانوف» نماينده دولت روسيه در نهادهاي بين‌المللي مستقر در وين به ارزيابي «رافائل گروسي» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از سفرش به ايران واكنش نشان داد. اوليانوف در پيامي توييتري نوشت: «رافائل گروسي مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گفت كه سفرش به ايران بي‌نتيجه بود. توافق كامل حاصل نشد اما او به همكاري با طرف ايراني براي حل مسائل باقيمانده ادامه خواهد داد.» نماينده روسيه در نهادهاي بين‌المللي مستقر در وين در ادامه پيام توييتري خود نوشت: «روسيه از اين تلاش‌ها حمايت مي‌كند.» ميخاييل اوليانوف در اظهاراتي در نشست امروز شوراي حكام آژانس نيز گفت: بايد علت اصلي كه ايران را به سمت فاصله گرفتن از شرايط برجام سوق داد، يعني خروج امريكا از توافق هسته‌اي و فشار عظيم تحريم‌ها كه همچنان ادامه دارد را حذف كنيم. تنها راه رسيدن به آن از طريق گفت‌وگوهاي وين است.
بيانيه اتحاديه اروپا: ايران فعاليت‌هاي ناسازگار با برجام را به عقب بازگرداند
روز گذشته پس از گزارش رافائل گروسي، نماينده اتحاديه اروپا در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ضمن بيان اين ادعا كه بروكسل به مسائل مرتبط با خروج امريكا از برجام اذعان دارد خواستار آن شده ايران آنچه «اقدامات ناسازگار با برجام» خوانده شده را به عقب برگرداند. براساس ترجمه خبرگزاري فارس نماينده اتحاديه اروپا مدعي شد: «اتحاديه اروپا بر عزم راسخ خود جهت تداوم حمايت از اجراي كامل و موثر برجام تاكيد دارد و مصمم به ادامه همكاري‌ها با جامعه بين‌المللي جهت حفظ اين توافق كه حايز اهميتي راهبردي براي معماري منع اشاعه است، مي‌باشد. اتحاديه اروپا همه كشورها را به حمايت از اجراي اين توافق در راستاي قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد فرا مي‌خواند.» او درباره مذاكرات رفع تحريم‌ها كه قرار است هشتم آذر ماه در وين برگزار شود، گفت: «اتحاديه اروپا از نشست كميسيون مشترك برجام كه قرار است ۲۹ نوامبر در وين برگزار شود و از ديدگاه‌هاي مشاركت‌كنندگان مبني بر تداوم رايزني‌ها درخصوص چگونگي ضمانت بازگشت به اجراي كامل و موثر برجام استقبال مي‌كند.» نماينده اتحاديه اروپا اضافه كرد: «ما از اينكه ايران پس از تاخيري پنج ماهه سرانجام آماده ازسرگيري مذاكرات است، استقبال مي‌كنيم. انتظار داريم ايران با حسن نيت و با مواضع واقع‌بينانه به ميز مذاكرات برگردد و امكان جمع‌بندي به‌موقع مذاكرات را فراهم كند. اتحاديه اروپا به مسائل مرتبط با خروج يك‌جانبه ايالات‌متحده از برجام و اعمال مجدد تحريم‌ها به موجب آن اذعان دارد. در كنار اجراي كامل تعهدات مرتبط هسته‌اي از سوي ايران رفع تحريم‌هاي مرتبط هسته‌اي نيز جزو اجزاي اصلي توافق است. اتحاديه اروپا كاملا به تعهداتش از جمله رفع تحريم‌ها ذيل برجام پايبند بوده است.» نماينده اتحاديه اروپا در ادامه ادعا كرد: اتحاديه اروپا به‌شدت نگران است كه ظرف دو سال و نيم گذشته ايران به‌طور مستمر اقدام به انجام برخي رفتارهاي ناسازگار با برجام كرده كه در بردارنده تبعات جدي و در برخي موارد برگشت‌ناپذير از لحاظ مسائل منع اشاعه‌اي بوده است. اين اتحاديه از ايران مي‌خواهد تمامي «فعاليت‌هاي ناسازگار با برجام» را به عقب برگرداند.